3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.8. Działalność naukowa

Lech Krzysztofiak

W minionym roku na terenie parku obce instytucje realizowały 25 tematów badawczych. Znaczna ich część to prace magisterskie, które realizowane były przy pomocy pracowników parku.

Działalność Pracowni Naukowo-Edukacyjnej w 2011 roku wynikała z programu działalności Pracowni na lata 2011-2012 oraz z regulaminu organizacyjnego Parku.

Pracownicy prowadzili dziewięć tematów badawczych:

1. Wybrane elementy ekologii i biologii miodokwiatu krzyżowego Herminium monorchis i kukuczki kapturkowatej Neotianthe cuculata.

Była to kontynuacja badań rozpoczętych w trakcie realizacji projektu związanego z przeniesieniem niewielkiej części populacji miodokwiatu krzyżowego i kukuczki kapturkowatej z ich siedlisk macierzystych na siedliska zastępcze. Badaniami objęte były wszystkie nowe stanowiska tych gatunków. Badano zarówno ilość rozwijających się roślin, ich formy rozwojowe, ilość i wielkość kwiatów oraz terminy wypuszczenia liści, kwitnięcia i zawiązania owoców. W 2012 roku nastąpi podsumowanie dotychczasowych badań i przygotowana zostanie publikacja na ten temat.

2. Badania rozmieszczenia i liczebności gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową w Polsce oraz mających znaczenie dla Wspólnoty Europejskiej, dla określenia stanu zachowania tych gatunków na terenie parku.

Ten temat dotyczył inwentaryzacji, z określeniem wielkości poszczególnych stanowisk, gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną ścisłą i częściową oraz gatunków znajdujących się na liście Natura 2000. Lokalizacja stanowisk nanoszona była na mapy za pomocą odbiorników GPS, a stanowisko opisywane i fotografowane. W minionym roku stwierdzono m.in. stanowisko lipiennika Loesella liczące ok. 150 osobników.

3. Badania fauny mrówek Formicidae WPN.

Badania fauny mrówek były kontynuacją inwentaryzacji tych owadów prowadzonej od kilku lat. Badania prowadzone były zarówno w środowiskach leśnych parku, jak i na terenach otwartych. Oznaczono do gatunku cały zebrany materiał, łącznie z tym zebranym w poprzednim roku. Prace zostaną zakończone w 2012 roku.

4. Badania rozmieszczenia obcych gatunków roślin na terenie WPN oraz zagrożeń, jakie stanowią dla rodzimej przyrody.

Kontynuowane były badania dotyczące obcych gatunków roślin, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Nowe stanowiska obcych gatunków zostały wprowadzone do bazy danych. W badaniach wykorzystano również informacje dostarczone przez służbę terenową Parku. Stwierdzono m.in. nowe stanowiska: kolczurki klapowanej, niecierpka gruczołowatego i drobnokwiatowego oraz rdestowca japońskiego.

5. Badania grzybów, śluzowców i mszaków Wigierskiego Parku Narodowego – inwentaryzacja występowania najcenniejszych gatunków i ich siedlisk.

Kontynuowano badania grzybów, śluzowców i mszaków WPN. Stwierdzono m.in. występowanie nowego dla Parku gatunku grzyba Aleuria aurantia oraz wątrobowca Preissia quadrata. potwierdzono również występowanie gatunków mszaków wcześniej podawanych w literaturze, m.in. glewika Phaeoceros carolinianus i dwóch gatunków wątrobowców: Cladopodiella fluitans i Calypogeia sphagnicola.

6. Ocena aktualnej jakości i stanu ekologicznego rzek Wigierskiego Parku Narodowego

Kontynuowano badania rzek Parku, przeprowadzając m.in. badania chemiczne jakości wody we wszystkich rzekach oraz temperatury wody (zebrano dane z termometrów zainstalowano na wszystkich rzekach, które przez miniony rok mierzyły temperaturę wody co godzinę).

7. Kompleksowe badania jeziora Wigry dla oceny aktualnego stanu i zagrożeń ekosystemu

Kontynuowano badania jeziora Wigry, dokonując uzupełniających pomiarów głębokości akwenu, jakości osadów jeziornych, fauny mięczaków i ptaków. Uzyskane dane zostały opracowane i będą wykorzystane przy opracowywaniu monografii jeziora.

8. Ocena stanu i tempa przekształceń zbiorników dystroficznych Wigierskiego Parku Narodowego

Rozpoczęto badania związane z jeziorami dystroficznymi. Badaniami objęto wszystkie zbiorniki dystroficzne leżące w granicach Parku. Zakres prac przewiduje badania właściwości fizykochemicznych wody (pH, SEC, temperatura, przeźroczystość, tlen, wapń, fosfor całkowity, żelazo), morfometrię zbiorników, w tym wielkość pła torfowcowego (szerokość i miąższość pła), batymetrię, strukturę zlewni bezpośredniej (użytkowanie powierzchni), skład gatunkowy roślin budujących pło. W 2011 roku przeprowadzono badania fizyczne i chemiczne wód jezior. Przeprowadzono również pierwsze próby sporządzenia nowych planów batymetrycznych. Badania będą kontynuowane przez najbliższe lata.

9. Fauna motyli Wigierskiego Parku Narodowego

Rozpoczęto badania fauny motyli dziennych i nocnych Parku. W kilku miejscach, co pewien czas, prowadzono kilkudniowe odłowy motyli na światło. W wytypowanych środowiskach prowadzono również odłowy owadów przy użyciu siatki entomologicznej. Dotychczasowe badania wykazały występowanie 133 nowych dla Parku gatunków motyli, m.in.: Emmelina monodactyla, Helcystogramma albinervis i Triodia sylvina.

Pracownicy Pracowni Naukowo-Edukacyjnej brali udział w szkoleniach, warsztatach, konferencjach i sympozjach naukowych. W kwietniu uczestniczyli w XX Sympozjum Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Funkcjonowanie geoekosystemów w rożnych strefach krajobrazowych Polski” (Borne Sulinowo), na którym wygłosili referat „Ustrój termiczny rzek Wigierskiego Parku Narodowego”. W czerwcu pracownicy Pracowni, wspólnie ze Stowarzyszeniem „Człowiek i Przyroda”, zorganizowali sympozjum naukowe pt. „Ochrona jeziora Wigry ze szczególnym uwzględnieniem gatunków i siedlisk objętych siecią Natura 2000”. Sympozjum odbyło się w Muzeum Wigier w Starym Folwarku i wzięło w nim udział 50 osób. Dwie osoby wzięły udział w Szkole Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, która odbyła się na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. W tym samym miesiącu dwie osoby uczestniczyły w konferencji naukowej pt. „Problematyka pomiarów i opracowań elementów meteorologicznych”. W październiku pracownicy brali udział w dwóch konferencjach naukowych: konferencji pt. „Dotacje z Brukseli”, która odbyła się w Warszawie oraz w konferencji pt. „Konflikt między ochroną bobra a rolnictwem i leśnictwem. Jak udoskonalić działania prewencyjne i system kompensacji szkód oraz zwiększyć społeczną akceptację ochrony gatunku?”, która odbyła się w Malinówce k. Ełku.

Pracownicy wzięli udział w imprezach o charakterze edukacyjnym: w szkoleniach pt. „Ważki Polski” i „Sowy Polski: ekologia i ochrona”, które odbyły się w ramach realizacji projektu „Budowa wspólnej platformy wymiany informacji oraz systemu szkoleń zawodowych w parkach narodowych”, realizowanego przez Narodową Fundację Ochrony Środowiska oraz w warsztatach pt. „Programy ochrony: torfowisk alkalicznych (7230) oraz związanych z nimi zagrożonych gatunków - skalnicy torfowiskowej, lipiennika Loesela, miodokwiatu krzyżowego i gwiazdnicy grubolistnej”. Ponadto pracownicy pracowni brali czynny udział, jako wykładowcy, w szkoleniach i warsztatach: „Monitoring wód” oraz „Obce i inwazyjne gatunki roślin”.

3.9. Monitoring środowiska i przyrody

Lech Krzysztofiak

W ramach prac monitoringowych w roku hydrologicznym 2011 Pracownia prowadziła prace na terenie zlewni badawczej, na wybranych powierzchniach i w wyznaczonych punktach kontrolno-pomiarowych dotyczące następujących programów pomiarowych:

Meteorologia

Pomiary meteorologiczne wykonywane były na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie, gdzie ustawiona jest automatyczna stacja meteorologiczna Milos 500 firmy Vaisala. Pomiary automatyczne przeprowadzane są co godzinę.

Efektem realizacji programu jest charakterystyka warunków meteorologicznych w roku kalendarzowym 2011. W tym celu określone zostały:

• warunki termiczne (średnie miesięczne i roczne temperatury powietrza, gruntu, długość okresu wegetacyjnego),

• warunki opadowe (sumy miesięczne i roczne opadów, liczba dni z opadem, natężenie opadów, współczynniki pluwiometryczne, rodzaj opadów, długość zalegania pokrywy śnieżnej, miąższość pokrywy śnieżnej),

• bilans promieniowania,

• warunki anemometryczne (średnie miesięczne i roczne prędkości wiatru, wartości maksymalne, częstotliwość kierunków wiatru).

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z wielolecia.

Zanieczyszczenie powietrza

Pomiary chemizmu powietrza atmosferycznego (dwutlenku siarki i dwutlenku azotu) wykonywane były na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie. Do badań wykorzystano metodę pasywną, która opracowana została w Zakładzie Chemii Analitycznej Politechniki Krakowskiej i wdrożona do praktyki zgodnie z obowiązującymi normami. Próbniki, po jednym na każdym z trzech stanowisk oddalonych od siebie o kilkanaście metrów, eksponowane były na wysokości 160 cm nad powierzchnią gruntu, przez okres 1 miesiąca.

Efektem programu jest charakterystyka właściwości fizykochemicznych opadów atmosferycznych oraz określenie wielkości depozycji atmosferycznej. W tym celu określone zostały:

• średnie miesięczne i roczne wartości pH i przewodności elektrolitycznej oraz ich zestawienie na tle klasyfikacji Jansena,

• miesięczne i roczne stężenia głównych jonów,

• miesięczne i roczne ładunki głównych jonów,

• określenie procentowego udziału poszczególnych jonów w składzie chemicznym opadów,

• roczny przebieg zmienności wartości pH, przewodności elektrolitycznej oraz stężeń i ładunków głównych jonów,

• stopień korelacji między stężeniami głównych jonów a wysokością opadów,

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z wielolecia.

Chemizm opadów atmosferycznych

Opad mokry zbierany był na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie w każdy poniedziałek o godz. 8:00, za pomocą kolektora opadu mokrego UNS 130/S firmy Eigenbrodt. W próbach tygodniowych określano jej wielkość oraz mierzono odczyn i przewodność elektrolityczną. Kolejne próby tygodniowe były łączone i przechowywane w temperaturze ok. 4°C. Na koniec miesiąca próba miesięczna (zlewana) była przekazywana do analizy do laboratorium Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie.

Efektem programu jest charakterystyka właściwości fizykochemicznych opadów atmosferycznych oraz określenie wielkości depozycji atmosferycznej. W tym celu określone zostały:

średnie miesięczne i roczne wartości pH i przewodności

miesięczne i roczne stężenia głównych jonów,

miesięczne i roczne ładunki głównych jonów,

określenie procentowego udziału poszczególnych jonów w składzie chemicznym opadów.

roczny przebieg zmienności wartości pH, przewodności elektrolitycznej oraz stężeń i ładunków głównych jonów w opadzie podkoronowym

stopień korelacji między stężeniami głównych jonów a wysokością opadów

roczny przebieg intercepcji opadów przez korony drzew

zmiana parametrów wód opadowych po przejściu przez korony drzew.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z wielolecia.

Chemizm opadu podkoronowego

Wody opadowe przechodzące przez warstwę koron drzew (sosna, świerk) zbierane były z leśnej powierzchni badawczej zlokalizowanej w pobliżu ogródka meteorologicznego w Sobolewie, na siedlisku lasu mieszanego świeżego, w zbiorowisku Tilio-Carpinetum calamagrostietosum. Gatunkami tworzącymi górne piętro drzewostanu są: sosna i świerk przy współudziale dębu, czasem brzozy. Domieszkę tworzą osika, lipa i grab. Niższe piętro tworzy przeważnie świerk z udziałem dębu. Inne gatunki występują pojedynczo lub sporadycznie.

Kolektory podkoronowe, w ilości 10 sztuk, rozmieszczone są na powierzchni losowo. W okresie zimowym stosowano kolektory typu „wiadro”, o łącznej pow. wlotowej 0,615 m2. Poza okresem zimowym stosowano kolektory typu „lejek”, o łącznej powierzchni wlotowej 0,804 m2. Poboru prób opadów dokonywano w okresach tygodniowych. W próbach określano jej wielkość oraz mierzono odczyn i przewodność elektrolityczną. Kolejne próby tygodniowe były łączone i przechowywane w temperaturze ok. 4°C. Na koniec miesiąca próba miesięczna (zlewana) była przekazywana do analizy do laboratorium Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie.

Efektem programu jest charakterystyka właściwości chemicznych powietrza na obszarze działania stacji pomiarowej oraz określenie głównych lokalnych źródeł zanieczyszczenia. W tym celu określone zostały:

• stężenia głównych zanieczyszczeń powietrza (tlenków siarki i tlenków azotu)

• korelacja między wartościami czynników zanieczyszczających powietrze a lokalnymi kierunkami wiatru w danym miesiącu.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z wielolecia.

Chemizm roztworów glebowych

Badania roztworów glebowych prowadzone były na powierzchni leśnej w Sobolewie, na trzech stanowiskach. Do badań wykorzystano podciśnieniowe teflonowo-kwarcowe próbniki firmy Prenart, które umieszczono na głębokościach 30, 50 i 100 cm w profilu gleby płowej zbielicowanej. Roztwory pobierane były z lizymetrów na koniec każdego miesiąca, poza okresem występowania przymrozków. Próby po zakonserwowaniu były przekazywane do analiz do laboratorium Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie.

Efektem programu jest charakterystyka właściwości fizykochemicznych roztworów glebowych na głębokości 30, 50 i 100 cm. W tym celu określone zostały:

• średnie miesięczne i roczne wartości pH i przewodności, dla każdej z głębokości,

• miesięczne i roczne stężenia głównych jonów, dla każdej z głębokości,

• stopień korelacji między stężeniami głównych jonów na danej głębokości a wysokością opadów,

• stopień korelacji między stężeniami głównych jonów w roztworach glebowych a stężeniami tych jonów w opadach.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z wielolecia.

Wody podziemne

Wody podziemne badano w otworze piezometrycznym zlokalizowanym na terenie ogródka meteorologicznego w Sobolewie, który od 1997 roku włączony jest do krajowej sieci pomiarowej Państwowego Instytutu Geologicznego pod numerem ewidencyjnym II/862-Q. Piezometr posadowiony jest na głębokości 17,9 m ppt. Swobodne zwierciadło wody znajduje się na głębokości 12,05 m ppt., licząc od górnej krawędzi metalowej obudowy piezometru.

Poziom statycznego zwierciadła wody w piezometrze badano w każdy poniedziałek o godz. 8:00 za pomocą taśmy miarowej ze „świstawką”. Właściwości fizyczne i chemiczne wód podziemnych badano czterokrotnie w ciągu roku hydrologicznego: w grudniu 2010 roku oraz w lutym, czerwcu i we wrześniu 2011 roku. Przed każdym pobraniem próby z otworu piezometru wypompowywano około cztery objętości słupa wody stagnującej w otworze. W terenie w próbach mierzono odczyn, przewodność elektrolityczną i temperaturę wody.

Efektem programu jest charakterystyka stanu wód podziemnych, ich ilości, chemizmu i dynamiki. Celem programu jest także ocena jakości wód podziemnych. W tym celu określone zostały:

stany miesięczne poziomu lustra wody, w tym stany średnie, maksymalne i minimalne,

średnie roczne stężenia głównych jonów, w tym związków biogennych.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z wielolecia.

Wody powierzchniowe – rzeki

Badania wód powierzchniowych dotyczyły pomiarów stanu i prędkości przepływu wód w rzece Czarna Hańcza – w punkcie kontrolno-pomiarowym w Sobolewie oraz właściwości fizycznych i chemicznych wód rzeki w punktach w Sobolewie i przy ujściu rzeki do jeziora Wigry. Próby wody do badań pobierane były z nurtu rzeki jeden raz w miesiącu. W terenie w próbach mierzono odczyn, przewodność elektrolityczną i temperaturę wody. Analizy fizykochemiczne wykonywane były w laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz w WPN. Pomiar stanu wód prowadzony był w sposób ciągły przy wykorzystaniu limnigrafu typu L-861. Z zapisu limnigrafu określano średnie, maksymalne i minimalne stany dobowe. Pomiaru prędkości przepływu wody w rzece dokonano 12-krotnie, przy pomocy elektromagnetycznego przepływomierza model 801 firmy SEBA, starając się uchwycić jak największe zróżnicowanie stanów wody.

Efektem programu jest charakterystyka warunków hydrologicznych oraz wielkość ładunku substancji zawieszonych i rozpuszczonych odprowadzanych z obszaru zlewni reprezentatywnej. Celem programu jest także ocena jakości wód powierzchniowych. W tym celu określone zostały:

• stany i przepływy charakterystyczne I stopnia oraz ich zestawienie na tle stanów i przepływów II stopnia,

• wartości: odpływu jednostkowego, warstwy odpływu oraz współczynnika odpływu dla poszczególnych miesięcy i roku,

• średnie miesięczne i roczne stężenia i ładunki głównych jonów, w tym związków biogennych,

• średnie miesięczne i roczne stężenia i ładunki materiału zawieszonego.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z wielolecia.

Chemizm opadu organicznego

Materiał do badań opadu organicznego zbierany był w zbiorowisku ubogiego grądu trzcinnikowego Tilio-Carpinetum calamagrosietosum, w drzewostanie świerkowo-sosnowym z odnawiającą się warstwą krzewów leszczyny, przy pomocy 15 chwytaczy - białych wiader z tworzywa sztucznego o łącznej pow. wlotowej 0,922 m2, umieszczonych na stojakach 80 cm nad powierzchnią gruntu. Chwytacze ustawione były losowo w trzech rzędach po 5 sztuk (odległości pomiędzy chwytaczami wynosiła 3 m). Chwytacze opróżniane były w odstępach miesięcznych, a zebrany materiał sortowano na poszczególne frakcje (igły, liście, owoce, gałązki, kora, porosty, inne) i ważono. Następnie, po wysuszeniu materiału do stałej masy, ponownie go ważono, poczym całość homogenizowano za pomocą młynka uniwersalnego. Z tak przygotowanego materiału z 12 kolejnych miesięcy roku hydrologicznego przygotowywano trzy próby (igły, liście, pozostałe), które poddano analizie chemicznej w laboratorium Instytutu Ochrony Środowiska.

Efektem programu jest określenie ilościowego i jakościowego składu opadu organicznego oraz wielkości dopływu pierwiastków z opadem organicznym do gleby w wybranych ekosystemach leśnych. W tym celu określone zostały:

• sucha masa opadu organicznego dla poszczególnych miesięcy i roku,

• roczny ładunek głównych pierwiastków docierających do gleby z opadem organicznym,

• zestawienie dopływu pierwiastków do gleby z opadem organicznym na tle wielkości depozycji atmosferycznej pod koronami drzew.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z dostępnych serii pomiarowych.

Uszkodzenia drzew i drzewostanów

Ocenę stanu uszkodzeń drzew przeprowadzono w trzech siedliskach leśnych: w borze bagiennym Vaccinio uliginosi-Pinetum, z rzadkim i niskim drzewostanem sosnowym (pow. 050), świerczynie na torfie Sphagno girgensohnii-Piceetum (pow. 051) oraz nasadzeniu sosny na siedlisku grądowym Tilio-Varpinetum calamagrostietosum (pow. 052) Na każdej powierzchni zbadano 20 drzew (sosna, świerk), określając ubytek aparatu asymilacyjnego, pierśnicę drzew, uszkodzenia pnia oraz procent martwych gałęzi w koronie. Za kryterium oceny stanu zdrowotności drzewostanu przyjęto procent ubytku aparatu asymilacyjnego drzew, posługując się „Atlasem ubytku aparatu asymilacyjnego drzew leśnych (Borecki, Keczyński 1992) oraz ilość martwych gałęzi.

Efektem programu jest uzyskanie wskaźnikowych informacji o zmianach zdrowotności drzewostanów. W tym celu określone zostały:

• ocena defoliacji drzew,

• ocena odbarwienia aparatu asymilacyjnego,

• ocena uszkodzeń pni,

• pierśnica badanych drzew.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z poprzedniego roku.

Epifity nadrzewne

Badania nad porostami prowadzono na 12 stanowiskach wytypowanych i opisanych na terenie zlewni eksperymentalnej w 1998 roku. Zgodnie z wcześniej opracowanym systemem monitoringu porostów badaniami objęto 12 gatunków porostów nadrzewnych: włostka brązowa Bryonia fuscescens, mąkla tarnniowa Evernia prunastri, pustułka pęcherzykowata Hypogymnia physodes, przystrumycznik pustułkowy Hypotrachyna rezoluta, przylepka okopcona Melanelia fuliginosa, tarczownica bruzdkowana Parmelia sulcata, otwornioca gorzka Pertusaria amara, rozsypek srebrzysty Phlyctis argena, płucnik modry Platismatia glauca, mąklik otrębiasty Pseudevernia furfuracea, odnożyca mączysta Ramalina farinacea, brodaczka kępkowa Usnea hirta. Na każdym stanowisku, na wyznaczonej powierzchni, dokonano pomiaru powierzchni plech monitorowanych gatunków, badania składu gatunkowego i stanu zdrowotności porostów.

Efektem programu jest ocena jakości środowiska i kierunku zmian siedliskowych, na podstawie zmian bioty porostów epifitycznych. W tym celu określone zostały:

• powierzchnia plech monitorowanych porostów,

• zdrowotność plech.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z dostępnych serii pomiarowych.

Fauna epigeiczna

Badania prowadzono w dwóch typach siedliskowych lasu – na siedlisku lasu mieszanego świeżego, w zbiorowisku Tilio-Carpinetum calamagrostietosum oraz boru bagiennego Vaccinio uliginosi-Pinetum. Na każdym siedlisku wytypowano po trzy stanowiska oddalone od siebie o około 250 m, na których zainstalowano po 5 pułapek rozmieszczonych liniowo w trzy metrowych odstępach. Pułapki (słoiki o pojemności 0,33 l i średnicy otworu 56 mm) zostały wkopane równo z powierzchnią gruntu i osłonięte daszkami. Jako płynu konserwującego użyto roztworu glikolu etylowego. Pułapki były eksponowane w terenie przez 5 miesięcy, od maja do końca września, a materiał wybierano z nich w odstępach miesięcznych. Wyselekcjonowane z odłowionego materiału chrząszcze należące do rodziny Carabidae zakonserwowano, a następnie przesłano do oznaczenia do Zakładu Zoologii Instytutu Biologii Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Efektem programu jest określenie zmian ilościowych i jakościowych zachodzących w strukturach zgrupowań bezkręgowców, na przykładzie biegaczowatych. W tym celu określone zostały:

• skład gatunkowy biegaczowatych,

• struktura dominacji zgrupowania,

• różnorodność zgrupowań,

• wskaźnik łowności,

• struktura troficzna.

Uzyskane dane pomiarowe zostały odniesione do wartości z dostępnych serii pomiarowych.

Szczegółowe wyniki prac monitoringowych zostaną opublikowane na stronie internetowej Parku w postaci raportu pt. „Raport o stanie środowiska przyrodniczego Stacji Bazowej Wigry w roku hydrologicznym 2011”

3.10. Ochrona krajobrazu

3.10.1. Zagospodarowanie przestrzenne

Janina Kamińska

W roku 2011 roku jak co roku Wigierski Park Narodowy brał udział w procesie związanym z uchwalaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminie Suwałki. Pozostałe gminy leżące w granicach WPN nie podjęły działań związanych z przystąpieniem do wykonania planów miejscowych.

Z Wigierskiego Parku Narodowego przesłano do urzędu gminy wnioski w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części wsi Sobolewo oraz wnioski w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części wsi Gawrych Ruda - obszaru obejmującego część działki nr 116 określonego w planie symbolem 17 KP.

Wnioski do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części wsi Sobolewo dotyczyły:

• określenia zasad dotyczących zabudowy terenu w taki sposób, aby powstające obiekty nawiązywały swoja formą do tradycji budowlanych regionu;

• wprowadzenia zakazu wyznaczania nowych terenów eksploatacji kruszywa na terenie otuliny parku narodowego ze względu na zmianę krajobrazu, zniszczenie aktualnego pokrycia terenu, hałas, zanieczyszczenie powietrza i zapylenie, a także ze względu na fakt obniżenia poziomu wód gruntowych i lokalne wysychanie małych zbiorników wodnych, które są siedliskami rzadkich płazów;

• konieczności uwzględnienia faktu istnienia i potrzeby ochrony obszaru Natura 2000 „Ostoja Wigierska” i „Puszcza Augustowska”.

Wnioski dotyczące zmian zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla działki 116, we wsi Gawrych Ruda, określonego w planie symbolem 17KP, odnosiły się do zalecenia aby w przypadku zmian zasad zagospodarowania rozpatrywanego terenu, uwzględniając fakt istnienia i potrzeby ochrony obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 Ostoja Wigierska (kod: PLH200004) oraz obszaru specjalnej ochrony Ptaków Natura 2000 Puszcza Augustowska (kod:PLB200002) nie wprowadzać zabudowy kubaturowej a szczególnie mieszkaniowej.

W 2011 roku wydano postanowienia o pozytywnym uzgodnieniu, dotyczące stanowiska Parku, w sprawie zmiany miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenu części wsi Krzywe, dla obszaru obejmującego część złoża kruszywa „Krzywe 1” oraz dla obszaru części wsi położonego na południe od drogi Suwałki – Sejny. Uzgodnione zapisy planów dotyczyły zmian godzin eksploatacji kruszywa i zmian zapisu dotyczącego kształtu obiektów infrastruktury technicznej. Rysunek planu pozostawał w obu przypadkach w niezmienionej formie.

Poza uzgodnieniami i wnioskami do planów Wigierski Park Narodowy w 2011 roku przedstawiał swoje stanowisko w 144 rozpatrzonych sprawach. 72 z nich dotyczyło uzgodnień decyzji o warunkach zabudowy. Na terenie strefy ochronnej parku uzgodniono 46 projektów decyzji o warunkach zabudowy. Wszystkie wydane postanowienia dotyczące inwestycji na terenie otuliny parku były pozytywne. W granicach parku uzgadniano 26 spraw. Wśród nich Wigierski Park Narodowy nie uzgodnił trzech inwestycji. Wszystkie dotyczyły realizacji zabudowy mieszkaniowej poprzez utworzenie nowego siedliska (dwie we wsi Leszczewo i jedna we wsi Czerwony Folwark w gminie Suwałki). Stanowisko Dyrektora WPN w dwóch sprawach podtrzymał Minister Środowiska. W stosunku do jednej sprawy z terenu wsi Leszczewo inwestor nie złożył zażalenia na postanowienie Dyrektora Parku. W 2011 roku zakończyła się postanowieniem pozytywnym sprawa rozpatrywana wcześniej, skierowana przez Ministra Środowiska, do ponownego rozpatrzenia a dotycząca budynku mieszkalnego (legalizacji samowoli budowlanej) we wsi Bryzgiel.

Uzgodnienia decyzji o warunkach zabudowy w granicach parku

Uzgodnione pozytywnie 23 postanowienia inwestycji w granicach WPN dotyczyły terenu gmin: Suwałki, Nowinka i Krasnopol. Uzgodniono:

• 7 spraw dotyczących budowy budynków mieszkalnych: po jednej w Mikołajewie i Maćkowej Rudzie w gminie Krasnopol; jedna w Bryzglu w gminie Nowinka; po jednej w Małej Hucie, Pieraniach, Tartaku i Cimochowiźnie w gminie Suwałki;

• 2 sprawy dotyczące budowy sieci kanalizacyjnej we wsi Tartak w gminie Suwałki;

• 3 sprawy dotyczące budowy nowego siedliska rolniczego: dwie we wsi Leszczewo w gminie Suwałki i jedna we wsi Rosochaty Róg w gminie Krasnopol;

• po jednej sprawie dotyczącej: budowy pomostu, budowy budynku mieszkalno usługowego i modernizacji ujęcia wody we wsi Bryzgiel w gminie Nowinka; budowy budynku gospodarczego w Rosochatym Rogu, budynku magazynowego w Mikołajewie i zbiornika przeciwpożarowego w Czerwonym Krzyżu w gminie Krasnopol; budowy mostu – kładki na rzece Czarna Hańcza we wsi Czerwony Folwark, modernizacji kotłowni we wsi Wigry, remontu mostu na rzece Piertanie we wsi Piertanie, rozbudowy ośrodka psychiatrycznego we wsi Lipniak i budowy zjazdu z drogi do siedliska we wsi Tartak w gminie Suwałki.

Uzgodnienia decyzji o warunkach zabudowy w otulinie parku:

46 postanowień o pozytywnym uzgodnieniu w obszarze otuliny WPN dotyczyło terenu gmin Suwałki, Krasnopol, Nowinka i Giby. Przedmiotem uzgodnień były:

• utworzenie siedliska we wsiach: Krzywe, Sobolewo (2), Wiatrołuża (2), Burdeniszki (2), Mała Huta, Lipniak i Okuniowiec w gminie Suwałki oraz utworzenie siedliska we wsi Remieńkiń w gminie Krasnopol i wsi Studziany Las w gminie Giby (razem 12 inwestycji;

• budowa budynku mieszkalnego we wsi Okuniowiec i Sobolewo (2), w gminie Suwałki; we wsi Remieńkiń, Ryżówka (2), Maćkowa Ruda, Buda Ruska (2) i Gremzdy Polskie (2), w gminie Krasnopol; we wsi Studziany Las (2); we wsi Walne w gminie Nowinka (razem 14 inwestycji);

• budowa budynku mieszkalnego i gospodarczego w zabudowie mieszkaniowej we wsiach: Ryżówka w gminie Krasnopol i Studziany Las w gminie Giby (2 inwestycje);

• zmiana sposobu użytkowania budynku gospodarczego na mieszkalny we wsiach Mikołajewo i Buda Ruska w gminie Krasnopol; (2 inwestycje);

• remont drogi we wsi Nowa Wieś i Sobolewo w gminie Suwałki i we wsi Ateny w gminie Nowinka (3 inwestycje);

• budowa i remonty linii energetycznych we wsiach Walne i Danowskie w gminie Nowinka, Nowa Wieś i Krzywe w gminie Suwałki i we wsi Ryżówka w gminie Krasnopol (5 inwestycji);

• budowa sieci wodociągowej we wsiach Mała Huta i Burdeniszki w gminie Suwałki (2 inwestycje);

• oraz budowa altany i lokalizacja zbiornika na gaz we wsi Remieńkiń, budynku usługowego we wsi Mikołajewo w gminie Krasnopol i budynku garażowego w Sobolewie, hali produkcyjnej w Płocicznie i mostu w Małej Hucie w gminie Suwałki (6 inwestycji)

W sumie Wigierski Park Narodowy uzgodnił:

38 inwestycji w gminie Suwałki (16 w parku, 22 w otulinie);

8 inwestycji w gminie Nowinka (4 w parku, 4 w otulinie);

22 inwestycji w gminie Krasnopol (6 w parku i 16 w otulinie);

4 inwestycje w gminie Giby (4w otulinie).

3.10.2. Zadrzewienia

Wojciech Kamiński

W 2011 roku Dyrektor Wigierskiego Parku Narodowego rozpatrzył 44 wnioski (31 w 2010) dotyczące wycinki drzew z zadrzewień, w tym:

• pozytywnie – 38 wniosków,

• częściowo pozytywnie – 6 wniosków,

• negatywnie – 0.

Łącznie z powierzchni objętej ochroną krajobrazową usunięto 393szt. drzew oraz krzewy z powierzchni 850m². Szczegółową liczbę drzew z uwzględnieniem gatunków przedstawia tabela nr 26. Jak co roku najliczniej zgłaszane były wnioski o usunięcie drzew w Gminie Suwałki – 33 wnioski. W pozostałych gminach liczba wniosków wyniosła: Nowinka – 8, Krasnopol – 2, Giby – 1.

Główną przyczyną usuwania drzew w analizowanym okresie była pielęgnacja zadrzewień przegęszczonych. Zabiegi polegały przede wszystkim na usuwaniu drzew obumarłych, chorych lub przygłuszonych.

Tabela 27. Drzewa wyznaczone w 2011 r. do wycinki na terenie Wigierskiego Parku Narodowego

3.11. Ochrona przed szkodnictwem

Karol Korsakowski

Straż Wigierskiego Parku Narodowego w 2011 roku funkcjonowała i realizowała zadania ochronne w 4 osobowej obsadzie, tj. komendant i 3 strażników.

Do pomocy w sytuacjach, kiedy zachodziła taka konieczność (np. tarło sielawy) decyzją Dyrektora Parku udział w patrolach brali wyznaczeni pracownicy służby terenowej Parku.

Straż Parku wyposażona jest w:

• krótką bojową broń palną (pistolety P-83 “Wanad”),

• ręczne miotacze gazu,

• radiotelefony nasobne typu “Motorola” (GP-340),

• telefony komórkowe,

• kajdanki,

• 2 samochody terenowe typu ŁADA – NIVA, Suzuki Sidekick od początku roku do września natomiast od września Straż dysponowała jednym samochodem marki Nissan Terrano II

• łodzie motorowe typu “Harpun” i łódź hybrydowa typu “Okoń” z silnikiem zaburtowym,

• łódź wiosłową z doczepnym silnikiem zaburtowym.

Funkcjonariusze Straży Parku w 2011 roku odbyli 375 patroli po lądzie i wodach znajdujących się w granicach administracyjnych WPN, z czego 4 realizowano wspólnie z funkcjonariuszami Policji, KMP w Suwałkach.

W trakcie wszystkich patroli w ciągu roku wylegitymowano 546 osób z czego 233 osoby pouczono o konieczności przestrzegania obowiązujących na terenie WPN przepisów. W 7 przypadkach na osoby świadomie naruszające prawo nałożono 7 grzywien w drodze mandatu karnego na łączną sumę 900 zł.

Głównymi przestępstwami i wykroczeniami z jakimi ma do czynienia Straż Wigierskiego Parku Narodowego, są naruszenia prawa polegające przede wszystkim na:

• kłusownictwie rybackim (art. 27a. ust. 1, ustawy z dnia 18.04.1985 r. z późn. zm. o rybactwie śródlądowym), przez które rozumie się nielegalne połowy ryb sieciami, przy użyciu prądu i przy użyciu ościeni, oraz amatorski połów ryb wędkami bez wymaganego zezwolenia (art. 27; ust. 1 cytowanej ustawy);

• zaborze mienia ( art.278 §1 kk i art.290 ust. 1 kk.), polegającym na kradzieży drewna ze stosów, oraz innych rzeczy ruchomych jak również nielegalnym wyrębie i kradzieży drewna;

• kłusownictwie na zwierzynę łowną (marginalnie zdarza się wnykarstwo);

• “dzikiej turystyce” i biwakowaniu poza miejscami do tego celu wyznaczonymi.(art.15, ust. 1, pkt. 23; ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody), jak również paleniu ognisk w miejscach nie wyznaczonych (art.15, ust. 1, pkt.10 cytowanej ustawy);

• ruchu pojazdów poza drogami publicznymi (art.15 ust.1 pkt.18 ustawy jw.);

• parkowaniu pojazdów w miejscach do tego nie przeznaczonych (art.161 kw.);

• zaśmiecaniu lasu (art.162 §1 kw).

W wyniku patroli łodziami po wodach Wigierskiego Parku Narodowego zlokalizowano, podjęto i zabezpieczono w magazynie straży n/w sprzęt:

- sieci typu wonton 88 szt.

- żywcówki (samołówki ) 28 szt.

- pęczki węgorzowe 3 szt.

- sznury węgorzowe 2 szt.

- przestawy rzeczne 1 szt.

- żaki 21 szt.

- ganty 2 szt

- podrywki 1 szt.

- wnyki 3 szt.

- racznik 1 szt.

- ódź wiosłowa 1 szt.

Ryby, które znajdowały się w podjętym sprzęcie kłusowniczym były przekazywane do magazynu ryb WPN-u lub do woliery w Maćkowej Rudzie, jako pokarm dla leczonych zwierząt.

Podczas jednego ze wspólnych patroli z funkcjonariuszami z KMP Suwałki zostały zatrzymane 4 osoby, które pływały łodziami w porze nocnej .

Komendant Straży Parku wielokrotnie reprezentował interesy WPN przed Sądem Rejonowym w Suwałkach i Sejnach.

Tabela 28 Szkodnictwo i ochrona przed szkodnictwem w 2011 r.

Dalej »