|
Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ... |
|
Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ... |
|
|||||||
|
3.8. Działalność naukowa Lech Krzysztofiak
W 2009 roku na terenie parku obce instytucje realizowały 21 tematów badawczych. Większość z nich to prace magisterskie, które realizowane były przy pomocy pracowników parku. Działalność Pracowni Naukowo-Edukacyjnej w 2009 roku wynikała z programu działalności Pracowni na lata 2009-2010 oraz z regulaminu organizacyjnego Parku.
Pracownicy prowadzili siedem tematów badawczych:
1. Wybrane elementy ekologii i biologii miodokwiatu krzyżowego Herminium monorchis i kukuczki kapturkowatej Neotianthe cuculata . Była to kontynuacja badań rozpoczętych w trakcie realizacji projektu związanego z przeniesieniem niewielkiej części populacji miodokwiatu krzyżowego i kukuczki kapturkowatej z ich siedlisk macierzystych na siedliska zastępcze. Badaniami objęte były wszystkie nowe stanowiska tych gatunków. Badano zarówno ilość rozwijających się roślin, ich formy rozwojowe, ilość i wielkość kwiatów oraz terminy wypuszczenia liści, kwitnięcia i zawiązania owoców.
2. Badania rozmieszczenia i liczebności gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową oraz Europejską Siecią Ekologiczną NATURA 2000 . Ten temat dotyczył inwentaryzacji, z określeniem wielkości poszczególnych stanowisk, gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną ścisłą i częściową oraz gatunków znajdujących się na liście Natura 2000. Lokalizacja stanowisk nanoszona była na mapy za pomocą odbiorników GPS, a stanowisko opisywane i fotografowane.
3. Badania fauny mrówek Formicidae WPN . Badania fauny mrówek były kontynuacją inwentaryzacji tych owadów prowadzonej od kilku lat. Badania prowadzone były zarówno w środowiskach leśnych parku, jak i na terenach otwartych.
4. Strategia rozwoju populacji mszarnika jutta Oeneis jutta w północno-wschodniej Polsce i perspektywy ochrony w Wigierskim Parku Narodowym . Badania dotyczyły motyla mszarnika jutta i były kontynuacją prac wykonywanych w ramach grantu z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wszystkie prace zostały zakończone, a wyniki przedstawione w postaci publikacji.
5. Badania rozmieszczenia obcych gatunków roślin na terenie WPN oraz zagrożeń, jakie stanowią dla rodzimej przyrody . Kontynuowane były badania dotyczące obcych gatunków roślin, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Nowe stanowiska obcych gatunków zostały wprowadzone do bazy danych. W badaniach wykorzystano również informacje dostarczone przez służbę terenową Parku.
6. Zróżnicowanie genetyczne, morfologiczne i preferencji ekologicznych dwóch bliźniaczych gatunków Lasius niger (L.) i L. platythorax Seifert (Hymenoptera, Formicidae) . Zakończono prace dotyczące różnic między dwoma bliźniaczymi gatunkami mrówek: Lasius niger i Lasius platythorax. Wyniki tych badań zostały przygotowano do druku.
7. Badania grzybów, śluzowców i mszaków Wigierskiego Parku Narodowego . Kontynuowano badania grzybów, śluzowców i mszaków WPN w ramach projektu prowadzonego przez Stowarzyszenie „Człowiek i Przyroda”, a finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Zakończono prace terenowe i rozpoczęto opracowywanie danych.
8. Badania rzek Wigierskiego Parku Narodowego Rozpoczęte zostały badania rzek Parku. Dokonano kartowanie 5 rzek, wykonano serię pomiarów przepływów i poziomu wody w rzekach, zainstalowano na wszystkich rzekach czujniki do ciągłego pomiaru temperatury.
Pracownicy Pracowni Naukowo-Edukacyjnej brali udział w szkoleniach, warsztatach, konferencjach i sympozjach naukowych. W marcu uczestniczyli w warsztatach ornitologicznych zorganizowanych przez Biebrzański Park Narodowy. W maju zorganizowali sympozjum poświęcone Wigrom, gdzie wygłoszonych zostało kilkanaście referatów, w tym referat pt. ”Ochrona jeziora Wigry ze szczególnym uwzględnieniem gatunków i siedlisk objętych siecią Natura 2000”. W czerwcu pracownicy uczestniczyli w Warsztatach Limnologicznych oraz w Międzynarodowej Konferencji Briologicznej w Belgii - na konferencji zostały wygłoszone dwa referaty: „The Bryoflora of the Wigry National Park (NE Poland)” oraz „Fungi, slime mold (Myxomycota) and Bryophyta of Wigry National Park – protection and possibilities of usage in education”. We wrześniu cała Pracownia uczestniczyła w Konferencji Limnologicznej, która w znacznej części poświęcona była jeziorom Wigierskiego Parku Narodowego. Pracownicy Parku byli współautorami kilku referatów - „Batymetria jeziora Wigry”, „Osady jeziora Wigry”, „Badania sejsmiczne jeziora Wigry”, „Ewolucja jeziora Wigry w świetle badań środowiska abiotycznego”, „Okres wigierski w działalności naukowej prof. dr hab. Jacka Rutkowskiego”. W październiku pracownicy Pracowni brali czynny udział w przygotowaniu i przeprowadzeniu Sympozjum zorganizowanego z okazji 20-lecia Wigierskiego Parku Narodowego. Ponadto pracownicy brali udział w warsztatach organizowanych w ramach projektu „Budowa wspólnej platformy wymiany informacji oraz systemu szkoleń zawodowych w parkach narodowych” - w Słowińskim Parku Narodowym (warsztaty dotyczyły czynnej ochrony środowiska), Magurskim Parku Narodowym (warsztaty dotyczyły turystyki w parkach narodowych), Biebrzańskim Parku Narodowym (warsztaty dotyczyły czynnej ochrony środowiska) oraz w Ojcowskim Parku Narodowym (warsztaty dotyczyły edukacji w parkach narodowych).
Zakończony został projekt dotyczący ochrony wybranych gatunków roślin i zwierząt, finansowany przez EkoFundusz i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku. W ramach tego projektu w znaczącym stopniu ograniczono występowanie na skarpie w nad Zatoką Krzyżańską i na Wyspie Kamień róży pomarszczonej - gatunku obcego, inwazyjnego, wypierającego nasze rodzime gatunki.
Wspólnie z Uniwersytetem Szczecińskim rozpoczęte zostały badania dotyczące czynnej ochrony jeziora Wigry, ze szczególnym siedlisk i gatunków objętych siecią Natura 2000. Celem strategicznym projektu jest poprawa stanu siedlisk i warunków bytowania gatunków roślin i zwierząt na obszarze jeziora Wigry. Realizowane są następujące zadania: (1) Przeprowadzenie inwentaryzacji roślinności zanurzonej, w tym łąk ramienicowych, (2) Przeprowadzenie inwentaryzacji roślinności wynurzonej, (3) Przeprowadzenie inwentaryzacji mięczaków, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków objętych siecią Natura 2000 oraz gatunków obcych – inwazyjnych, (4) Zarybienie jeziora Wigry narybkiem sielawy, (5) Wykaszanie trzcinowisk na powierzchni 6 ha poprawiające warunki tarliskowe cennych ekologicznie gatunków ryb, (6) Zinwentaryzowanie miejsc szczególnie narażonych na dopływ do jeziora zanieczyszczeń oraz opracowanie planu ochrony strefy brzegowej jeziora, (7) Określenie presji kormoranów na populację ryb jeziora Wigry, (8) Przeprowadzenie inwentaryzacji ptaków wodnych i wodno-błotnych występujących na jeziorze Wigry, (9) Wykonanie mapy rozmieszczenia prądów wodnych w jeziorze Wigry, (10) Wykonanie opracowania dot. waloryzacji przyrodniczej jeziora, (11) Przeprowadzenie działań o charakterze naukowo-edukacyjnym na temat ochrony jeziora Wigry. Realizacja tego projektu przyczyni się do ochrony najcenniejszych elementów przyrodniczych jeziora. Niektóre zadania będą bezpośrednio wpływały na poprawę warunków w jeziorze (np. wykaszanie trzcinowisk), a inne w sposób pośredni, np. dopasowanie (zweryfikowanie) zasad udostępniania jeziora dla turystyki. Istotnym elementem projektu jest inwentaryzacja gatunków i siedlisk wskazanych w załącznikach Dyrektywy Siedliskowej i Dyrektywy Ptasiej. Informacje na temat lokalizacji, stanu i zagrożeń dla tych obiektów pozwolą skuteczniej je chronić, a jednocześnie będą punktem wyjściowym do prowadzenia monitoringu przyrodniczego.
3.9. Monitoring środowiska i przyrody Lech Krzysztofiak
W ramach prac monitoringowych w roku hydrologicznym 2009 Pracownia prowadziła prace dotyczące następujących programów pomiarowych:
Badania prowadzono na terenie zlewni badawczej, na wybranych powierzchniach i w wyznaczonych punktach kontrolno-pomiarowych.
Zakres pomiarowy
Meteorologia Pomiary meteorologiczne prowadzone były na terenie ogródka meteorologicznego zlokalizowanego w Sobolewie. Do badań wykorzystano automatyczną stację meteorologiczną Milos 500 firmy Vaisala.
Zanieczyszczenie powietrza Zanieczyszczenie powietrza badane było na jednym stanowisku w Sobolewie. Zastosowano metodą pasywną, z ekspozycją trzech próbników na wysokości 1,6 m nad poziomem gruntu. Czas ekspozycji próbników wynosił 1 miesiąc. Metody oznaczania zanieczyszczeń powietrza zostały opracowane w Zakładzie Chemii Analitycznej Politechniki Krakowskiej, a analizy zanieczyszczeń wykonała firma Propagator z Krakowa.
Chemizm opadów atmosferycznych Wody opadowe do badań właściwości fizycznych i chemicznych zbierane były na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie. Poboru prób opadu mokrego dokonywano w okresach tygodniowych, w każdy wtorek o godz. 800, za pomocą kolektora UNS 130/S firmy Eigenbrodt. Tygodniowe próby były zlewane i przechowywane w temperaturze 6° C. Analizy jakości opadu wykonywane były w laboratorium Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie, z próby zbiorczej na koniec każdego miesiąca.
Chemizm opadu podkoronowego Wody opadowe przechodzące przez warstwę koron drzew (sosna, świerk) zbierane były z leśnej powierzchni badawczej zlokalizowanej w pobliżu ogródka meteorologicznego w Sobolewie. Poboru prób opadów dokonywano w okresach tygodniowych, a następnie przenoszono je do laboratorium, gdzie były przechowywane w temperaturze 6° C. Badania jakości wód wykonywane były przez laboratorium Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie, z próby zbiorczej na koniec każdego miesiąca.
Chemizm roztworów glebowych Badania roztworów glebowych prowadzone były na powierzchni leśnej w Sobolewie, na trzech stanowiskach. Roztwory pobierane były z lizymetrów zainstalowanych na trzech głębokościach: 30, 50 i 100 cm, na koniec każdego miesiąca. Badania jakości roztworów wykonywane były przez laboratorium Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie.
Wody podziemne Właściwości fizyczne i chemiczne wód podziemnych badano czterokrotnie w ciągu roku hydrologicznego: w grudniu, marcu, czerwcu i wrześniu. Przed każdym pobraniem prób z otworów piezometrów wypompowywano około cztery objętości słupa wody stagnującej w otworach. W próbach określono stężenia parametrów z zakresu podstawowego programu pomiarowego ZMŚP. Analizy fizyczne i chemiczne wykonano w laboratorium WPN i WIOŚ Delegatura w Suwałkach. Poziom zwierciadła wody w otworach piezometrycznych w Sobolewie badany był w każdy poniedziałek o godz. 800 za pomocą taśmy mierniczej z „świstawką”.
Wody powierzchniowe - rzeki Badania wód powierzchniowych dotyczyły pomiarów poziomu i prędkości przepływu wód w rzece Czarna Hańcza – w punkcie kontrolno-pomiarowym w Sobolewie oraz właściwości fizycznych i chemicznych wód rzeki w punktach w Sobolewie i przy ujściu rzeki do jeziora Wigry. Próby wody do badań pobierane były z nurtu rzeki jeden raz w miesiącu. Pomiar stanu wód prowadzony był w sposób ciągły przy wykorzystaniu limnigrafu typu L-861. Z zapisu limnigrafu określano średnie, maksymalne i minimalne stany dobowe. Pomiaru prędkości przepływu wody w rzece dokonano 11-krotnie, przy pomocy młynka hydrometrycznego firmy SEBA, starając się uchwycić jak największe zróżnicowanie stanów wody.
Chemizm opadu organicznego Na jednym stanowisku w lesie w Sobolewie zbierany był opad organiczny. Kolektory opadu, w ilości 15 szt., rozmieszczone zostały w regularnej siatce co 5 m, a materiał z nich był wybierany na koniec miesiąca. Materiał po przywiezieniu do laboratorium był segregowany na kilka części (igły, liście, kwiatostany, gałęzie, porosty, kora, inne), a następnie ważony. Po wysuszeniu materiał ponownie zważono i zmielono w młynku. W tak przygotowanym materiale na koniec roku wykonano analizy chemiczne z trzech frakcji – liście, igły i pozostałe części.
Flora i roślinność zlewni eksperymentalnej Prowadzone były badania florystyczne o charakterze inwentaryzacyjnym na terenie całej zlewni, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych, rzadkich i gatunków obcych w naszej florze.
Epifity nadrzewne Badania składu gatunkowego porostów, powierzchni ich plech i zdrowotności przeprowadzono na 13 stanowiskach, na których w roku 1998 wyznaczono na pniach powierzchnie monitoringowe. Do obserwacji wytypowano 12 gatunków porostów nadrzewnych (epifitycznych), w tym 5 taksonów o plechach krzaczkowatych, 5-listkowatych i 2 – skorupiastych.
Fauna bezkręgowa Badania prowadzono w dwóch typach siedliskowych lasu – w borze bagiennym i lesie mieszanym. Na każdym siedlisku wytypowano po trzy stanowiska oddalone od siebie o około 250 m, na których zainstalowano po 5 pułapek rozmieszczonych liniowo w trzy metrowych odstępach. Pułapki (słoiki o pojemności 0,33 l i średnicy otworu 56 mm) zostały wkopane równo z powierzchnią gruntu i osłonięte daszkami. Jako płynu konserwującego użyto roztworu glikolu etylowego. Pułapki były eksponowane w terenie przez 5 miesięcy, od maja do końca września, a materiał był wybierany z nich w odstępach miesięcznych. Po wybraniu z odłowionego materiału chrząszczy należących do rodziny Carabidae zakonserwowano je i przesłano do oznaczenia do Zakładu Zoologii Instytutu Biologii Akademii Świętokrzyskiej.
|
|||||||
