3.9. Ochrona krajobrazu

3.9.1 Zagospodarowanie przestrzenne

Janina Kamińska

W roku 2008 Wigierski Park Narodowy uczestniczył w procesie tworzenia:

• planu zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego,

• miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy Suwałki (części wsi Krzywe i Płociczno-Tartak) i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy Krasnopol (wsi Piotrowa Dąbrowa, Żubronajcie, Jegliniec i Wysoka Góra),

• aktualizacji studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Suwałki w zakresie eksploatacji złóż kruszywa i komunikacji,

poprzez przedstawienie swojego stanowiska w formie wniosków i postulatów do realizowanych opracowań.

Wnioski do planu zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego dotyczyły zagadnień odnoszących się do terenu parku i otuliny i określały zasady gospodarowania tą przestrzenią. Zasady gospodarowania dotyczyły przestrzeni rolniczej, stosunków wodnych, budownictwa i estetyki krajobrazu, komunikacji, infrastruktury technicznej oraz fauny i flory.

Propozycje parku dotyczące miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin odnoszące się do terenu strefy ochronnej WPN zawierały postulaty prowadzące do zabezpieczenia obszaru parku narodowego przed zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka (w szczególności określenia zasad prowadzenia melioracji czy innych działań powodujących osuszenie terenu). WPN zwracał też uwagę na zasadność wprowadzania do planów zapisów uwzględniających cechy budownictwa regionalnego. W przypadku planowania elektrowni wiatrowych w otoczeniu parku i otuliny została wskazana konieczność wykonania ekspertyz uwzględniających wpływ realizacji wiatraków na awifaunę.

Generalnym postulatem do aktualizacji studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Suwałki był wniosek o nie wyznaczanie nowych terenów eksploatacji kruszywa w rejonie WPN i otuliny ze względu na fakt, iż obecnie obserwuje się podsuszanie terenów leśnych i bagiennych parku w wyniku dotychczasowej eksploatacji kruszywa w okolicy parku. Park wnosił również o to by przy planowaniu przyszłych tras komunikacyjnych omijać teren parku narodowego i aby planowane lotnisko było lokalizowane w miejscu na tyle oddalonym od WPN by kierunki przelotów a w szczególności startów i lądowań omijały teren parku i jego otulinę.

Prace nad miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego dla terenu parku i otuliny prowadzone są przez gminy Suwałki i Krasnopol. Gmina Nowinka i Giby nie rozpoczęły dotąd czynności związanych z wykonaniem takich planów.

Dla terenów, dla których nie ma obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na obszarze parku i otuliny inwestycje prywatne realizowane są na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Projektowane inwestycje są uzgadniane przez dyrektora parku, zgodnie z zapisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

W 2008 roku w Wigierski Park Narodowy zajmował się 119 sprawami dotyczącymi zagospodarowania przestrzennego parku i otuliny, w tym 56 spraw dotyczyło uzgodnień decyzji o warunkach zabudowy. Inne sprawy dotyczące zagospodarowania terenu parku dotyczyły tak jak w latach poprzednich:

• opiniowania zgłaszanych do starostwa inwestycji nie wymagających pozwoleń na budowę,

• informacji o samowolach budowlanych kierowanych do inspektoratów nadzoru budowlanego,

• stanowisk parku i odpowiedzi na zapytania zainteresowanych stron o możliwościach inwestowania na terenie parku,

• inwestycji realizowanych przez WPN.

W sprawach o wydanie decyzji o warunkach zabudowy na terenie strefy ochronnej parku WPN przedstawiał swoje stanowisko w 38 przypadkach. Uzgodnione inwestycje położone były na obszarze gmin Suwałki, Krasnopol i Giby. Przedmiotem uzgodnień były:

• rozbudowa siedliska o budynek gospodarczy we wsi Buda Ruska w gminie Krasnopol i o budynek mieszkalny we wsi Okuniowiec w gminie Suwałki;

• budowa budynku gospodarczego we wsi Jeziorki w gminie Krasnopol;

• budowa, rozbudowa lub przebudowa budynku mieszkalnego we wsiach Aleksandrowo, Buda Ruska, Głuszyn, Mikołajewo (4) i Żubrówka Stara w gminie Krasnopol; we wsiach Bobrowisko, Burdeniszki (2), Krzywe, Magdalenowo, Mała Huta, Nowa Wieś, Piertanie, Płociczno (3), Ryżówka i Sobolewo (3) w gminie Suwałki oraz we wsi Studziany Las (2) w Gminie Giby;

• rozbudowa szkoły o pomieszczenie gospodarcze w Płocicznie, budowa szamba w Krzywem, budowa zjazdu na działkę w Płocicznie, budowa zbiornika retencyjnego w Sobolewie, budowa linii energetycznej w Lipniaku i światłowodu w Okuniowcu w gminie Suwałki oraz budowa stawu rybnego w Mikołajewie i domu letniskowego we wsi Jeziorki w gminie Krasnopol.

2. Uzgodnienia decyzji o warunkach zabudowy w granicach parku

W roku 2008 Park zajmował stanowisko w 18 sprawach, związanych z uzgodnieniem decyzji o warunkach zabudowy w granicach swojego obszaru. Dotyczyły one terenu gmin Suwałki, Nowinka i Krasnopol.

Wydano 2 postanowienia, w których nie uzgodniono inwestycji dotyczących lokalizacji siedliska rolniczego i budynku gospodarczego na terenie parku. Sprawa dotycząca lokalizacji siedliska została zaskarżona do Ministra Środowiska i dotychczas jest nierozstrzygnięta. Odmowa uzgodnienia inwestycji wynikała z konieczności ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych parku. W przypadku budynku gospodarczego sprawa dotyczyła samowolnie postawionego obiektu. Postanowienie parku zostało zaskarżone do Ministra Środowiska ale z uchybieniem terminu. Do chwili obecnej urząd gminy nie wydał decyzji w tej sprawie.

Uzgodnienia wydano w 16 sprawach, z czego:

• 8 spraw dotyczyło budynków mieszkalnych: - budowy budynku mieszkalnego w Rosochatym Rogu (2) i Maćkowej Rudzie oraz zmianie sposobu użytkowania budynku gospodarczego na mieszkalny w Mikołajewie w gminie Krasnopol; - budowy budynku mieszkalnego Leszczewie (2) w gminie Suwałki; - budowie budynków mieszkalnych w Bryzglu i Kruszniku (2) w gminie Nowinka;

• 4 sprawy dotyczyły budowy siedliska we wsi Bryzgiel i Krusznik (3) w gminie Nowinka; oraz w Leszczewie i Czerwonym Folwarku w gminie Suwałki;

• po jednej sprawie dotyczącej: zmiany sposobu użytkowania budynku garażowo – gospodarczego na mieszkalny w Mikołajewie, budowie budynku gospodarczo garażowego w Czerwonym Krzyżu i budowie budynku gospodarczego w Rosochatym Rogu w gminie Krasnopol, budowie budynku gospodarczego we wsi Bryzgiel w gminie Nowinka i budowie stodoły we wsi Wigry w gminie Suwałki.

Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody tereny wykorzystywane gospodarczo na obszarach parków narodowych objęte są ochroną krajobrazową. Zarówno po uzgodnieniu decyzji o warunkach zabudowy jak i po wejściu w życie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dyrektor parku nie ma możliwości wypowiedzenia się, na etapie wydawania pozwolenia na budowę, na temat powstających inwestycji (np. w sprawie szczegółowej lokalizacji, formy i skali realizowanych obiektów, zastosowanych detali architektonicznych itp.).

3.9.2 Zadrzewienia

Piotr Pieczyński

W 2008 roku Dyrektor Wigierskiego Parku Narodowego rozpatrzył 20 wniosków dotyczących wycinki drzew z zadrzewień, w tym:

• pozytywnie – 13 wniosków,

• częściowo pozytywnie – 2 wnioski,

• negatywnie – 1 wniosek,

• oddalił lub przekazał wg właściwości, w związku z brakiem uzasadnienia do podjęcia czynności w trybie art. 83 ust. 1 Pkt 5 ustawy o ochronie przyrody – 3 wnioski,

• zawiesił do czasu ustalenia prawnego właściciela gruntu, na którym rośnie zadrzewienie – 1 wniosek.

Ponadto, w jednym przypadku Dyrektor Wigierskiego Parku Narodowego uzyskał od Wójta Gminy Suwałki pozytywną decyzję na wycinkę 8 drzew z zadrzewień znajdujących się na gruntach stanowiących własność Parku.

Łącznie dokonano wycinki 131 szt. drzew oraz krzewów na powierzchni 300 m². Główne przyczyny usunięcia drzew i krzewów z zadrzewień to zabiegi pielęgnacyjne, zagrożenie istniejących obiektów budowlanych oraz projektowane inwestycje budowlane. Większość wydanych decyzji zezwalających na wycinkę drzew nakładała na właścicieli nieruchomości obowiązek zasadzenia nowego zadrzewienia z gatunków drzew rodzimych.

W 2008 roku w miejscu o nazwie Binduga (południowy brzeg Zatoki Wigierki) otwarto widok na jezioro Wigry. Przez blisko 70 lat wyciągano tu pnie drzew z jeziora Wigry. Skarpa była całkowicie pozbawiona roślinności na znacznie większej szerokości niż obecnie. Oprócz otwarcia widoku, celem wycinki drzew w tym miejscu była poprawa warunków bytowania rzadkiej rośliny należącej do rodziny storczykowatych, gatunku który do życia potrzebuje dużo światła. Wzrost drzew i postępujące zacienienie spowodowałyby koniec jego egzystencji w tym miejscu.

3.10 Ochrona wartości kulturowych

Maciej Ambrosiewicz, Jacek Adamczewski

W roku 2008 zrealizowano następujące działania na rzecz ochrony walorów kulturowych w WPN:

Kapliczka została wykonana najprawdopodobniej na początku XX wieku i była w złym stanie. Dno od niej odpadło, z wyposażenia wnętrza (krzyż lub figurka) nie zachowało się nic. Na podstawie relacji mieszkańców kapliczka wisiała na drzewie przy drodze prowadzącej ze wsi Cz. Krzyż do wsi Sarnetki, w pobliżu tego miejsca we wrześniu i październiku 1944 roku toczyły się walki pomiędzy wojskami niemieckimi i radzieckimi, śladem po tych walkach są okopy obu armii. Zgodnie z informacją uzyskaną od mieszkańców, w pobliżu kapliczki została zastrzelona rosyjska dziewczyna, według jednej wersji pochodząca z zwiadu spadochronowego i przypadkowo zastrzelona przez „swoich”, czyli żołnierzy radzieckich, w wersji drugiej rozstrzelana jako podejrzana za współpracę z Niemcami. Mieszkańcy starali się dbać o tę kapliczkę, chociaż po likwidacji wsi Cz. Krzyż droga, przy której stała przestała być używana. Kapliczka została zdemontowana w sierpniu 2007 roku dzięki inicjatywie pani podleśniczyny Joanny Bednarek. Kapliczka została poddana zabiegom restauracyjnym przez Macieja Ambrosiewicza. Wróciła na swoje miejsce w czerwcu 2008 roku. Koszt prac w kwocie 50 zł (materiały: impregnat, papier ścierny, wkręty i klej stolarski) pokrył WPN.

Wigierski Park Narodowy zlecił wymianę zniszczonego krzyża wykonanego z drewna sosnowego na krzyż dębowy. Prace zostały wykonane w porozumieniu z autorem instalacji Gustawem Zemłą oraz osobą asystującą przy tych pracach w roku 1994 – Zdzisławem Jaroszkiem. Prace wykonywali cieśle – Buczyńscy z Czerwonego Krzyża pod nadzorem pracownika parku Macieja Ambrosiewicza oraz Zdzisława Jaroszka. Prace zostały zakończone we wrześniu 2008 roku. Koszt prac w kwocie 2000 zł pokrył WPN (robocizna cieśli, zakup farby antykorozyjnej do malowania metalowych elementów instalacji).

W dniu 10 maja przy ścieżce edukacyjnej,,Eksploatacja dóbr puszczańskich’’ na uroczysku Bartny Dół została powieszona na dębie jedna kłoda bartna. Obok niej umocowano kukłę bartnika siedzącego na leziwie. Jest to kolejna kłoda na terenie WPN-u w ramach projektu „Barcie wigierskie”. Wykonana została przez pracownika Parku - Jacka Adamczewskiego. Kukłę ufundował Pan Stanisław Huryn – właściciel Wigierskiej Kolei Wąskotorowej.

W dniach 27- 28 sierpnia odbyła się w Spale pierwsza międzynarodowa konferencja bartnicza ,,Bartnictwo – odrodzenie staropolskiej tradycji’’. Uczestniczył w niej Jacek Adamczewski. Wygłosił referat pt.,,Powrót barci na Suwalszczyznę’’.

3.11 Ochrona przed szkodnictwem

Antoni Ignatowicz

Głównymi przestępstwami i wykroczeniami z jakimi ma do czynienia Straż Wigierskiego Parku Narodowego, są naruszenia prawa polegające przede wszystkim na:

• kłusownictwie rybackim (art. 27a. ust. 1, ustawy z dnia 18.04.1985 r. z późn. zm. o rybactwie śródlądowym), przez które rozumie się nielegalne połowy ryb sieciami, przy użyciu prądu i przy użyciu ościeni, oraz amatorski połów ryb wędkami bez wymaganego zezwolenia (art. 27; ust. 1 cytowanej ustawy);

• zaborze mienia ( art.278 §1 kk i art.290 ust. 1 kk.), polegającym na kradzieży drewna ze stosów, oraz innych rzeczy ruchomych jak również nielegalnym wyrębie i kradzieży drewna;

• kłusownictwie na zwierzynę łowną (marginalnie zdarza się wnykarstwo);

• “dzikiej turystyce” i biwakowaniu poza miejscami do tego celu wyznaczonymi.(art.15, ust. 1, Pkt 23; ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody), jak również paleniu ognisk w miejscach nie wyznaczonych (art.15, ust. 1, Pkt10 cytowanej ustawy);

• ruchu pojazdów poza drogami publicznymi (art.15 ust.1 Pkt18 ustawy jw.);

• parkowaniu pojazdów w miejscach do tego nie przeznaczonych (art.161 kw.);

• zaśmiecaniu lasu (art.162 §1 kw).

Stan osobowy Straży Parku w 2008 r. wynosił 5 osób. Straż Parku wyposażona jest w:

- krótką bojową broń palną (pistolety P-83 “Wanad”),

- ręczne miotacze gazu,

- radiotelefony nasobne typu “Motorola” (GP-340),

- telefony komórkowe,

- kajdanki,

- 2 samochody terenowe typu ŁADA – NIVA,

- łodzie motorowe typu “Harpun” i łódź hybrydowa typu “Okoń” z silnikiem zaburtowym,

- łódź wiosłową z doczepnym silnikiem zaburtowym.

Funkcjonariusze Straży Parku w 2008 roku uczestniczyli w 462 patrolach na terenie Wigierskiego Parku Narodowego, z czego 15 to patrole prowadzone wspólnie z funkcjonariuszami policji z KMP Suwałki, KPP Sejny i KPP Augustów. W wyniku tych patroli strażnicy:

a) wylegitymowali 336 osób, z czego pouczonych zostało 87 osób;

b) dokonali kontroli 30 transportów drewna wywożonego z lasu WPN, nie stwierdzono przy tym nieprawidłowości prawnych i formalnych;

c) znaleźli w wodach WPN, przejęli i zabezpieczyli następujący sprzęt kłusowniczy:

- 92 wontony,

- 1 żak,

- 2 sieci typu „ganta”

- 3 sznury na węgorze,

- 3 pęczki na węgorze;

d) ujęli na gorącym uczynku:

- 2 kłusowników łowiących sieciami – art. 27a ust.1 pkt 1 ustawy jw.;

- 2 małoletnich kłusowników, których wraz z zatrzymanym przy nich sprzętem przekazano funkcjonariuszom z KMP Suwałki,

e) cofnęli 6 zezwoleń na połów ryb w wybranych wodach WPN, za nie przestrzeganie regulaminu amatorskiego połowu ryb (najczęściej naruszanymi punktami w/w regulaminu były punkty 5,8 i 16);

f) wzięli udział w 6 zasadzkach na kłusowników, z czego 2 zakończyły się ujęciem sprawców oraz w 2 zasadzkach na złodziei drewna, bez spodziewanego efektu.

Od czerwca do listopada 2008 roku w weekendy miały miejsce wspólne patrole z Policją, w ramach opracowanego rocznego programu pod kryptonimem “Bezpieczna woda”. Funkcjonariusze Straży Parku uczestniczyli wspólnie z funkcjonariuszami z KMP w Suwałkach, KPP w Augustowie i KMP w Sejnach w 15 patrolach, w trakcie których:

- ujawniono 4 wykroczenia,

- pouczono 91 osób,

- wylegitymowano 134 osoby,

- ukarano grzywnami w drodze mandatu karnego 3 osoby na łączną sumę 900,00 złotych

- przeprowadzono 2 interwencje,

- skontrolowano 12 placówek wypoczynku, miejsc biwakowych i kąpielisk,

- skontrolowano 35 jednostek pływających,

- skontrolowano 163 wędkarzy.

Współdziałanie Straży Parku z Policją polegało głównie na działaniach prewencyjnych, ale były również przypadki podjęcia natychmiastowej interwencji. Na skutek szybkiego działania funkcjonariuszy Straży Parku i Policji ujęto 1 kłusownika podczas połowu ryb sieciami w jeziorze Klonek, oraz 1 złodzieja drewna z lasu WPN.

W 2008 roku Komendant Straży Parku przeprowadził 4 kontrole wewnętrzne Straży Parku pod kątem prawidłowego i zgodnego z Książką Ewidencji Patroli realizowania wyznaczonych zadań przez funkcjonariuszy Straży Parku, oraz kontroli notatników służbowych. Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie.

W czerwcu funkcjonariusze Straży Parku uczestniczyli w nagrywaniu programu TV1 dotyczącego problemu kłusownictwa.