2. ZAGROŻENIA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU
    ORAZ OMÓWIENIE PODJĘTYCH DZIAŁAŃ  W CELU OBNIŻENIA SKUTKÓW

2.1. Zagrożenia wypełniania podstawowych funkcji Parku

Rodzaje zagrożeń wypełniania podstawowych funkcji Parku w roku 1998 w porównaniu z rokiem 1997 uległy ograniczeniom. Największym zagrożeniem dla jezior jest eutrofizacja i zanieczyszczenie wód powierzchniowych Parku przez dopływy ścieków spoza obszarów Parku i terenów położonych w jego granicach. Zmiany trofii jezior spowodowały zakłócenie składu ichtiofauny w niektórych jeziorach Parku.

Wśród zagrożeń ekosystemów lądowych wymienić należy:

• Nadmierna penetracja przez ludzi niektórych rejonów Parku (okolice plaży w Krzywem oraz sąsiadujące z Parkiem ogrody działkowe miejscowości Huta).
• Kłusownictwo i inne formy szkodnictwa.
• Brak możliwości właściwej ochrony w enklawach gruntów obcej własności leżących w granicach Parku.
  Dotyczy to zwłaszcza: wysp na jeziorze Wigry, dolin rzek Wiatrołuża, Kamionka, w okolicach jezior Gałęziste i Samle.
• Zanieczyszczenia powietrza pochodzące ze źródeł lokalnych (Suwałki), oraz docierające z dalszych obszarów.
• Niekorzystny układ dróg tranzytowych przebiegających przez Park i nadmierny ruch samochodowy (hałas, zanieczyszczenia, ginąca zwierzyna).
• Niekorzystny układ dróg publicznych, ułatwiający dostęp do drzewostanów. Przyczynie się to do postępującej penetracji obszarów zagrożonych pożarami (drzewostany w A klasie zagrożenia pożarowego).
• Wczesnowiosenne wypalanie roślinności na gruntach prywatnych położonych w granicach i na obrzeżach WPN i związane z tym niebezpieczeństwo pożarów przenoszących się z łąk i pól na sąsiadujące z nimi drzewostany Parku,

Inny dział zagrożeń wypełniania podstawowych funkcji Parku to zagrożenia wartości kulturowych i krajobrazu. Wymienić tutaj należy:

• Podejmowane próby nielegalnej zabudowy.
• Zabudowę terenów - zagrożenie walorów krajobrazowych w miejscowościach Stary Folwark, Tartak, Leszczewo.
• Powstawanie nowych siedlisk i postępująca urbanizacja prywatnych terenów rolniczych.
• Dewastację starych budynków, stanowiących przykłady regionalnej architektury.
• Brak u prywatnych inwestorów dbałości o zachowanie cech regionalnych w nowo tworzonych budynkach i obiektach małej architektury.
• Próby prowadzenia nielegalnej działalności związanej z prowadzeniem usług turystycznych poprzez tworzenie dzikich plaż i pól biwakowych.
• Zaśmiecanie lasów i wód przez osoby odwiedzające park.

2.2. Działania zmierzające do redukcji skutków zagrożeń wypełniania podstawowych funkcji parku

1. Rok 1998 był trzecim rokiem funkcjonowania oczyszczalni miejskiej w Suwałkach, posiadającej III stopień oczyszczania (chemiczny). Spowodowało to odcięcie dopływu dużych ilości soli mineralnych. Pozytywne efekty tej inwestycji już są obserwowane w jeziorze Wigry.
2. Od jesieni 1998 r. prowadzony jest rozruch wiejskiej oczyszczalni ścieków w miejscowości Bryzgiel. Podłączono do niej dotychczas 44 gospodarstwa. Wstępne badania oczyszczonych ścieków dały pozytywne wyniki. Przy oczyszczalni działa zlewnia ścieków.
3. Zbudowano kolektor ścieków z miejscowości Krzywe do miejskiej oczyszczalni ścieków w Suwałkach.
4. Rozwijanie działalności edukacyjnej, w tym prowadzenie zajęć w Ośrodku Edukacji Środowiskowej nad Zatoką Słupiańską, będzie miało ogromne znaczenie dla ochrony Parku w dłuższej perspektywie czasu. Jedną z form działalności edukacyjno- promocyjnej jest udział Parku w różnych imprezach i targach organizowanych przez władze samorządowe i podmioty gospodarcze.
5. Wspólnie z samorządami zostały podjęte prace nad rozwiązaniem gospodarki ściekowej we wsiach na północ i wschód od jeziora Wigry: Stary Folwark, Leszczewek, Leszczewo, Cimochowizna, Tartak, Magdalenowo, Wigry, Rosochaty Róg.
6. Kontynuowana jest aktywna ochrona ichtiofauny polegająca na regulacji składu i stosunków ilościowych fauny wód Parku. Dostosowany również został do tych celów regulamin sportowego połowu ryb na wodach Wigierskiego Parku Narodowego.
7. W 1998 roku kontynuowano kontrolę drzewostanów zagrożonych występowaniem owadów zagrażających trwałości lasu. Ścisłe przestrzeganie instrukcji ochrony lasu pozwoliło na utrzymanie jego dobrego stanu sanitarnego. Należy się spodziewać, że w 1999 roku zagrożenie ze strony tych owadów będzie nieistotne. Wszystkie powierzchnie odnowione po wycince drzew są pielęgnowane pod kątem uzyskania składu gatunkowego odpowiadającego siedliskom.
8. Kontynuowano wykupy gruntów w enklawach, Zapewni to lepszą ochronę tych atrakcyjnych pod względem przyrodniczym terenów. Wykupy gruntów realizowane były ze środków własnych Parku oraz przy wykorzystaniu dotacji z fundacji Ekofundusz.
9. Wzmożona w 1998 roku walka z kłusownictwem na lądzie i wodzie zaowocowała wyraźnym ograniczeniem kłusownictwa i kradzieży. Strażnicy brali udział w specjalistycznych szkoleniach. Prowadzona jest na bieżąco współpraca z Państwową Strażą Rybacką i Policją.
10. Kontynuowano prace nad Planem Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. Wykonane operaty szczegółowe są już wykorzystane w praktyce i służą ochronie Parku.
11. Ograniczenie negatywnych skutków powodowanych przez turystykę realizowano poprzez:
    a) kanalizację ruchu turystycznego polegającą głównie na poprawie oznakowania szlaków turystycznych.
    b) Poprawę oznakowania miejsc odpoczynku.
    c) Opracowywanie i wdrażanie programów wskazujących korzyści dla ludności lokalnej płynących z rozwoju eko i agroturystyki.
    d) Wydawanie informatorów turystycznych dotyczących turystyki pieszej i wodnej, oraz materiałów edukacyjnych.
12. Ograniczanie zanieczyszczeń powietrza realizowano poprzez:
    - modernizację źródeł ogrzewania w osadach Krzywe i Lipowe, polegającą na zainstalowaniu nowoczesnych, bardzo wydajnych, kotłów c.o. opalanych drewnem.
    - wymiany okien na energooszczędne z PCV w osadach Gawarzec i Leszczewek.
13. Ścisła współpraca z Rejonowymi Jednostkami Straży Pożarnej w Suwałkach, Augustowie i Sejnach zapewniła ograniczanie zagrożenia pożarami obszarów Parku.
14. Prowadzenie prac badawczych w ramach monitoringu środowiska Parku, w tym Wigierskiej Stacji ZMŚP pozwoliło na stałą kontrolę stanu środowiska i szybkie rozpoznanie ewentualnych zagrożeń.
15. Utrzymywanie i rozwijanie współpracy z samorządami działającymi na terenie Parku również służyło ograniczaniu zagrożeń Parku. Społeczności lokalne swoim działaniem wywierają wielki wpływ na przyrodę i krajobraz. Świadomi mieszkańcy Parku mogą bezpośrednio przyczyniać się do jego ochrony.
16. Wzmożenie nadzoru nad budownictwem na terenie Parku oraz podjęcie działań zmierzających do likwidacji wzniesionych bez zezwolenia budynków było jednym z najważniejszych działań służących ochronie krajobrazu.
17. Funkcjonowanie Punktu Alarmowo - Dyspozycyjnego poprawiło ochronę przeciwpożarową, zapewniło częściową obsługę ruchu turystycznego oraz ochronę mienia Dyrekcji Parku.
18. Poprawa efektywności realizacji zadań ochronnych była realizowana poprzez:
    - podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników Parku (studia podyplomowe, kursy, seminaria, szkolenia),
    - nawiązywanie kontaktów i współpracy w różnych kierunkach z różnymi instytucjami, towarzystwami, organizacjami i ośrodkami działającymi w kraju i poza jego granicami,
    - prowadzenie prac umożliwiających rozbudowę, sprawne i niezawodne działanie a także w przyszłości transmisję danych komputerowych pomiędzy obwodami ochronnymi a dyrekcją Parku w ramach funkcjonowania sieci łączności radiokomunikacji ruchomej lądowej.

3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona przyrody

Od początku istnienia Wigierskiego Parku Narodowego wykonano na jego terenie wiele prac dokumentujących jego walory przyrodnicze oraz bezpośrednio związanych z ochroną przyrody. Bardzo dużo działań jest kontynuowanych, jeszcze więcej trzeba podjąć w najbliższym czasie. Różnorodność ekosystemów Parku powoduje, że zachodzi konieczność prowadzenia wielu prac i badań interdyscyplinarnych.

W związku z powyższym, w analizowanym okresie dominowały działania związane z ochroną ekosystemów leśnych i wodnych oraz z przyspieszeniem i uaktywnieniem prac związanych z powstawaniem Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. Przyczyni się to do jasnego określenia i sprecyzowania kierunków i metod ochrony poszczególnych ekosystemów Parku. oraz określi zakres i rozmiar prac ochronnych w poszczególnych latach do wykonania przez Służby Parku.

• Ochrona ekosystemów leśnych skupiała się głównie na pielęgnacji upraw złożonych w ostatnich latach oraz kompleksowym zabezpieczaniu drzewostanów przed szkodliwym działaniem grupy owadów określanych mianem kambiofagów. Do przedstawicieli tej grupy owadów które w latach poprzednich wyrządziły największe szkody w Parku należą korniki (Ips sp.) a przede wszystkim kornik drukarz (Ips typographus), kornik drukarczyk (Ips amitinus) i czterooczak świerkowiec (Polygrphus polygraphus). W ekosystemach leśnych pozostawiono 341 szt. martwych drzew stojących, nie stanowiących zagrożenia stanu sanitarnego lasu. Drzewa te pełnią ważną funkcję, na przykład jako miejsce gniazdowania ptaków dziuplaków czy siedlisko grzybów.

• Ochrona ekosystemów wodnych koncentrowała się głównie na prowadzeniu w zabiegów biomanipulacyjnych, zmierzających do kształtowania właściwych z punktu widzenia ochrony tych ekosystemów stosunków ilościowych i jakościowych w zespołach ryb. W tym celu wykonano zarybienia wybranych wód gatunkami zagrożonymi skutkami eutrofizacji (sieja, sielawa) oraz wymagającymi zwiększania liczebności (szczupak, troć jeziorowa, sum). Były prowadzone odłowy regulacyjne (odłowy rybackie i wędkarskie) ryb o krótkim cyklu życiowym (sielawa) oraz negatywnie oddziałujących na środowisko wodne ryb karpiowatych wykazujących objawy przegęszczenia (płoć, leszcz, krąp, ukleja). Ważnym zabiegiem był odłów w celu uzyskania tarlaków do sztucznego rozrodu i wychowu materiału zarybieniowego (sielawa, sieja, szczupak).
• Dla ochrony cennych przyrodniczo enklaw gruntów własności prywatnej, WPN prowadził ich wykupy. Całkowita powierzchnia gruntów wykupionych przez Park w roku 1998 wynosi 11,27 ha. Większość zakupów została sfinansowana przez Fundację EKOFUNDUSZ, w ramach projektu „Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt Wigierskiego Parku Narodowego”, którego ostatni etap zrealizowano w 1998 r.

W ciągu całego 1998 roku prowadzono szereg innych działań i zabiegów, związanych z ochroną przyrody w Parku. Wyliczyć tutaj należy takie działania jak:

• opracowanie 8 folderów, zawierających informacje o gatunkach zwierząt Parku, ekosystemach wodnych, odpadach, pradziejach, i ofercie edukacyjnej.
• wprowadzenie czasowych ograniczeń wstępu na niektóre obszary Parku,
• wzmożona ochrona ppoż. poprzez dyżury w dyrekcji Parku i patrole w terenie,
• zwiększona kontrola przeciwko kłusownictwu na jeziorach i w lasach Parku,
• dążenie do ograniczenia rozprzestrzeniania się obcych dla przyrody Parku gatunków roślin i zwierząt,
• sprawowanie kontroli wykonywania zabiegów w lasach stanowiących własność prywatną,
• sprawowanie kontroli nad usuwaniem drzew, zadrzewień i ich odnawianiem.

3.1.1. Ochrona fauny

W 1998 roku kontynuowano projekt „Ochrona rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt Wigierskiego Parku Narodowego”, realizowany przy pomocy finansowej Fundacji EkoFundusz w Warszawie. W jego ramach przeprowadzono prace związane z ochroną owadów gniazdujących w glinie, raka szlachetnego, ryb - suma i troci jeziorowej oraz płazów, ptaków wodnych i nietoperzy.

1. Ochrona owadów gniazdujących w glinianych ścianach.

W ramach ochrony gatunków pszczół dziko żyjących znajdujących się na czerwonej liście zwierząt zagrożonych wyginięciem (tj. Antophora acervorum, Antophora plagiata, Antidium manicatum, Megachile ericetorum, Megachile rotundata, Osmia rufa, Osmia mustelina i Hoplitis adunca) , podjęto działania mające na celu stworzenie im miejsc do gniazdowania. Wykonano i rozmieszczono na terenie Parku ponad 200 konstrukcji z gliny, drewna i słomy, w postaci wież, ławek, stolików i koszy na śmiecie. Już w niespełna miesiąc po zakończeniu zadania zanotowano pierwsze przypadki zasiedlania konstrukcji przez owady.

2. Ochrona mrówek

Dla ochrony mrówek, w miejscach szczególnie narażonych na penetrację turystów wykonano 50 ogrodzeń mrowisk. W 1998 roku na terenie Parku zinwentaryzowano 576 mrowisk.

3. Ochrona raka szlachetnego

W celu odbudowania populacji raka szlachetnego przeprowadzono zabieg reintrodukcji tego gatunku do wybranego jeziora. Zabieg reintrodukcji poprzedzony został odłowieniem raka pręgowanego z przeznaczonego do zaraczenia jeziora. Przeprowadzone w maju 1998 roku odłowy kontrolne wykazały obecność wprowadzonych w roku poprzednim osobników raka szlachetnego oraz ich dobrą kondycję i stan zdrowotny. Obecność samic noszących pod odwłokiem jaja wskazuje, że rak szlachetny znalazł w wodach Parku korzystne warunki do rozrodu, a sąsiedztwo raka pręgowanego nie stanowi dla niego na razie dużego zagrożenia.

4. Ochrona ryb

Wykonano zarybienia wybranych wód gatunkami zagrożonymi skutkami eutrofizacji (sieja, sielawa) oraz wymagającymi zwiększania liczebności (szczupak, sum).

5. Ochrona płazów

Dzięki pomocy instytucji krajowych i zagranicznych (EkoFundusz, Ambasada Królestwa Holandii, Rząd Duński), stało się możliwe przeprowadzenie działań mających na celu odtworzenie najcenniejszych pod kątem fauny płazów zbiorników wodnych, położonych na terenie Parku i w jego otulinie. W Rosochatym Rogu odtworzono 5 śródpolnych „oczek” wodnych, stanowiących miejsce rozrodu, m.in., traszki zwyczajnej, kumaka nizinnego, grzebiuszki ziemnej i kilku gatunków żab.

6. Ochrona ptaków

Dążąc do zapewnienia właściwych warunków lęgowych dla wielu gatunków ptaków zwracano szczególną uwagę na ochronę drzew dziuplastych oraz pozostawiano 341 drzew posuszu jałowego, który został zinwentaryzowany i opisany w dokumentacji Parku. Wywieszono 120 nowych skrzynek lęgowych oraz oczyszczono 890 szt. starych. Prowadzono także dokarmianie ptaków zimą, wykładając 161 kg karmy.

Kontynuowana była w 1998 roku ochrona miejsc lęgowych ptactwa wodnego przy brzegach wysp, poprzez zakaz uprawiania wszystkich form turystyki wodnej w terminie do 30 maja.

7. Ochrona nietoperzy

W celu utworzenia nowych kryjówek dla nietoperzy w 1998 roku wywieszono 120 skrzynek lęgowych dla nietoperzy w celu stworzenia im dogodnych warunków do życia i rozmnażania. Jest to podyktowane tym, że z terenu Parku stopniowo znikają stare budynki lub zostają zagospodarowywane wcześniej nie użytkowane strychy, poddasza, w których zwierzęta te miały swoje kryjówki.

8. Ochrona bobrów

W ramach ochrony bobrów, w 1998 roku kontynuowane były prace pod kierunkiem prof. Władysława Aulaka, realizowane przez studentów Wydziału Leśnego SGGW w Warszawie. Dotyczyły one przeprowadzenia szczegółowej inwentaryzacji żeremi i tam bobrowych oraz określenia wielkości populacji tego gatunku na terenia Parku i wpływu na jego środowisko. Wielkość szkód wyrządzona przez bobry w 1997 roku oszacowana były na 65,83 m³ (tj. 101,38 mp) Wartość szkód wyrządzonych przez bobry wyniosła 2300,68 PLN z czego 208,73 PLN wypłacono w gotówce a pozostałą część odszkodowania, tj. 2091,95 przekazana była w formie drewna opałowego co stanowiło 65,65 mp opału iglastego.

3.1.2. Zagospodarowanie przestrzenne Parku

I. W zakresie spraw związanych z elementami zagospodarowania terenów Parku rozpatrzono 113 spraw (33 z nich dotyczyły otuliny Parku). W szczególności rozpatrzono sprawy dotyczące:

• Pomostów - 19 przypadków opiniowania budowy i remontów, 9 z nich opiniowano negatywnie (przeważnie były to samowole budowlane). W trzech przypadkach po negatywnej opinii parku prowadzone sprawy w toku procesu administracyjnego trafiły do Naczelnego Sądu Administracyjnego i czekają na rozpatrzenie.
• Zabudowy zagrodowej (rolniczej) - 16 podań o zabudowę mieszkaniową i gospodarczą zaopiniowanych pozytywnie, zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody i planami zagospodarowania przestrzennego gmin wchodzących w skład parku. Wydano jedną opinię negatywną dotyczącą budowy domu mieszkalnego w rejonie zabudowań zespołu poklasztornego Kamedułów (w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków).
• Zabudowy letniskowej - wystosowano13 opinii negatywnych dla obiektów znajdujących się w granicach parku. W sprawach tych prowadzone są postępowania administracyjne. W dwóch przypadkach sprawy czekają na rozstrzygniecie przez Naczelny Sąd Administracyjny. W pierwszym z nich do sądu wystąpiła mieszkanka wsi Bryzgiel zaskarżająca decyzję dotyczącą rozbiórki domku letniskowego nad jeziorem Wigry. W kolejnym to Wigierski Park Narodowy zaskarża decyzję Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego dotyczącą stwierdzenia nieważności decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w Sejnach udzielającej Panu Antoniemu Wróblowi pozwolenia na remont stodoły położonej we wsi Czerwony Krzyż bez zgody Dyrektora Parku Narodowego.
• zmiany sposobu użytkowania gruntu , zniszczenia szaty roślinnej, samowolnego wykonania wielkich obiektów hydrotechnicznych, zniszczenia miejsc bytowania bobrów. Całej tej dewastacji terenu dokonano na Półwyspie Wigierskim, w strefie ochronnej jeziora Wigry. W sprawach tych toczy się postępowanie prokuratorskie, a postępowanie administracyjne czeka na rozstrzygniecie w Naczelnym Sadzie Administracyjnym.
• rozwiązania gospodarki wodno ściekowej w miejscowościach leżących w granicach parku. Działania parku polegały na współpracy z wójtami gmin w wyborze najkorzystniejszych technologii, wykonaniu koniecznych ekspertyz dla zaproponowanych rozwiązań koncepcyjno - projektowych oraz zabieganiu o uzyskanie funduszy z organizacji pomocowych na realizację kompleksowego skanalizowania i zwodociągowania miejscowości leżących na terenie parku.

II. Innymi sprawami związanymi z zagospodarowaniem przestrzennym terenów parku, którymi zajmowaliśmy się w tym roku były:

1. Przygotowanie założeń projektu Ośrodka Rozwoju Zrównoważonego (ośrodka edukacji) położonego w pobliżu leśniczówki Słupie.
2. Kontynuacja działań zmierzających do rozwiązania problemu segregacji śmieci na terenie znajdującym się w granicach Parku. Związane to jest z organizowaniem zbierania i usuwania odpadów z terenów gmin, (zgodnie z Ustawą z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. nr 132, poz. 622, z późniejszymi zmianami) przy uwzględnieniu programu suwalskiej kompostowni dotyczącego selektywnej zbiórki odpadów. Inicjatywa ta ma na celu szersze rozpropagowane segregacji odpadów i uzupełnienie systemu selektywnej zbiórki śmieci na naszym obszarze. Zadanie to nie jest jeszcze zakończone.

3.2. Działalność naukowa

Jednym z najważniejszych wydarzeń w roku 1998, związanych z naukową funkcją Parku, było „zaadoptowanie” jeziora Wigry przez Międzynarodowe Towarzystwo Limnologiczne (SIL - Societas Internationalis Limnologiae). Podczas obrad Kongresu Limnologicznego, który odbył się w sierpniu 1998 r. w Dublinie, przewodniczący Komitetu Ochrony SIL zaproponował, aby jezioro Wigry, jako pierwsze w świecie, uzyskało naukowy patronat tego Towarzystwa. Zastępca dyrektora WPN, dr Maciej Kamiński, wygłosił prelekcję na temat walorów przyrodniczych wód wigierskich, historii i aktualnego stanu badań naukowych oraz zagrożeń funkcjonowania ekosystemów wodnych. Zaprezentowany został także poster zgłaszający kandydaturę jeziora Wigry do programu „adopcji”. Przyjęty przez przedstawicieli ponad 40 krajów projekt zakłada wielokierunkową pomoc hydrobiologów w badaniach naukowych i ochronie wód wigierskich. Proponowanymi formami współpracy SIL z WPN są m.in. pomoc w przygotowywaniu planów ochrony wód, popieranie wniosków Parku o uzyskanie grantów ze środków zagranicznych na badania naukowe i programy ochrony, zamieszczanie artykułów naukowych o Wigrach w wydawnictwach SIL, pomoc w organizowaniu konferencji, wzbogacanie biblioteki, opracowaniu wydawnictwa naukowego o Wigrach etc. Wiadomość o „adopcji” Wigier przez SIL została zamieszczona w Internecie oraz opublikowana w wydawnictwie „SIL News” rozpowszechnianym po całym świecie.

W 1998 roku Park prowadził 9 tematów badawczych, z których 1 został podjęty pod koniec roku, w kooperacji z Zarządem Wojewódzkim PZŁ w Suwałkach oraz Stacją Badawczą Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej PAN w Popielnie (załącznik nr 5). Temat ten dotyczy gospodarowania populacją bobrów na terenie województwa suwalskiego i z ramienia Parku prowadzony jest przez Kierownika Zbiornicy Muzealnej. W ramach tematu w minionym roku przeprowadzono inwentaryzację czynnych stanowisk bobrów oraz założono powierzchnie próbne do oceny roli środowiskotwórczej tej grupy zwierząt. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono występowanie 63 czynnych stanowisk bobrów, co pozwala szacować liczebność populacji na 233 osobniki.

Pozostałe tematy badawcze były realizowane przez pracowników Pracowni Naukowo-Badawczej Parku i są kontynuacją badań z lat poprzednich (załącznik nr 5).

W minionym roku na terenie Parku obce instytucje realizowały 46 tematów badawczych (załącznik nr 5), w tym jeden zlecony przez WPN. Tak, jak w poprzednich latach większość tych prac to prace magisterskie studentów z ART w Olsztynie, Uniwersytetu Warszawskiego, SGGW w Warszawie czy AR w Poznaniu.

W maju Wigierski Park Narodowy zorganizował, przy współpracy Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, Instytutu Ekologii PAN w Dziekanowie Leśnym i Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego, ogólnopolską konferencję pt.: „Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych”. Podczas konferencji wygłoszono 15 referatów i zaprezentowano ponad 50 posterów. Matereriały konferencji zostaną opublikowane w 1999 roku.

W drugiej połowie maja, we współpracy z Białowieskim Parkiem Narodowym oraz Duńską Agencją Ochrony Środowiska, Park zorganizował międzynarodowe warsztaty herpetologiczne, w których udział wzięło ponad 40 osób z Danii, Szwecji, Holandii, Niemiec, Białorusi i Polski.

Również w maju Park zorganizował szkolenie dla pracowników oraz przedstawicieli Stacji Bazowych ZMŚP, na temat wykorzystania porostów w monitoringu środowiska. Szkolenie to było zakończeniem zadania, zleconego przez Park, dotyczącego zorganizowania dla Wigierskiego Parku Narodowego systemu monitoringu środowiska w oparciu o porosty. Autorem opracowania i prowadzącym szkolenie był prof. dr hab. Wiesław Fałtynowicz z Uniwersytetu Gdańskiego.

W czerwcu Park był organizatorem Szkoły Monitoringu, zorganizowanej dla przedstawicieli Stacji Bazowych Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Do prowadzenia zajęć zaproszono specjalistów z zakresu fauny bezkręgowej, meteorologii i wód powierzchniowych. Podczas szkolenia, w którym wzięło udział 20 osób, pracownicy Parku zaprezentowali system monitoringu środowiska Parku oraz rezultaty swoich badań. Dr Anna Krzysztofiak zaprezentowała wyniki monitoringu pszczołowatych Apoidea i płazów Amphibia, a dr Lech Krzysztofiak zaprezentował wyniki badań nad owadami z rodziny mrówkowatych Formicidae. Dr Maciej Kamiński omówił biologiczne metody oceny jakości wód powierzchniowych.

W minionym roku pracownicy Parku wzięli udział w 4 imprezach naukowych:

• konferencja pt.: Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych, 11-13 maja 1998, Wigry (ref.: Kamiński M., Krzysztofiak L., Zdanowski B. - Plan ochrony ekosystemów wodnych Wigierskiego Parku Narodowego)
• seminarium karabidologiczne, 2-3 czerwca 1998, Szklana Huta (ref.: L. Krzysztofiak - Możliwości wykorzystania biegaczy (Carabidae) w Zintegrowanym Monitoringu Środowiska Przyrodniczego)
• sympozjum Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, wrzesień, Szczecinek (ref.: L. Krzysztofiak - Program pomiarowy: fauna bezkręgowców - biegaczowate (Coleoptera, Carabidae) zlewni eksperymentalnej Wigierskiej Stacji Bazowej ZMŚP i jej otuliny; poster: M. Romański - Kompleks torfowiskowy w dolinie Czarnej Hańczy)
• kongres Międzynarodowego Towarzystwa Limnologicznego, 8-15 sierpnia, Dublin, Irlandia (poster.; M. Kamiński - Lake Wigry - candidate for SIL „Adopt a Lake” project)

Pracownicy Parku opublikowali ogółem kilka prac, w tym 3 oryginalne:

• Chmurzyński J.A., Kieruzel M., Krzysztofiak A., Krzysztofiak L., 1998: „Long-distance homing ability in Dasypoda altercator (
  Hymenoptera, Melittidae)”. Ethology. 104: 421-429.
• Solińska-Górnicka B., Romański M., 1998: „Długoterminowe zmiany flory i roślinności jeziora Lisunie na Pojezierzu Mazurskim”. Fragm. Flor. Geobot. Ser. Polonica, 5: 165-215.
• Krzysztofiak L., 1998: „Raport Stacji Bazowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego Wigierskiego Parku Narodowego za lata hydrologiczne 1994-1997”. W: A. Kostrzewski (red.), „Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stan geoekosystemów Polski w latach 1994-1997”: 103- 122. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.
• Maciej Kamiński zredagował i był współautorem książki wydanej przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska – „Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej dla potrzeb indykacji stanu środowiska”, wydanej w serii Biblioteka Monitoringu Środowiska w 1998 r.

W okresie letnim pracownicy Parku sprawowali opiekę merytoryczną nad 10 studentami odbywającymi na terenie Wigierskiego Parku Narodowego praktyki studenckie.

3.2.1. Monitoring środowiska Parku

Wigierski Park Narodowy prowadził w minionym roku monitoring środowiska przyrodniczego. Prace z tego zakresu były realizowane w ramach działalności Wigierskiej Stacji Bazowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, działającej w sieci krajowej monitoringu przyrodniczego oraz statutowej działalności Parku. Prace monitoringowe dotyczyły jakości wód rzek Parku, jakości wód opadowych (opad z terenów otwartych, opad podkoronowy i spływy po pniach) wód gruntowych oraz flory i fauny.

Wyniki uzyskane z badań monitoringowych zostały zweryfikowane, wprowadzone do komputerowych baz danych i częściowo opracowane. Wstępne rezultaty zostały przedstawione w postaci sprawozdania z działalności Wigierskiej Stacji Bazowej i przedstawione koordynatorowi zintegrowanego monitoringu. Część rezultatów została zaprezentowana na IX Sympozjum Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, które odbyło się we wrześniu w Szczecinku.

Służby terenowe parku prowadziły stałą obserwację następujących gatunków zwierząt:

1. bielik (Haliaeetus albicilla)

2. bocian czarny (Ciconia nigra)

3. kania czarna (Milvus migrans)

4. kania ruda (Milvus milvus)

5. orlik krzykliwy (Aguila pomarina)

6. puchacz (Bubo bubo)

7. rybołów (Pandion haliaeteus)

8. głuszec (Tetrao urogallus)

9. zimorodek (Alcedo atthis)

10. wilk (Canis lupus)

11. wydra (Lutra lutra)

12. zając bielak (Lepus timidus)

Comiesięczne karty obserwacji, dostarczane do Pracowni Naukowo- Badawczej, zawierały 60 spostrzeżeń. Poniżej przedstawiamy najciekawsze z nich.

Zając bielak - łącznie 8 obserwacji:

o.o. Krzywe (oddz. 64a),

o.o. Lipowe (oddz. 311d, oddz. 191d, oddz. 359g),

o.o. Mikołajewo (oddz. 268b,oddz. 225a, oddz. 226d, oddz. 238a).

Wydra - łącznie 7 obserwacji:

o.o. Wysoki Most (oddz. 337 nad Czarną Hańczą),

o.o. Słupie (oddz. 169d),

o.o. Mikołajewo (zatoka Cieszkinajki, Maćkowa Ruda przy Czarnej Hańczy x 3, 1 znalezione martwe zwierzę w oddz. 210f).

Wilk - łącznie 20 obserwacji:

o.o. Wysoki Most (oddz. 337b, oddz. 355b, oddz. 352d), co najmniej 2 sztuki,

o.o. Krusznik (oddz. 257a, oddz.153, oddz. 274/275),

o.o. Lipowe (oddz.293c, oddz. 343, oddz. 292/309, oddz. 326b, oddz.327c, oddz. 331, oddz. 117b/118b, oddz. 141e/142a, oddz. 384c), co najmniej 2 sztuki,

o.o. Mikołajewo (oddz. 209d, oddz. 239h, oddz. 223a), co najmniej 2 sztuki.

Łoś - łącznie 16 obserwacji:

o.o. Wysoki Most (oddz. 352d, oddz. 334b), co najmniej 1 samica i 1 samiec,

o.o. Krusznik (oddz. 231), 1 samica i 1 samiec,

o.o. Słupie (oddz. 152a, oddz. 149a, oddz. 136a), co najmniej 1 samica, 1 samiec i 1 łoszak,

o.o. Gawarzec (oddz. 126b, oddz. 117j, oddz. 117c, oddz. 102a), co najmniej 1 samica, 1 samiec i 2 łoszaki,

o.o. Mikołajewo (oddz. 266h, oddz. 211g, oddz. 224d, oddz. 203a, oddz. 228k), co najmniej 1 samica, jeden samiec
i 1 łoszak.

Dalej »