3.1.5 Ochrona przeciwpożarowa

Piotr Pieczyński

1. Analiza zagrożenia pożarowego w lasach

W roku 2008 odnotowano 57 dni z II i III stopniem zagrożenia pożarowego, w tym 36 dni o najwyższym III stopniu zagrożenia. Wilgotność ściółki mierzona o godzinie 900 spadała poniżej 10% 9 razy a poniżej 28% 59 razy. Najniebezpieczniejszym pożarowo miesiącem był czerwiec. W tym miesiącu odnotowano 18 dni w II i III stopniu zagrożenia pożarowego i 6 dni z utrzymującą się wilgotnością ściółki poniżej 10%.

a) konserwowano 0,1 km pasów izolacyjnych;

b) na bieżąco konserwowano sprzęt łączności bezprzewodowej, przeciwpożarowy i punkty czerpania wody;

c) porządkowano pobocza dróg pod względem ochrony przeciwpożarowej na powierzchni 190,70 ha;

d) powiększono prześwity na odcinku 16,8 km dróg.

Na terenie WPN działa Służba Ochrony Przeciwpożarowej Parku: patroluje teren, zabezpiecza miejsca zdarzenia do działań ratowniczych, pomaga jednostkom ochrony przeciwpożarowej w prowadzeniu akcji, uczestniczy w działaniach edukacyjnych parku. W okresie zagrożenia pożarowego służba prowadzi dyżury w oparciu o samochód patrolowo-gaśniczy wyposażony w wysokociśnieniowy moduł gaśniczy.

SOPP od powstania (2002 r.) przeprowadziła 38 akcji bezpośrednich, głównie związanych z pożarami i dogaszaniem pożarzysk. Służba brała również udział w zajęciach edukacyjnych i ćwiczeniach taktyczno – bojowych organizowanych wspólnie ze strażakami z PSP i OSP.

Działania SOPP w 2008 roku:

- dyżury przeciwpożarowe dwuosobowe na telefon pełnione w godzinach od 15 do 23 w dni powszednie i od godziny 8 do 23 w dni świąteczne, dyżury te prowadzono od 15 kwietnia do 30 września,

- dyżury przeciwpożarowe w PAD pełnione jednoosobowo na umowę – zlecenie,

- akcje bezpośrednie:

3.2 Ochrona lądowych ekosystemów nieleśnych

   Dorota Zaborowska

W 2008 r. powierzchnia gruntów nieleśnych w zarządzie Parku wynosiła 482,4 ha. W porównaniu do roku ubiegłego nieznacznie wzrosła z powodu wykupu nieruchomości, w których grunty nieleśne stanowiły powierzchnię 1,5536 ha.

Podział gruntów nieleśnych według kategorii użytkowania przedstawia się następująco:

• grunty orne - 188,3 ha

• łąki i pastwiska - 113,9 ha

• nieużytki - 180,2 ha

W ramach ochrony czynnej w 2008 roku wykonano zabiegi polegające na:

• usuwaniu zakrzaczeń i koszeniu podmokłych łąk na pow. 10,23 ha, wraz z usuwaniem biomasy poza powierzchnię, w celu przeciwdziałania ich zarastaniu i utrzymania obecnie istniejących zbiorowisk roślinnych;

• 2-krotnym koszeniu zarośli trojeści amerykańskiej Asclepias syriaca (gatunek obcego pochodzenia) na pow. 0,50 ha, w celu osłabienia siły życiowej i w konsekwencji wyeliminowania z flory WPN-u.

Zabiegi te zostały sfinansowane przez NFOŚiGW.

Grunty rolne o pow. 127,6 ha (42%) były użytkowane rolniczo:

• przez pracowników WPN-u w formie użyczenia i dzierżawy – 49,63 ha;

• przez miejscowych rolników na podstawie umów dzierżawnych – 51,91 ha;

• na potrzeby parku – 26,06 ha.

WPN uprawiał owies, żyto, proso, grykę i łubin. Zabiegi te prowadzi się w celu utrzymania gruntów w odpowiedniej kulturze, zachowania różnorodności biologicznej, zapewnienia materiału siewnego na poletka zaporowe oraz zapobiegania zarastaniu gruntów rolnych przez roślinność drzewiastą i krzewy.

W maju 2008 r. WPN złożył kolejny wniosek do ARiMR o przyznanie płatności obszarowej, uzupełniającej oraz z tytułu ONW (obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania) do gruntów rolnych o powierzchni 26,06 ha i otrzymał decyzję w sprawie przyznania tych płatności w kwocie 12.766,41 zł.

3.2.1 Ochrona różnorodności biologicznej w rolnictwie

Joanna Górecka

W 2008 roku kontynuowany był projekt pod nazwą „Rodzime rasy zwierząt gospodarskich pomagają zwiększyć dochód rolników z Wigierskiego Parku Narodowego”, finansowany przez Fundację Heifer Project International, koordynowany przez Stowarzyszenie Konferencja Służb Ochrony Przyrody Zielonych Płuc Polski, przy współpracy parku. W 2008 roku w ramach tego projektu zakupiono jeszcze jedną jałówkę rasy polska czerwona, która trafiła do gospodarstwa w otulinie parku oraz przekazano pierwszą jałówkę polską czerwoną urodzoną na terenie parku w ramach projektu HPI, rolnicy ze wsi Rosochaty Róg przekazali ją do gospodarstwa we wsi Mikołajewo.

Ponadto realizując działania wynikające z zakończonego już projektu „Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej w rolnictwie na terenie WPN” park wraz ze Stowarzyszeniem KSOP ZPP koordynował przekazanie z gospodarstw rolnych, które otrzymały koniki polskie, dwóch klaczy konika polskiego do kolejnych gospodarstw, klacze otrzymali rolnicy z otuliny parku.

W październiku 2008 roku przekazano rolnikom ostatnie sadzonki jabłoni i grusz zaplanowane w projekcie. Przekazano 140 sadzonek, w tym 100 sadzonek jabłoni i 40 sadzonek grusz. Sadzonki posadzone zostały w 28 sadach należących do mieszkańców Wigierskiego Parku Narodowego i otuliny parku. Łącznie w czasie trwania projektu (lata 2005-2008) przekazano około 450 sadzonek drzew owocowych tradycyjnych odmian, które posadzono w 68 sadach na terenie parku i w otulinie.

W dniu 9 lutego 2008 roku odbyło się spotkanie szkoleniowe dla rolników z terenu parku i otuliny. Wykład nt. „Programy rolnośrodowiskowe na lata 2007-2013” prowadził doradca rolnośrodowiskowy, podsumowanie dotychczasowych działań w ramach projektu „Rodzime rasy zwierząt gospodarskich pomagają zwiększyć dochód rolników z Wigierskiego Parku Narodowego” - Joanna Górecka. Wśród uczestników oprócz rolników byli także przedstawiciele: Urzędu Gminy, Fundacji HPI, Tygodnika Suwalskiego, osoby współpracujące – hodowcy i lekarz weterynarii oraz inni zainteresowani tematem.

3.3 Ochrona ekosystemów wodnych

Michał Osewski

W 2008 r. w wybranych ekosystemach wodnych parku kontynuowano program ochrony zespołów ryb i raków. Zabiegi ochronne wykonywano w jeziorach Wigry, Pierty, Postaw, Gałęziste, Mulaczysko, Białe Wigierskie, Suchar I, Suchar II, Suchar III, Suchar IV, Suchar V, Suchar VI, Suchar VII o łącznej powierzchni 2478,33 ha, oraz na rzece Czarnej Hańczy. Polegały one na:

1. zarybieniach wód gatunkami:

- zagrożonymi skutkami eutrofizacji wód (sielawa, sieja),

- drapieżnymi (szczupak, sum), w celu zwiększania ich liczebności i wzmacniania w ten sposób efektów biomanipulacji,

- zagrożonymi spadkiem liczebności (pstrąg potokowy, lin);

2. odłowach rybacko-wędkarskich, w tym:

odłowach regulacyjnych:

- ryb o krótkim cyklu życiowym, w celu zapobiegania wtórnemu zanieczyszczeniu jezior przez snące ryby (sielawa),

- ryb karpiowatych, w celu utrzymywania ich liczebności na odpowiednio niskim poziomie (płoć, leszcz),

- ryb migrujących poza obszar WPN (węgorz);

odłowach tarlaków do wychowu materiału zarybieniowego (sielawy, siei, szczupaka),

odłowach wędkarskich,

odłowach kontrolnych raków,

odłowach kontrolnych ryb,

3. lokalnym wykaszaniu trzcinowisk w celu poprawy warunków tarliskowych dla ryb oraz polepszenia warunków sanitarnych w strefie brzegowej;

4. obserwacji stanu zdrowotnego ryb.

W 2008 r. dokonano zarybień jezior Wigry, Białe Wigierskie, Pierty, Mulaczysko, a także fragmentu rzeki Czarnej Hańczy. Łącznie zarybiono 2451,63 ha jezior oraz 2-kilometrowy odcinek rzeki. Ilości materiału zarybieniowego z podziałem na gatunki i ich sortymenty wielkościowe wprowadzone do wybranych wód parku zawarte są w załączniku 13.

Wpuszczony do jezior parku wylęg sielawy, siei oraz szczupaka w całości pochodził z wylęgarni ryb WPN. Z własnych tarlaków wyhodowano 30 640 000 szt. wylęgu sielawy (z czego 2 460 000 szt. sprzedano rybackim użytkownikom jezior), 225 000 szt. wylęgu siei oraz 802 500 szt. wylęgu szczupaka. W ramach wykonywanych usług wylęgarniczych, z których korzystało w sezonie 2007/2008 siedem podmiotów, uzyskano dodatkowo 8 320 000 szt. wylęgu sielawy, 165 000 szt. wylęgu siei oraz 2 440 000 szt. wylęgu szczupaka. Za inkubację ikry sielawy i siei park obciążył podmioty kwotą 11 627,30 zł. oraz przejął w rozliczeniu 1 500 000 szt. wylęgu sielawy; za inkubację ikry szczupaka przejął 1 220 000 szt. uzyskanego wylęgu.

Odłowy regulacyjne wykonywano w jeziorze Wigry (powierzchnia 2098,66 ha) oraz Postaw (powierzchnia 15,77 ha.) przy wykorzystaniu rybackiego sprzętu biernego oplatającego (wontony sielawowe, siejowe, okoniowo-płociowe, leszczowe), biernego klatkowego (żaki, kozaki, mieroże, przestawa węgorzowa) oraz w niewielkim stopniu ciągnionego (przywłoka). W ramach odłowów regulacyjnych odłowiono 16 147,5 kg ryb. Dane dotyczące struktury odłowów zawarte są w załączniku.

Odłowy tarlaków.

W kwietniu przeprowadzono na jeziorze Wigry odłowy tarlaków szczupaka, w listopadzie oraz grudniu odłowy tarlaków sielawy i siei. Odłowiono i pozyskano następujące ilości tarlaków (w kg) i zapłodnionej ikry (w litrach):

- szczupaka – 913 kg / 40,25 l,

- sielawy – 3049 kg / 353,5 l,

- siei – 28 kg / 3,75 l.

Z ikry szczupaka wyhodowano 802 500 szt. wylęgu żerującego, który wpuszczono do parkowych jezior.

Ikra sielawy i siei jest inkubowana w wylęgarni ryb WPN, a wylęganie narybku nastąpi w marcu 2009 r. W wylęgarni zgromadzono także 70,25 litra ikry sielawy oraz 1,0 litr ikry siei, którą dostarczyły 3 spółki rybackie z poza terenu parku.

Odłowy wędkarskie.

Presja wędkarska w roku 2008 była nieco mniejsza niż w roku 2007, co było wynikiem całkowitego braku zlodzenia jezior w roku 2008. Wędkarze odłowili w przybliżeniu ok. 15000 kg ryb, głównie leszcza, płoci oraz okonia. W 2008 roku sprzedano 3189 licencji wędkarskich. Liczby sprzedanych licencji z podziałem na poszczególne kategorie przedstawiały się następująco:

- licencje roczne – 106;

- licencje półroczne – 276;

- licencje miesięczne – 2;

- licencje dwutygodniowe – 12;

- licencje tygodniowe – 21;

- licencje dzienne – 2772;

W 2008 r. Instytut Rybactwa Śródlądowego przy współpracy z parkiem przeprowadził odłowy kontrolne raków w następujących jeziorach: Wigry, Białe Wigierskie oraz Gałęziste. Odłowy kontrolne potwierdziły obserwacje z poprzednich lat – liczebność raka pręgowatego, z niewiadomych przyczyn, jest nadal bardzo niska. Ponadto, w jeziorze Gałęzistym, do którego kilkukrotnie wpuszczano raka szlachetnego, stwierdzono występowanie jedynie raka pręgowatego, co dowodzi niepowodzenia restytucji raka szlachetnego w tym jeziorze.

W 2008 r. Instytut Rybactwa Śródlądowego przy współpracy z parkiem przeprowadził odłowy kontrolne ryb w następujących jeziorach: Suchar I, Suchar II, Suchar III, Suchar IV, Suchar V, Suchar VI i Suchar VII. Zebrane materiały zostaną wykorzystane do opracowania planu ochrony tych ekosystemów.

W 2008 r. nie wystąpiły w żadnym z jezior WPN-u zjawiska wywołujące masową śmiertelność ryb (przyduchy, epizoocje). Podobnie jak w latach ubiegłych obserwowano silnie negatywny wpływ kormorana czarnego na liczebność ichtiofauny.

W 2008 roku WPN przy finansowym wsparciu NFOŚiGW dokończył projekt „Czynna ochrona zespołów ryb w ekosystemach wodnych Wigierskiego Parku Narodowego w roku 2007” oraz zrealizował projekt „ Czynna ochrona zespołów ryb w ekosystemach wodnych Wigierskiego Parku Narodowego w roku 2008”.

W ramach obu projektów sfinansowano ze środków NFOŚiGW następujące zadania wspomagające czynną ochronę ichtiofauny:

• remont i przebudowa pomostu cumowniczego w Bryzglu (jez. Wigry).
• remont pomostu cumowniczego zlokalizowanego w zatoce Jastrzęby (jez. Wigry).
• zakup narybku jesiennego pstrąga potokowego – 4000 szt.
• zakup narybku jesiennego suma – 5500 szt.
• zakup narybku jesiennego czystej genetycznie siei – 5000 szt.
• zakup narybku (kroczek) lina – 500 kg.

Wartość dotacji wynosiła 63 559,82 zł.

3.4 Ochrona gatunków roślin i zwierząt

3.4.1 Czynna ochrona roślin

Lech Krzysztofiak, Wojciech Misiukiewicz

W ramach ochrony zagrożonych gatunków roślin kontynuowano badania dotyczące oceny efektu ekologicznego projektu związanego z czynną ochroną storczyków. Głównym celem rozpoczętego w 2003 roku projektu była ochrona dwóch zagrożonych gatunków storczyków umieszczonych w “Polskiej czerwonej księdze roślin naczyniowych” oraz na “Liście roślin wymierających i zagrożonych w Polsce” – miodokwiatu krzyżowego Herminium monorchis i kukuczki kapturkowatej Neottianthe cucullata. Po kilkadziesiąt osobników z obu gatunków storczyków przeniesionych zostało z macierzystych stanowisk (znad Rospudy i Kanału Augustowskiego) na stanowiska zastępcze wytypowane w granicach parku.

W 2008 kontynuowano monitoring stanowisk zastępczych dwu gatunków storczyków: Neottianthe cucullata i Herminium monorchis. Aby uniknąć zadeptywania stanowisk, częstotliwość obserwacji została ograniczona do jednego spisu w sezonie.

W przypadku Herminium monorchis stwierdzono bardzo znaczny spadek liczebności osobników w stosunku do lat poprzednich. Spadek dotyczył zarówno ilości osobników generatywnych, jak i wegetatywnych. Obecnie nie można określić czy spowodowany jest naturalnymi cyklami rozwojowymi (u storczyków bardzo znaczne fluktuacje liczebności są naturalne), czy jest to efekt zamierania przeniesionych osobników w wyniku niewłaściwego siedliska zastępczego.

Obserwacje zastępczych stanowisk Neottianthe cucullata również nie są jednoznaczne. Dwie lokalizacje można uznać za wymarłe, cztery wydają się być zamierające (choć również może być to wynik cykli życiowych tego gatunku). Cztery następne, w chwili obecnej nie wydają się być zagrożone. Na 5 stanowiskach stwierdzono obecność siewek.

3.4.2 Ochrona stanowisk zwierząt zagrożonych wyginięciem

Na terenie parku wyznaczone są trzy strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania. Wszystkie dotyczą bielika (Haliaeetus albicilla). W 2008 roku 1 para bielików wyprowadziła 2 młode, w pozostałych gniazdach nie było sukcesu lęgowego.

Dalej »