Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ...

Analiza działalności Wigierskiego Parku Narodowego w roku 2008

Spis treści  

Strona główna WPN-u

 

3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

  

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

  

3.1.1. Ochrona lasu

Dorota Zaborowska

  

  

W celu zabezpieczenia ekosystemów leśnych przed czynnikami abiotycznymi i biotycznymi, w 2008 roku wykonano następujące zabiegi.

  

1. Prognozowanie wystąpienia zagrożenia ze strony owadów liściożernych polegające na:

a. próbnych odłowach samców brudnicy mniszki do 52 pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;

b. obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektu (10 drzew). Samice zaobserwowano w obwodach ochronnych: Powały, Krusznik, Wysoki Most (po jednym osobniku) i Lipowe (2 osobniki);

c. jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych. Zebrano i oznaczono materiał z 57 partii kontrolnych, wyznaczonych w 2007 roku nową metodą „10 ramek”.

  

2. Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych polegające na:

a. wykładaniu drzew pułapkowych, tzw. pułapek klasycznych (14 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone;

b. wykładaniu pułapek feromonowych (215 sztuk). Zastosowano w większości pułapki Theysohna oraz pułapki lejkowe IBL3 i rury Bohregarda. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;

c. wyszukiwaniu drzew trocinkowych zasiedlonych przez kornika drukarza i inne owady (od początku maja do końca sierpnia). W wyniku tych czynności usunięto 2369 m3 drewna świerkowego i 2192 m3 drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6680 godzin;

d. rozdrabnianiu gałęzi po usuniętych świerkach (1160 rbh).

  

3. Ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne polegające na:

a. zabezpieczaniu upraw repelentem o nazwie WAM Extra na powierzchni 81,53 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na jednym hektarze powierzchni smarowano ok. 1,5-2 tys. sadzonek;

b. mechanicznym zabezpieczaniu upraw na powierzchni ok. 6,5 ha. Wiosną zdjęto i jesienią ponownie założono 7,4 tys. osłonek spiralnych, założono 1,3 tys. szt. osłon indywidualnych (głównie na dęby i inne gatunki liściaste ), systematycznie naprawiano też uszkodzone osłony (4,5 tys. szt.);

c. wykonaniu nowych ogrodzeń z użyciem siatki o wys. 2 m (2300 m), w celu ochrony 2,95 ha upraw. Naprawiano także stare grodzenia (516 rbh);

d. uprawie 7,16 ha poletek zaporowych (owies, saradela, gryka, proso). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w lesie w okresie nasilonych szkód w uprawach rolnych.

  

Zakres wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie z wyjątkiem:

  • liczby pułapek feromonowych na kornika drukarza – wystawiono o 59 mniej niż w roku poprzednim, z uwagi na obserwowane od kilku sezonów, mniej intensywne występowanie tego owada,
  • rozmiaru zabezpieczania upraw przy pomocy osłonek spiralnych – w latach poprzednich zakładano i zdejmowano 34,5 tys. sztuk, a w 2008 r. zmniejszono tę liczbę do 7,4 tys. szt. pozostawiając 27,1 tys. szt. na sadzonkach w celu ochrony strzał drzewek przed spałowaniem,
  • rozmiaru zabezpieczenia przy pomocy osłon indywidualnych – w roku poprzednim – 3,5 tys. sadzonek zabezpieczono tym sposobem, a w 2008 - 1,3 tys. sztuk, w zamian zastosowano grodzenie nowych upraw.

  

W zakresie oceny zagrożenia lasów WPN kontynuowana była ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, gdzie zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu przesłano następujące materiały :

  • wykazy posuszu, złomów i wywrotów pozyskanych – stan na 30.09.2008 r.;
  • karty wyników i materiały z jesiennych poszukiwań szkodników sosny;
  • kwestionariusz występowania i ograniczania chorób drzew leśnych spowodowanych przez czynniki abiotyczne i antropogeniczne oraz grzyby patogeniczne.

Na podstawie powyższych materiałów ZOL stwierdził zagrożenie strzygonią choinówką w stopniu słabym w obwodzie ochronnym Wysoki Most.

  

W dniu 28 maja 2008 r. ZOL w Olsztynie przeprowadził lustrację terenową, której celem była ocena stanu sanitarnego wybranych drzewostanów Parku. Lustracją objęto 9 wydzieleń w obwodach ochronnych: Leszczewek, Krusznik, Mikołajewo i Wysoki Most. Po dokonaniu oceny ustalono sposób postępowania dotyczący m.in. drzewostanów na gruntach porolnych, posuszu świerkowego, posuszu dębowego i sposobu monitorowania występowania owadów na dębach.

  

W 2008 r., podobnie jak w latach poprzednich, zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w 95% były dotowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

  

  

  

3.1.2. Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Dorota Zaborowska

  

  

W związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, działając zgodnie z Zarządzeniem nr 1/2006 Dyrektora Parku z dnia 16 stycznia 2006 roku w sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego oraz Zasadami selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych na terenie Puszczy Augustowskiej, zaplanowano na rok 2008 redukcję populacji zwierzyny grubej na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w liczbie 91 osobników, w tym 26 jeleni, 15 saren i 50 dzików. Dokonano redukcji 71 osobników (78% założonego planu), w tym:

- 19 jeleni (73% planu redukcji), w liczbie tej ujęto również 4 upadki: byk zrogowany przez innego byka (O.O. Lipowe), 2 łanie – jedna potrącona przez samochód, druga zagryziona przez wilki (O.O. Wysoki Most) i cielę (resztki tuszy – O.O. Krusznik),

- 8 saren (53% planu redukcji), w tym 3 upadki: rogacz i koźlę potrącone przez samochód (O.O. Powały), koza zagryziona przez wilki (O.O. Wysoki Most),

- 44 dziki (88% planu redukcji).

Obliczone teoretycznie plany nie zostały wykonane, ponieważ skala oddziaływania zwierzyny na ekosystemy leśne została uznana za nie budzącą obaw o kondycję tych ekosystemów. Również szkody w uprawach rolnych utrzymywały się na przewidywanym poziomie.

W 2008 roku liczebność zwierzyny łownej ustalono na podstawie całorocznych obserwacji. W związku z brakiem pokrywy śnieżnej nie przeprowadzono inwentaryzacji metodą liczenia tropów na transektach. Metoda ta była stosowana od 2000 r., z wyjątkiem 2004 r., gdy w całym Rejonie Puszczy Augustowskiej zastosowano metodę pędzeń. Wyniki inwentaryzacji od 2000 r. przedstawiają się następująco:

  

  

Tabela 6 Liczebność zwierzyny w latach 2000 – 2008

  

Gatunek Lata
2000 2001 2002 2003 2004
(pędzenia)
2005 2006 2007 2008
(obserwacje)
Łoś 17 22 14 31 14 32 37 30 31
Jeleń 129 150 128 113 152 152 165 174 139
Sarna 142 215 149 250 275 185 239 205 199
Dzik 97 62 102 88 80 98 123 116 120
Wilk 3 0 0 4 0 6 10 7 4

  

  

Od kwietnia do września komisja składająca się z pracowników terenowych parku szacowała szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w uprawach i plonach rolnych. Powierzchnia zredukowana szkód nieznacznie wzrosła w porównaniu do roku ubiegłego (23,99 ha) i wynosiła 24,86 ha. Natomiast łączna kwota wypłaconych odszkodowań wyniosła 33.094 zł i była niższa niż w roku ubiegłym (37.982 zł) z powodu niższych cen rynkowych zbóż. Największe szkody wyrządziły jelenie i dziki w uprawach zbóż (15,95 ha pow. zred.), następnie dziki na łąkach i pastwiskach (7,43 ha pow. zred.). Powierzchnia zredukowana uszkodzonych upraw ziemniaków wynosiła 1,48 ha.

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 1999-2008 przedstawia wykres:

  

Rysunek 1 Wartość odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w latach 1999-2008

  

  

  

W maju oszacowano szkody wyrządzone przez zwierzynę w lasach parku (uprawach i młodnikach). Łącznie uszkodzenia wystąpiły na pow. 30,41 ha (18,82 – uprawy, 11,59 ha – młodniki), z czego na pow. 23,89 ha odnotowano uszkodzenia do 20%, a na pow. 6,52 ha w przedziale 21-50%. Uszkodzenia powyżej 50% wystąpiły na nieznacznej powierzchni (0,10 ha). W porównaniu do lat ubiegłych rozmiar szkód w ekosystemach leśnych wyraźnie zmniejsza się, a w stosunku do roku poprzedniego powierzchnia szkód zmniejszyła się o ponad 20 ha.

  

  

  

3.1.3 Hodowla lasu

Piotr Pieczyński

  

Zabiegi ochronne

  

W roku 2008 wykonano następujące zabiegi ochronne z zakresu hodowli lasu:

  • odnowienia, dolesienia luk i przerzedzeń na powierzchni 4,49 ha;
  • poprawki i uzupełnienia, na powierzchni 0,49 ha;
  • wyprzedzające przygotowanie gleby pod odnowienia w roku 2009 na powierzchni 3,10 ha;
  • pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach na powierzchni 24,72 ha;
  • czyszczenia wczesne na powierzchni 14,17 ha;
  • czyszczenia późne na powierzchni 5,08 ha;
  • melioracyjne przygotowanie powierzchni pod odnowienia na powierzchni 3,20 ha.

    

Zabiegi ochronne finansowane były ze środków Fundacji EkoFundusz w ramach przedsięwzięcia pt: „Przebudowa drzewostanów Wigierskiego Parku Narodowego – etap III”. Przedsięwzięcie to obejmuje okres dwu lat (2008-2009) i jest kontynuacją projektu, dotyczącego przebudowy drzewostanów w parku realizowanego od 2000 r. Koszt wykonania ww. zadań wyniósł EKOFUNDUSZ – 62846,40 zł (netto) i środki własne 7332,53 zł (netto).

     

     

Rysunek 2 Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 1999– 2008 [ha]

  

  

  

Tabela 7 Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2008 r.

  

Gatunek Liczba w tys. sztuk
Św 3/0 10,25
So 2/0 0,40
Db 5/0 13,40
Gb 1/2 3,50
Gb 2/0 0,60
Kl 2/0 3,18
Jrz 1/2 0,30
Brz 2/0 0,27
Śl.T 1/2 0,22
Razem 32,12

  

  

Tabela 8 Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 1999 – 2008 r.

  

Rok Odnowienia, poprawki
i uzupełnienia, dolesienia [ha]
Liczba sadzonek
[tys. sztuk]
1999 7 47
2000 5,4 32
2001 10,6 70
2002 10,4 57
2003 9,7 63
2004 9,1 61
2005 5,5 34
2006 9,6 53
2007 6,7 40
2008 5,0 32

  

  

Ocena udatności upraw

  

W 2008 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2004 (ocena w piątym roku istnienia uprawy – ocena końcowa) i z 2007 (ocena w drugim roku istnienia uprawy – ocena wstępna). Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny udatności upraw dokonanej w roku 2008 są następujące:

  

uprawy z roku 2004, ocena końcowa:

     

Obręb Ochronny Liczba
upraw
ocenianych
Pow. upraw
ocenianych
ogółem
Ocena: powierzchnia upraw / liczba upraw
bardzo dobra dobra zadowalająca przepadła
WIGRY 13 5,40 5,4/13 - - -
M.RUDA 12 2,60 2,5/11 0,1/1 - -
WPN razem 25 8,0 7,9/24 0,1/1 - -

  

uprawy z roku 2007, ocena wstępna:

  

Obręb Ochronny Liczba
upraw
ocenianych
Liczba
upraw
ocenianych
Ocena: powierzchnia upraw / liczba upraw
bardzo dobra dobra Zadowalająca przepadła
WIGRY 20 4,05 4,05/20 - - -
M.RUDA 8 1,25 1,25/8 - - -
WPN razem 28 5,3 5,3/28 - - -

  

  

  

3.1.4 Pozyskanie i sprzedaż drewna

Wojciech Kamiński

  

1. Użytki przygodne

 

W ramach przeprowadzonych w 2008 roku zabiegów ochronnych – cięć pielęgnacyjnych i przygodnych, pozyskano drewno o łącznej masie 9,49 tys. m3, w tym 9,23 tys. m3 grubizny, tj. przeciętnie 1 m3 z 1 ha powierzchni leśnej parku.

  

W ramach cięć przygodnych pozyskanie grubizny na 2008 rok zaplanowano w rozmiarze 7,71 tys. m3, natomiast wykonano 6,42 tys. m3 (83% planu) i była to masa o 21% mniejsza niż w roku 2007. Usunięciu podlegały przede wszystkim gatunki iglaste (rys. 3) – złomy, wywroty i drzewa zasiedlone przez przypłaszczka, korniki i ścigi. Drewno gatunków liściastych, z wyjątkiem opanowanego przez opiętki dębu, pozostawiano w lesie do naturalnego rozkładu. Podlegało ono usunięciu jedynie w przypadku konieczności zapewnienia przejezdności szlaków komunikacyjnych. W przypadku dębu zachodziła konieczność usunięcia drzew zasiedlonych o łącznej masie 38 m3. Ich pozostawienie w drzewostanie zagrażało stanowi sanitarnemu pozostałych drzew tego gatunku.

  

  

Rysunek 3 Struktura gatunkowa drewna pozyskanego w 2008 r. w użytkach przygodnych

  

 

 

Generalnie rozmiar zabiegów ochronnych w 2008 w ramach cięć przygodnych, w stosunku do poprzednich trzech lat wykazuje tendencję spadkową (rys. 4). Świadczy to o dobrej kondycji drzewostanów parku. Brak wzrostu szkód, szczególnie od czynników biotycznych (owadów, grzybów) potwierdza, że zabiegi związane z utrzymaniem odpowiedniego stanu sanitarnego lasu zostały w minionych latach przeprowadzone prawidłowo. W stosunku do lat ubiegłych nie stwierdzono wzrostu populacji kornika drukarza zagrażającego drzewostanom świerkowym (rys. 5) oraz przypłaszczka granatka zasiedlającego sosnę.

   

  

Rysunek 4 Masa drewna pozyskanego w ramach użytków przygodnych w latach 2005-2008

  

 

 

Obecnie największym zagrożeniem dla drzewostanów Parku są szybko następujące zmiany klimatyczne. W każdej chwili można spodziewać się znacznych szkód spowodowanych silnie wiejącymi wiatrami, czy gwałtownymi burzami. Szczególnie narażony na taki rodzaj szkód jest płytko ukorzeniony świerk, ale coraz starsza, mniej sprężysta sosna również może ucierpieć na skutek działania czynników abiotycznych. Innym zagrożeniem dla drzewostanów sosnowych w kolejnych latach może być strzygonia choinówka. Zakładu Ochrony Lasu w Olsztynie ocenił materiał zebrany w 2008 r. podczas „jesiennych poszukiwań szkodników pierwotnych sosny”. Wyniki tej oceny wskazują na zagrożenie w stopniu „słabym” w Obwodzie Ochronnym Wysoki Most. Ocena ZOL jest niepokojąca, ponieważ zagrożony teren jest częścią zwartych, sosnowych kompleksów leśnych Puszczy Augustowskiej. W związku z powyższym pracownicy terenowej Służby Parku zostali zobligowani do zwrócenia szczególnej uwagi w 2009 roku na ewentualne, wyraźne zwiększenie populacji strzygoni choinówki i niezwłocznego reagowania w przypadku wystąpienia szkód powodowanych przez tego motyla.

   

   

Rysunek 5 Masa zasiedlonego drewna świerkowego usuniętego w latach 1996-2008

   

   

   

2. Cięcia pielęgnacyjne

  

Zabiegami pielęgnacyjnymi w 2008 roku objęto powierzchnię 155,54 ha. Plan powierzchniowy zabiegów został wykonany w 100%, w tym w trzebieżach wczesnych 61,69 ha i trzebieżach późnych 93,85 ha. Rozmiar masowy trzebieży został przekroczony o 3% w stosunku do przyjętego planu. Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych przedstawia tabela nr 9.

  

  

Tabela 9 Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) w 2008 r.

  

Rodzaj cięć Plan [tys.m3] Wykonanie
[tys. m3]
Procent
wykonania
planu
Ogółem 2,73 2,81 103%
w tym:
trzebieże wczesne 1,06 1,10 104%
trzebieże późne 1,67 1,71 102%

  

  

  

3. Drzewa pozostawione do naturalnego rozkładu

  

W 2008 roku zarejestrowano i pozostawiono w lesie 839 sztuk drzew martwych, nie zagrażających sanitarnemu stanowi ekosystemów leśnych (tabela 10).

  

  

Tabela 10 Zestawienie drzew pozostawionych do naturalnego rozkładu w 2008 r.

  

Obwód Ochronny Sosna Świerk Liściaste Razem
LIPNIAK 31 7 0 38
KRZYWE 18 12 31 61
LESZCZEWEK 44 16 42 102
GAWARZEC 46 0 48 94
SŁUPIE 40 42 14 96
POWAŁY 8 6 15 29
KRUSZNIK 37 6 27 70
LIPOWE 85 34 50 169
MIKOŁAJEWO 50 34 16 100
WYSOKI MOST 72 2 6 80
RAZEM WPN 431 159 249 839

  

  

Łącznie w latach 1997 - 2008 wyznaczono i pozostawiono do naturalnego rozkładu 8396 sztuk drzew stanowiących posusz jałowy (rys. 6).

  

  

Rysunek 6 Liczba drzew pozostawionych do naturalnego rozkładu w latach 1997-2008

  

  

  

  

4. Struktura sortymentowa pozyskania

 

Strukturę sortymentową pozyskania przestawia tabela nr 11.

  

  

Tabela 11 Struktura sortymentowa pozyskania w 2008 roku

  

Sortyment Masa ogółem
[m3]
M1, M2 iglaste 236
WB0 SO 5
WC0 SO 909
WD SO 629
WC0 SW 1163
WD SW 703
S2A SO 1007
S2B SO 1168
S2A SW 58
S2B SW 267
S4 iglaste 2541
S3B iglaste 10
S10 iglaste 192
RAZEM IGLASTE 8888
M1, M2 liściaste 26
WC0 DB 1
WD DB 1
WC0 OS 12
WD OS 13
WB0 BRZ 1
WC0 BRZ 17
WC0 JS 2
S2A BRZ 3
S2B BRZ 114
S2A/B DB 71
S2A/B pozostałe 44
S4 liściaste 302
RAZEM LIŚCIASTE 606
RAZEM MASA 9494
  

  

  

5. Sprzedaż drewna

  

Dobra kondycja drzewostanów Parku była przyczyną mniejszego niż planowano rozmiaru pozyskania drewna w ramach cięć przygodnych. Pozyskano o 1200 m3 drewna mniej. Zmienił się również udział pozyskanych sortymentów w stosunku do założonego na 2008 rok planu. Wzrósł z 59% do 63% udział drewna średniowymiarowego kosztem surowca wielkowymiarowego. Mniejszy rozmiar pozyskania przełożył się na efekt finansowy parku, a mianowicie poniesiono mniejsze o 62,6 tys. zł koszty, ale równocześnie o 121,7 tys. zł zmalały przychody ze sprzedaży drewna. Ponadto ze względu na złą koniunkturę na rynku spadł popyt na drewno, a w konsekwencji jego ceny. Taki stan rzeczy może utrzymać się w 2009 roku.

W 2008 roku sprzedano ogółem 9493 tys. m3 drewna. Szczegółowo strukturę sprzedaży według sortymentów przedstawia tabela “Sprzedaż drewna” – załącznik nr 10a do analizy. Na koniec analizowanego okresu, na gruncie pozostał nie sprzedany zapas drewna o masie 1 m3 (WC0 Db).

  

  

  

Dalej »