3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych (c.d.)

3.1.4. Pozyskanie i sprzedaż drewna

3.1.4.1. Użytki przygodne

W ramach przeprowadzonych w 2011 roku cięć pielęgnacyjnych i przygodnych pozyskano drewno o łącznej masie 12 tys.m³, w tym 11,5 tys.m³ grubizny, tj. przeciętnie ok. 1,15 m³ z 1ha powierzchni leśnej Parku. Z powodu szkód wyrządzonych głównie przez czynniki abiotyczne w drzewostanach świerkowych, ogólna masa pozyskanego drewna wzrosła w stosunku do 2010 roku o 0,68 tys.m³.

W cięciach przygodnych pozyskanie grubizny na 2011 rok zaplanowano w rozmiarze 4,84 tys.m³, natomiast wykonano 6,38 tys.m³ i była to masa o 9% większa niż w 2010. Przekroczenie planowanej masy spowodowane było koniecznością usuwania drzew złamanych lub wywróconych przez silnie wiejące wiatry w miesiącach: lipcu i listopadzie. Łączny rozmiar szkód oszacowano na ok. 1500 m³, z czego w samym Obwodzie Ochronnym Lipniak – 500 m³. Drzewa uszkodzone w okresie letnim zostały niezwłocznie usunięte z lasu, natomiast prace porządkowe związane z porządkowaniem stanu sanitarnego lasu po wichurach jesiennych prowadzone były systematycznie do końca 2011 roku i będą kontynuowane w I kwartale 2012 roku.

W 2011 roku, podobnie jak w ubiegłych latach, usunięciu podlegały przede wszystkim gatunki iglaste (rys.3) – złomy, wywroty, drzewa zasiedlone przez owady i opanowane przez grzyby. Drewno gatunków liściastych w większości przypadków pozostawiano w lesie do naturalnego rozkładu. Podlegało ono usunięciu jedynie w razie konieczności zapewnienia przejezdności szlaków komunikacyjnych.

Rysunek 3. Struktura gatunkowa drewna pozyskanego w 2011 r. w cięciach przygodnych

Porównanie rozmiaru pozyskania drewna w ramach cięć przygodnych na przestrzeni ostatnich kilku lat przedstawia rys.4. Jak już wspomniano wyżej na wzrost masy usuwanego drewna miały wpływ głównie czynniki abiotyczne. Natomiast, poziom szkód powodowanych przez czynniki biotyczne (owady i grzyby) nie uległ zmianie w stosunku do lat ubiegłych co potwierdza, że zabiegi związane z utrzymaniem odpowiedniego stanu sanitarnego lasu były dotychczas przeprowadzane prawidłowo. Potwierdzeniem tego jest chociażby fakt, że w analizowanym okresie nie stwierdzono wzrostu populacji kornika drukarza (rys.5). W 2011 roku usunięto 3,14 tys.m³ zasiedlonego drewna świerkowego, czyli na poziomie roku 2010 (2,96 tys.m³).

Rysunek 4. Masa drewna pozyskanego w ramach cięć przygodnych w latach 2006-2011

Jak wynika z powyższej analizy, obecnie największym, potencjalnym zagrożeniem dla drzewostanów Parku są szkody powodowane zmianami warunków meteorologicznych. Niebezpieczeństwo powstania szkód na skutek silnie wiejących wiatrów jest szczególnie duże w okresie letnim (gwałtowne burze) oraz jesiennym.

Rysunek 5. Zasiedlone drewno świerkowe usunięte w latach 1996-2011

3.1.4.2. Cięcia pielęgnacyjne

Zabiegami pielęgnacyjnymi w 2011 roku objęto powierzchnię 193,95 ha, w tym trzebieżami wczesnymi – 27,94 ha i trzebieżami późnymi – 166,01 ha. Plan powierzchniowy i masowy zabiegów nie został wykonany w pełnym zakresie. Z powodu zwiększonego rozmiaru pozyskania w cięciach przygodnych wstrzymano wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych na siedmiu powierzchniach trzebieżowych w drzewostanach III i starszych klas wieku. Ich realizację przesunięto na 2012 rok. Wykonanie masowe i powierzchniowe cięć pielęgnacyjnych przedstawia tabela nr 9.

Tabela 9. Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) w 2011 r.

3.1.4.3. Drzewa pozostawione do naturalnego rozkładu

W 2011 roku zarejestrowano i pozostawiono w lesie 837 sztuk drzew martwych, nie zagrażających sanitarnemu stanowi ekosystemów leśnych.

Łącznie w latach 1997 - 2011 wyznaczono i pozostawiono do naturalnego rozkładu 10739 drzew stanowiących posusz jałowy.

3.1.4.4. Struktura sortymentowa pozyskania

W strukturze pozyskania w 2011 roku, podobnie jak w latach ubiegłych przeważały sortymenty średniowymiarowe - 68%, przy 67% w 2010r. Jest to wynikiem specyfiki prowadzenia zabiegów ochronnych w parkach narodowych. Wykonywane są głównie zabiegi pielęgnacyjne w drzewostanach II-III klasy wieku, w których głównym sortymentem jest drewno klasy S2. Nie zakłada się powierzchni zrębowych, a drewno opałowe i wielkowymiarowe pochodzi przede wszystkim z cięć przygodnych. W ramach tych cięć usunięciu podlegają wyłącznie drzewa chore i uszkodzone, co determinuje jakość uzyskiwanego surowca i brak sortymentów tzw. „cennych”. Drewno wielkowymiarowe pozyskane w ramach takich cięć jest klasyfikowane w niższych klasach jakości jako WC0 i WD . Strukturę sortymentową pozyskania drewna w 2011 roku przedstawia tabela nr 10.

Tabela 10. Struktura sortymentowa pozyskania w 2011 roku

3.1.4.5. Sprzedaż drewna

W 2011 roku rozchodowi podlegało ogółem 11,63 tys.m³ drewna pochodzącego z bieżącego pozyskania. Szczegółowo strukturę sprzedaży według sortymentów przedstawia tabela “Sprzedaż drewna” – załącznik nr 10a do analizy. Pomimo dobrej koniunktury na rynku drzewnym i dużego popytu na surowiec, nie udało się sprzedać całego zapasu drewna pochodzącego z cięć przeprowadzonych w 2011 roku. Spowodowane było to tym, że prace porządkowe związane z usuwaniem skutków silnie wiejących w listopadzie wiatrów trwały do końca grudnia. Część drzew została usunięta tuż przed końcem roku, a zbliżający się okres świąteczny i noworoczny wpłynął na spowolnienie transportu drewna z lasu. Na dzień 31.12.2011 roku, na gruncie pozostał zapas niesprzedanego drewna o łącznej masie 372 m³, w tym:

- drewno wielkowymiarowe – 252 m³,

- drewno średniowymiarowe (użytkowe) – 19 m³,

- opałowe – 101 m³.

Ze względu na wzrost cen drewna oraz zwiększenie rozmiaru cięć przekroczono planowany dochód (netto) ze sprzedaży drewna. Wzrósł on z 1300 tys.zł w 2010 do ponad 1800tys.zł w 2011 roku. Średnia cena drewna sprzedawanego w Wigierskim Parku Narodowym w 2011 roku wyniosła 162 zł/m³.

3.1.5. Ochrona przeciwpożarowa

Piotr Pieczyński

3.1.5.1. Analiza zagrożenia pożarowego w lasach

W roku 2011 odnotowano 84 dni z II i III stopniem zagrożenia pożarowego, w tym 25 dni o najwyższym III stopniu zagrożenia. Wilgotność ściółki mierzona o godzinie 9.00 spadała poniżej 28% 55 razy, natomiast poniżej 10% ani razu. Najniebezpieczniejszym pożarowo miesiącem był czerwiec. W tym miesiącu odnotowano 20 dni w II i III stopniu zagrożenia pożarowego i 18 dni z utrzymującą się wilgotnością ściółki poniżej 28%.

Rysunek 6. Udział liczby dni w stopniach zagrożenia pożarowego w poszczególnych miesiącach w okresie od 1.04–31.09.2011 r.

Rysunek 7. Liczba dni poniżej 28% wilgotności ściółki mierzonej o godz. 9 w okresie 1.04–31.09.2011 r.

3.1.5.2. Realizacja zadań bieżących z ochrony przeciwpożarowej

W ramach ochrony przeciwpożarowej w 2011 roku zrealizowano:

- powiększanie prześwitów dróg – 23,70 km,

- konserwacja dróg pożarowych – 22,20 km,

- przecięcie linii oddziałowych na cele ppoż. – 5,85 km,

- konserwacja punktów czerpania wody – 6 szt.,

- porządkowanie poboczy dróg (gałęzi w pasie 30 m od drogi publicznej) – 211,90 ha,

- mineralizacja istniejących pasów ppoż. – 0,12 km,

- bieżące konserwacje sprzętu gaśniczego w bazach i budynkach WPN.

3.1.5.3. Dane statystyczne występowania pożarów oraz poniesionych strat

Tabela 11. Pożary na terenie WPN w latach 2005-2011 odnotowane przez Służby Parku

3.1.5.4. Służba Ochrony Przeciwpożarowej Parku

Na terenie WPN od 2002 r. działa Służba Ochrony Przeciwpożarowej Parku: patroluje teren, zabezpiecza miejsca zdarzenia do działań ratowniczych, pomaga jednostkom ochrony przeciwpożarowej w prowadzeniu akcji, uczestniczy w działaniach edukacyjnych parku. W okresie zagrożenia pożarowego służba prowadzi dyżury mając w dyspozycji samochód patrolowo -gaśniczy wyposażony w wysokociśnieniowy moduł gaśniczy.

Działania w 2011 r.:

-prowadzenie dyżurów w Punkcie Alarmowo – Dyspozycyjnym Parku (16.04.2011 – 30.09.2011),

-prowadzenie dyżurów alarmowych na telefon (14.04.2011 – 30.09.2011),

-prowadzenie patroli przeciwpożarowych przy utrzymującym się dużym zagrożeniu pożarowym lasu.

Tabela 12. Akcje SOPP w 2011 roku

3.1.5.5. Wyposażenie przeciwpożarowe w dyspozycji Służby Parku

Tabela 13. Wyposażenie baz sprzętu przeciwpożarowego

Podręczny (indywidualny) sprzęt przeciwpożarowy:

- Hydronetki plecakowe wodne: wyposażenie każdego leśniczego – 1 szt. (Łącznie w WPN – 10 szt.),

- Hydronetki plecakowe wodno – pianowe: wyposażenie nadleśniczego – 1 szt., Straż Parku – 1 szt., SOPP – 2 szt. (Łącznie w WPN – 4 szt.),

- Tłumice gumowe: wyposażenie każdego leśniczego – 1 szt., nadleśniczego – 1 szt., Straż Parku – 1 szt., SOPP – 2 szt. (Łącznie w WPN – 14 szt.).

3.2. Ochrona lądowych ekosystemów nieleśnych

3.2.1. Zabiegi w ekosystemach

W 2011 r. powierzchnia gruntów nieleśnych w zarządzie Parku wynosiła 535,8 ha. W porównaniu do roku ubiegłego wzrosła o 20,5 ha z powodu wykupu gruntów oraz zmian wynikających z modernizacji obrębów ewidencyjnych Bryzgiel i Czerwony Krzyż.

Podział gruntów nieleśnych według kategorii użytkowania przedstawia się następująco:

grunty orne - 215,2 ha

łąki i pastwiska - 131,2 ha

nieużytki - 189,4 ha

W ramach ochrony czynnej w 2011 roku wykonano zabiegi polegające na:

- usuwaniu zakrzaczeń i koszeniu podmokłych łąk na pow. 17,08 ha wraz z usuwaniem biomasy poza powierzchnię. Zabieg wykonuje się w celu przeciwdziałania zarastaniu ekosystemów i utrzymania obecnie istniejących zbiorowisk roślinnych;

- 2-krotnym koszeniu zarośli trojeści amerykańskiej Asclepias syriaca (gatunek obcego pochodzenia) na pow. 0,70 ha, w celu osłabienia siły życiowej i w konsekwencji wyeliminowania z flory WPN-u.

Zabiegi te zostały sfinansowane przez NFOŚiGW .

Grunty rolne o pow. 129,56 ha (37,4%) były użytkowane rolniczo:

- przez pracowników WPN-u w podstawie umów dzierżawnych – 52,10 ha,

- przez miejscowych rolników na podstawie umów dzierżawnych – 47,90 ha,

- na potrzeby Parku – 29,56 ha.

WPN uprawiał owies, żyto, proso, grykę i łubin. Zabiegi te prowadzi się w celu utrzymania gruntów w odpowiedniej kulturze, zachowania różnorodności biologicznej, zapewnienia materiału siewnego na poletka zaporowe oraz zapobiegania zarastaniu gruntów rolnych przez roślinność drzewiastą i krzewy.

W maju 2011 r. WPN złożył kolejny wniosek do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o przyznanie płatności obszarowej, uzupełniającej oraz z tytułu ONW (obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania) do gruntów rolnych o powierzchni 29,56 ha i otrzymał decyzję w sprawie przyznania tych płatności w kwocie 29110,69 zł.

3.2.2. Ochrona różnorodności biologicznej w rolnictwie

Joanna Górecka

W 2011 roku kontynuowany był projekt pod nazwą „Rodzime rasy zwierząt gospodarskich pomagają zwiększyć dochód rolników z Wigierskiego Parku Narodowego”, finansowany przez Fundację Heifer Project International, koordynowany przez Stowarzyszenie Konferencja Służb Ochrony Przyrody Zielonych Płuc Polski, przy współpracy parku. W 2011 roku w ramach tego projektu kontynuowane było przekazywanie zwierząt rasy konik polski i krowa polska czerwona urodzonych w gospodarstwach na terenie parku i w otulinie do kolejnych gospodarstw. Prowadzono wylęg piskląt kur rasy zielononóżka kuropatwiana i przekazano 511 piskląt do kolejnych gospodarstw rolnych. Ponadto realizując działania wynikające z zakończonego już projektu „Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej w rolnictwie na terenie WPN” wraz ze Stowarzyszeniem KSOP ZPP również koordynował przekazania zwierząt rodzimych ras.

Kontynuowano także prace w projekcie Ochrona bioróżnorodności na Podlasiu – kontynuacja projektu warzywnego. Projekt polega na uprawie w przydomowych ogrodach mieszkańców parku lokalnych odmian warzyw i tradycyjnie uprawianych ziół. Uczestnicy projektu kontynuują uprawę warzyw odmian pozyskanych w ramach projektu z Banku Genów Roślin i ziół oraz drzew i krzewów otrzymanych w postaci sadzonek w 2010r. (finansowane ze środków HPI).

3.3. Ochrona ekosystemów wodnych

Michał Osewski

Zabiegi ochronne w roku 2011 wykonywano w jeziorach Wigry, Pierty, Mulaczysko, Leszczewek, Omułówek, Krusznik, Białe Wigierskie, Długie Wigierskie, o łącznej powierzchni 2598,55 ha, oraz na rzece Czarnej Hańczy. Polegały one na:

I. zarybieniach wód gatunkami:

- zagrożonymi skutkami eutrofizacji wód (sielawa),

- drapieżnymi (szczupak), w celu zwiększania ich liczebności i wzmacniania w ten sposób efektów biomanipulacji,

- zagrożonymi spadkiem liczebności (lin, pstrąg potokowy)

II. odłowach regulacyjnych, w tym:

- ryb o krótkim cyklu życiowym, w celu zapobiegania wtórnemu zanieczyszczeniu jezior przez snące ryby (sielawa),

- ryb karpiowatych (płoć, leszcz), w celu monitorowania ich liczebności,

- ryb migrujących poza obszar WPN (węgorz);

- odłowach tarlaków do wychowu materiału zarybieniowego (sielawy, siei, szczupaka),

- odłowach wędkarskich,

- odłowach kontrolnych raków,

- odłowach kontrolnych ryb

III. lokalnym wykaszaniu trzcinowisk w celu poprawy warunków tarliskowych dla ryb oraz polepszenia warunków sanitarnych w strefie brzegowej;

IV. obserwacji stanu zdrowotnego ryb.

3.3.1. Zarybienia

W 2011 r. dokonano zarybień jezior: Wigry, Pierty, Mulaczysko, Leszczewek, Krusznik, Omułówek, a także fragmentu rzeki Czarnej Hańczy. Łącznie zarybiono 2416,67 ha. jezior oraz 2-kilometrowy odcinek rzeki. Ilości materiału zarybieniowego z podziałem na gatunki i ich sortymenty wielkościowe wprowadzone do wybranych wód parku zawarte są w załączniku nr 13.

Wpuszczony do jezior parku wylęg sielawy oraz szczupaka w całości pochodził z wylęgarni ryb WPN. Z własnych tarlaków wyhodowano 31 440 000 szt. wylęgu sielawy (z czego 2 900 000 szt. za kwotę 11 955,00 zł. sprzedano rybackim użytkownikom jezior) oraz 390 000 szt. wylęgu szczupaka. W ramach wykonywanych usług wylęgarniczych, z których korzystało w sezonie 2010/2011 dwunastu rybackich użytkowników jezior, uzyskano dodatkowo 4 760 000 szt. wylęgu sielawy, 30 000 szt. wylęgu siei oraz 5 000 000 szt. wylęgu szczupaka. Za inkubację ikry sielawy i siei WPN uzyskał kwotę 10 058,00 zł., za inkubację ikry szczupaka przejął 2 500 000 szt. uzyskanego wylęgu, którym zostały zarybione jeziora WPN.

3.3.2. Odłowy

1. Odłowy regulacyjne wykonywano w jeziorze Wigry (powierzchnia 2178,38 ha) przy wykorzystaniu rybackiego sprzętu biernego oplatającego (wontony sielawowe, siejowe, okoniowo-płociowe, leszczowe) oraz biernego klatkowego (mieroże). Ogółem (odłowy regulacyjne i odłowy tarlaków) odłowiono 27 825 kg ryb. Dane dotyczące struktury odłowów zawarte są w załączniku nr 13.

2. Odłowy tarlaków. W kwietniu przeprowadzono na jeziorze Wigry odłowy tarlaków szczupaka, w listopadzie odłowy tarlaków sielawy i siei. Odłowiono i pozyskano następujące ilości tarlaków (w kg) i zapłodnionej ikry (w litrach):

szczupaka – 590,5 kg / 13,25 l.

sielawy – 4092 kg / 296,25 l.

siei – 12,5 kg / 0,75 l.

Z ikry szczupaka wyhodowano 390 000 szt. wylęgu żerującego, który wpuszczono do parkowych jezior.

Ikra sielawy i siei jest inkubowana w wylęgarni ryb WPN, a wylęganie narybku nastąpi wiosną 2012 r. W wylęgarni zgromadzono także 38,25 litra zapłodnionej ikry sielawy którą dostarczyły 3 spółki rybackie z poza terenu parku.

3. Odłowy wędkarskie.

Odłowy wędkarskie w roku 2011 kształtowały się na poziomie roku 2010. W 2011 roku sprzedano 3881 licencji wędkarskich. Liczby sprzedanych licencji z podziałem na poszczególne kategorie przedstawiały się następująco:

licencje roczne - 85 szt.

licencje półroczne - 81 szt.

miesięczne - 16 szt.

licencje dwutygodniowe – 19 szt.

licencje dzienne - 3680 szt.

4. Odłowy kontrolne raków. W 2011 r. Instytut Rybactwa Śródlądowego przy współpracy z parkiem przeprowadził odłowy kontrolne raków w następujących jeziorach: Wigry, Białe Wigierskie, Długie Wigierskie. We wszystkich zbiornikach zaobserwowano wzrost liczebność raka pręgowatego.

5. Odłowy kontrolne ryb. W 2011 r. Instytut Rybactwa Śródlądowego przeprowadził odłowy kontrolne ryb w jeziorze Długie Wigierskie w ramach tematu badawczego „Badania ichtiofauny w latach 2010-2012 dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód wraz z udziałem w europejskim ćwiczeniu interkalibracyjnym”. Temat badawczy jest w trakcie realizacji i zostanie zakończony w 2012 r., a wyniki badań zostaną przekazane do biblioteki WPN-u.

6. Ochrona tarlisk – zimowe koszenie roślinności. W okresie zlodzenia wykonano na jez. Wigry (zatoka Zadworze oraz ploso Północne) koszenie roślinności wynurzonej (trzcinowisk), w celu poprawy warunków tarliskowych dla ryb oraz polepszenia warunków sanitarnych w strefie przybrzeżnej. Wykoszono łącznie 16,7 ha. trzcinowisk stosując zasadę naprzemiennego koszenia i pozostawiania brzegu w stanie nienaruszonym na podobnej długości co odcinki wykoszone.

3.3.3. Stan zdrowotny ryb, śnięcia, zagrożenia

W 2011 r. nie wystąpiły w żadnym z jezior WPN-u zjawiska wywołujące masową śmiertelność ryb (przyduchy, epizoocje). Podobnie jak w latach ubiegłych obserwowano silnie negatywny wpływ kormorana czarnego na liczebność ichtiofauny.

3.3.4. Pozostała działalność

W 2011 roku WPN przy finansowym wsparciu NFOŚiGW zrealizował projekt „Ochrona ekosystemów lądowych i wodnych Wigierskiego Parku Narodowego”

W ramach projektu sfinansowano następujące zakupy wspomagające czynną ochronę zespołów ryb:

1. zakup narybku jesiennego pstrąga potokowego – 4000 szt.

2. zakup narybku lina – 690 kg.

3. zakup sinika zaburtowego YAMAHA 5 KM.

4. zakup basenu tarlakowego z napowietrzaniem.

5. zakup sprzętu wspomagającego odłowy i zarybienia – pompy zanurzeniowej z wężem, kasarków.

Koszt dotacji na powyższe zadania wyniósł 33 851,62 zł.

Dalej »