3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

Dorota Zaborowska

W 2006 roku, podobnie jak w latach ubiegłych, wykonano szereg czynności mających na celu zabezpieczenie ekosystemów leśnych przed czynnikami abiotycznymi i biotycznymi.

W ramach ograniczania zagrożeń ze strony owadów liściożernych w 2006 roku przeprowadzano prognozowanie ich występowania polegające na:

• próbnych odłowach samców brudnicy mniszki w 53 pułapki feromonowe, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;
• obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektu (10 drzew). Samice zaobserwowano jedynie w Obwodzie Ochronnym Lipowe (2szt.);
• jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych. Zebrano i oznaczono materiał ze 150 stałych partii kontrolnych.

Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych realizowano poprzez następujące zabiegi:

• wykładanie drzew pułapkowych, tzw. pułapki klasyczne (16 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone;
• wykładanie pułapek feromonowych (283 sztuki). Zastosowano w większości pułapki Theysohna oraz pułapki lejkowe IBL3, rury Bohregarda. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;
• wyszukiwanie drzew trocinkowych zasiedlonych przez kornika drukarza i inne owady (od początku maja do końca sierpnia). W wyniku tych czynności usunięto 4740 m³ drewna świerkowego i 4970 m³ drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6380 godzin;
• rozdrabnianie gałęzi po usuniętych świerkach (1064 rbh).

Zakres wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie.

W dalszym ciągu w zakresie oceny zagrożenia lasów WPN utrzymywana była ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, gdzie zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu przesłano następujące materiały:

• wykazy posuszu, złomów i wywrotów pozyskanych – stan na 30.09.2006 r.;
• karty wyników i materiały z jesiennych poszukiwań szkodników sosny;
• kwestionariusz występowania i ograniczania chorób drzew leśnych spowodowanych przez czynniki abiotyczne i antropogeniczne oraz grzyby patogeniczne.  

Na podstawie powyższych materiałów ZOL nie stwierdził żadnych zagrożeń na 2007 r.

W dniach 6-7 września ZOL dokonał lustracji drzewostanów WPN oraz przeprowadził szkolenie służby terenowej. Celem lustracji była bieżąca ocena stanu drzewostanów w obwodach ochronnych: Leszczewek, Krusznik, Mikołajewo, Wysoki Most oraz Powały, gdzie powstała luka na skutek wiatrołomów w dniu 13 sierpnia. Stan sanitarny i zdrowotny drzewostanów oceniono jako dobry.

W ramach szkolenia przedstawiciele ZOL-u omówili postępowanie ochronne w drzewostanach iglastych i liściastych, w których wystąpiły owady kambio i ksylofagiczne oraz nową metodę wykonywania jesiennych poszukiwań szkodników sosny. Ponadto przeprowadzili instruktaż terenowy dotyczący stosowania tej metody.

Następnym ważnym działaniem związanym z ochroną lasu było ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne. Zadanie to realizowano zabezpieczając uprawy przed szkodami, zwiększając bazę żerową zwierzyny oraz prowadząc jej redukcję. W tym celu wykonano:

• mechaniczne zabezpieczanie upraw na powierzchni ok. 16,6 ha: zdjęto wiosną i założono ponownie jesienią 34,5 tys. osłonek spiralnych, założono osłony indywidualne głównie na dęby i inne gatunki liściaste (3,05 tys.szt.), systematycznie naprawiano uszkodzone osłony indywidualne (4,3 tys.szt.);
• zabezpieczano uprawy repelentem o nazwie Cervacol na powierzchni95,80 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na 1 ha powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek;
• wykonano nowe ogrodzenia siatką o wys. 2 m (4100 mb), w celu ochrony 5,39 ha upraw. Naprawiano także stare ogrodzenia (434 rbh);
• uprawiano 6,91 ha poletek zaporowych (owies, żyto z wyką, rzepak). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w lesie w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

Zakres i rozmiar powyższych czynności był utrzymywał się na poziomie roku ubiegłego, z wyjątkiem grodzeń upraw, których powierzchnia znacznie wzrosła (w 2005 r. – 1,52 ha – 1100 mb).

W 2006 r., podobnie, jak w latach poprzednich, zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w 98% były dotowane przez NFOŚiGW.

Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Podobnie jak w latach poprzednich, w 2006 roku obowiązywały zasady i wytyczne w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego, określone w zarządzeniu nr 29 Dyrektora Parku z1995 roku.

W związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, zgodnie z wymienionym zarządzeniem oraz Zasadami gospodarowania populacją jeleniowatych na terenie Puszczy Augustowskiej, zaplanowano na rok 2006 redukcję populacji zwierzyny grubej na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w ilości 91 osobników, w tym 26 jeleni, 15 saren i 50 dzików. Redukcję zrealizowano w ilości 41 sztuk (45% założonego planu), w tym:

• 10 jeleni (38% planu redukcji), w liczbie tej ujęto również cztery stwierdzone upadki cieląt z powodu zagryzienia przez wilki (1 szt. na terenie O.O. Mikołajewo), przez psy (1 szt. w O.O. Gawarzec) oraz resztki tusz dwóch cieląt, w przypadku których nie określono przyczyny upadku,
• 6 saren (40% planu redukcji), w liczbie tej ujęte zostały aż 4upadki: 1 rogacz i 1 koza zostały potrącone przez samochód (w Mikołajewie i Leszczewku) 2 kozy zostały zagryzione przez psy (O.O. Gawarzec, Mikołajewo),
• 25 dzików (50% planu redukcji), w tym 2 upadki – 1 na skutek niskich temperatur (O.O. Wysoki Most), 1 potrącony przez samochód (w :Leszczewku).

Ponadto odnotowano upadek jednego łosia (łoszak), który został potrącony przez samochód na drodze Suwałki-Sejny.

Obliczone teoretycznie plany nie zostały wykonane, ponieważ skala oddziaływania zwierzyny na ekosystemy leśne została uznana za nie budzącą obaw o kondycję tych ekosystemów. Również szkody w uprawach rolnych utrzymywały się na przewidywanym poziomie.

W dniach 20-24 lutego przeprowadzono inwentaryzację zwierzyny metodą liczenia tropów na transektach. Metoda ta była stosowana od 2000 r., z wyjątkiem 2004 r., gdy w całym Rejonie Puszczy Augustowskiej zastosowano metodę pędzeń. Wyniki inwentaryzacji od 2000 r. przedstawiają się następująco:

Tabela 5. Liczebność zwierzyny w latach 2000 – 2006

Od kwietnia do września komisja składająca się z pracowników terenowych parku szacowała szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w uprawach i plonach rolnych. Powierzchnia zredukowana szkód zmniejszyła się w porównaniu do roku ubiegłego (29,66 ha) i wynosiła 24,34 ha. Łączna kwota odszkodowań wyniosła 23.703 zł i była niższa niż w roku ubiegłym (26.294 zł). Największe szkody wyrządziły jelenie i dziki w uprawach zbóż (16,13 ha pow. zred.), następnie dziki na łąkach i pastwiskach (6,57 ha pow. zred.). Powierzchnia zredukowana uszkodzonych upraw ziemniaków wynosiła 1,62 ha.

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 1999-2006 przedstawia wykres:

W maju oszacowano szkody wyrządzone przez zwierzynę w uprawach i młodnikach. Łącznie uszkodzenia wystąpiły na pow. 68,55 ha, z czego na pow.26,81 ha odnotowano uszkodzenia do 20%, a na pow. 41,71 ha w przedziale 21-50%. Uszkodzenia powyżej 50% wystąpiły na nieznacznej powierzchni (0,03 ha). W porównaniu do kilku ubiegłych lat rozmiar szkód zmniejszył się o ponad 20 ha, a w stosunku do roku poprzedniego o ponad 4 ha.

3.1.2 Hodowla lasu

Piotr Pieczyński

Zabiegi ochronne

W roku 2006 wykonano następujące zabiegi ochronne z zakresu hodowli lasu:

• odnowienia, dolesienia luk i przerzedzeń na powierzchni 8,84 ha;
• poprawki i uzupełnienia, na powierzchni 0,72 ha;
• wyprzedzające przygotowanie gleby pod odnowienia w roku 2007 napowierzchni 5,15 ha;
• pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach napowierzchni 49,15 ha;
• czyszczenia wczesne na powierzchni 18,43 ha;
• czyszczenia późne na powierzchni 29,35 ha;
• melioracyjne przygotowanie powierzchni pod odnowienia napowierzchni 5,15 ha.

Zabiegi ochronne finansowane były ze środków Fundacji EkoFundusz i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska w ramach przedsięwzięcia pt:„Przebudowa drzewostanów Wigierskiego Parku Narodowego – etap II”. Przedsięwzięcie to realizowane jest od 2002 roku.

Rysunek 1. Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 1999– 2006  [ha]

Tabela 6. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2006 r.

Tabela 7. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 1999 – 2006

Nasiennictwo

W 2006 roku zakończono prace nad rejestracją leśnego materiału podstawowego w Krajowym Rejestrze Leśnego Materiału Podstawowego. Na nasz wniosek, na mocy Decyzji Ministra Środowiska Nr 479/0479/RD/05 z dnia 28 września 2005 roku, Wigierski Park Narodowy został wpisany do Rejestru Dostawców Leśnego Materiału Rozmnożeniowego pod numerem RD/0479/05. Opracowano i wyznaczono w terenie bazę nasienną dla WPN, w oparciu o którą dokonywany będzie zbiór nasion, zgodnie z ustawą o leśnym materiale rozmnożeniowym.

W dniu 8 marca i 13 marca 2006 roku Minister Środowiska zarejestrował leśny materiał podstawowy, będący w zarządzie WPN-u w „Krajowym rejestrze leśnego materiału podstawowego” pod numerami:

w części I Krajowego rejestru:

rodzaj leśnego materiału podstawowego: drzewostan

rodzaj leśnego materiału podstawowego: źródło nasion

w części II Krajowego Rejestru:

rodzaj leśnego materiału podstawowego: drzewostan

Wigierski Park Narodowy dodatkowo występował do Biura Nasiennictwa Leśnego o rejestrację drzewostanów sosnowych w leśnictwie Wysoki Most (oddz. 286d i 334i) oraz Słupie (oddz. 160c, 168a). Krajowa Komisja Nasiennictwa Leśnego uzależniła wydanie opinii odnośnie tych drzewostanów od przeprowadzenia przeglądu terenowego, który powinien odbyć się w roku 2007.

Tabela 8. Zestawienie zbioru nasion w roku2006 [kg]

Nasiona zebrano wyłącznie na własne potrzeby.

Ocena udatności upraw

W 2006 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2002 (ocena w piątym roku istnienia uprawy – ocena końcowa) i z 2005 (ocena w drugim roku istnienia uprawy – ocena wstępna). Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny udatności upraw dokonanej w roku 2006 są następujące:

Tabela 9. Wyniki oceny udatności upraw z roku 2002, ocena końcowa

Tabela 10. Wyniki oceny udatności upraw z roku 2005, ocena wstępna

Drzewa o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych w parku

(grunty Skarbu Państwa)

W 2006 roku opracowano listę najgrubszych drzew w parku, rosnących na gruntach Skarbu Państwa. Drzewa te należy poddać szczególnej opiece dla zachowania walorów przyrodniczych i krajobrazowych. W 2007 roku należy dokonać szczegółowego przeglądu ich stanu sanitarnego i wskazać ewentualne konieczne zabiegi konserwatorskie.

Tabela 11. Najgrubsze drzewa na terenie parku

3.1.3 Pozyskanie i sprzedaż drewna

Wojciech Kamiński

Użytki przygodne

W 2006 roku masa drewna usuniętego w ramach przeprowadzonych zabiegów ochronnych (cięć pielęgnacyjnych i przygodnych) wyniosła ogółem 13,82tys. m³, w tym 13,39 tys. m³ grubizny, co stanowi 109% przyjętego planu.

W ramach cięć przygodnych zaplanowano na 2006 rok pozyskanie w rozmiarze 8,95 tys.m³, wykonano natomiast 10,04 tys.m³. Przekroczenie wystąpiło w związku z silną wichurą, która przeszła nad terenem parku w dniu 8 sierpnia 2006 roku. Największe szkody spowodowała ona w Obwodzie Ochronnym Powały. Całkowita masa drewna uszkodzonego przez wichurę wyniosła ok. 2000 m³. Zgodnie z przyjętymi w parku zasadami, z drzewostanów usuwano głównie gatunki iglaste. Pozostawiano natomiast do naturalnego rozkładu surowiec liściasty. Podlegał on usunięciu jedynie w przypadku konieczności zapewnienia przejezdności szlaków komunikacyjnych.

Pomimo nieznacznego przekroczenia zaplanowanej do usunięcia masy rozmiar zabiegów ochronnych w ramach cięć przygodnych utrzymał się na poziomie podobnym jak w roku 2005. Przeprowadzone czynności związane z utrzymaniem dobrego stanu sanitarnego lasu zostały przeprowadzone prawidłowo. W stosunku do lat ubiegłych nie stwierdzono wzrostu populacji kornika drukarza zagrażającego drzewostanom świerkowym oraz przypłaszczka granatka zasiedlającego sosnę. W ocenie ZOL z Olsztyna na terenie parku nie występuje również zagrożenie drzewostanów sosnowych ze strony „szkodników” pierwotnych.

Cięcia pielęgnacyjne

Powierzchniowy plan zabiegów trzebieżowych został wykonany w 100%. Ogółem zabiegami pielęgnacyjnymi w 2006 roku objęto powierzchnię 158,98 ha, w tym trzebież wczesna 40,05 ha i trzebież późna 118,93 ha.

W stosunku do przyjętego planu rozmiar masowy na trzebieżach został przekroczony o 1%.

Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) przedstawia tabela poniżej.

Tabela 12. Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) w 2006 r.

Drzewa pozostawione do naturalnego rozkładu

W ciągu roku zarejestrowano i pozostawiono w lesie 755 szt. drzew martwych, nie zagrażających sanitarnemu stanowi ekosystemów leśnych..

Tabela 13. Zestawienie drzew pozostawionych do naturalnego rozkładu w 2006 r.

Łącznie w latach 1997 - 2006 wyznaczono i pozostawiono do naturalnego rozkładu 6482 sztuk drzew stanowiących posusz jałowy.

Struktura sortymentowa pozyskania

Strukturę sortymentową pozyskania przestawia tabela poniżej.

Tabela 14. Struktura sortymentowa pozyskania w 2006 roku

Sprzedaż drewna

W 2006 roku sprzedano ogółem 13859 m³ drewna. Szczegółowo strukturę sprzedaży według sortymentów przedstawia tabela „Sprzedaż drewna” – załącznik nr 10a do analizy. Pozostający, nie sprzedany zapas drewna na koniec analizowanego roku wyniósł 0 m³.

Dalej »