3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU

3.1. Ochrona ekosystemów leśnych

3.1.1. Ochrona lasu

W celu zabezpieczenia ekosystemów leśnych przed czynnikami abiotycznymi i biotycznymi, w 2013 roku wykonano następujące zabiegi:

1. Prognozowanie wystąpienia zagrożenia ze strony owadów liściożernych polegające na:

1. próbnych odłowach samców brudnicy mniszki do 40 pułapek feromonowych, w których zastosowano feromon o nazwie Lymodor;
2. obserwacjach intensywności lotów samic brudnicy mniszki wykonanych metodą transektu (10 drzew). Samice zaobserwowano w obwodach ochronnych: Powały ( 4szt.), Mikołajewo (2szt.) ;
3. jesiennych poszukiwaniach owadów zimujących w ściółce na powierzchniach podokapowych. Zebrano i oznaczono materiał z 57 partii kontrolnych, wyznaczonych w 2007 roku metodą „10 ramek”.

2. Ograniczanie występowania owadów kambiofagicznych polegające na:

1. wykładaniu drzew pułapkowych, tzw. pułapek klasycznych (17 sztuk). Wykorzystano w tym celu głównie wiatrołomy i wywroty oraz drzewa uszkodzone. Pułapki służyły obserwacji stadiów rozwojowych korników świerkowych, po wykorzystaniu zostały terminowo okorowane lub wywiezione z lasu;
2. odłowach kambiofagów świerka (kornik drukarz i chrząszcze towarzyszące) w pułapki feromonowe (187 sztuk). Zastosowano pułapki Theysohna. Do zwabienia chrząszczy wykorzystano feromon Ipsodor;
3. wyszukiwaniu od początku maja do końca sierpnia drzew zasiedlonych przez kornika drukarza, przypłaszczka granatka i inne owady. W wyniku tych czynności usunięto 2653 m³ (w 2012 r.- 3292 m³) drewna świerkowego i 822 m³ (w 2012 r.-688 m³) drewna sosnowego zasiedlonego przez owady. Prowadzono także systematyczną kontrolę i czyszczenie wyłożonych pułapek feromonowych. Zajmowało się tym 10 osób, które przepracowały łącznie 6680 godzin;
4. rozdrabnianiu gałęzi po usuniętych świerkach (900 rbh).

3. Ograniczanie szkód wyrządzanych w drzewostanach przez duże ssaki roślinożerne polegające na:

1. zabezpieczaniu upraw repelentem Wam Extra na powierzchni 70,05 ha. Ochronę stosowano tylko na części sadzonek, zapewniając utrzymanie bazy żerowej zwierząt. Na jednym hektarze powierzchni smarowano ok.1,5-2 tys. sadzonek;
2. mechanicznym zabezpieczaniu upraw poprzez naprawę uszkodzonych osłon indywidualnych (500 szt.) i osłon spiralnych (11,8 ha) oraz wykonane po raz pierwszy zabezpieczanie młodych drzewek przed spałowaniem poprzez rysakowanie (50 rbh.). Zostały zdjęte osłony indywidualne z 3,7 tys. sadzonek, ponieważ spełniły już swoją rolę ochronną, a drzewa wyrosły i już są mniej narażone na zgryzanie przez zwierzynę pędów głównych.
3. wykonaniu nowych ogrodzeń z użyciem siatki o wys.2 m (450 mb), w celu ochrony 0,50 ha upraw. Naprawiano także stare grodzenia (486 rbh) oraz usunięto te, które spełniły już swoje zadanie (400 mb).
4. uprawie 5,51 ha poletek zaporowych (owies, żyto, kukurydza). Poletka wykorzystano w celu zatrzymania zwierzyny w lesie w okresie nasilonych szkód w  uprawach rolnych.

Zakres i rozmiar wymienionych czynności od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2009 roku zaprzestano zabezpieczania sadzonek osłonami indywidualnymi, podczas gdy w latach poprzednich co roku stosowano tę metodę (1500-4000 szt.). Od 2010 roku rozpoczęto zdejmowanie osłon indywidualnych zakładanych kilka lat temu i również w tym roku kontynuowano te działania.

W zakresie oceny zagrożenia lasów WPN kontynuowana była ścisła współpraca z Zespołem Ochrony Lasu w Olsztynie, gdzie zgodnie z Instrukcją Ochrony Lasu przesłano następujące materiały :

• wykazy posuszu, złomów i wywrotów pozyskanych – stan na 30.09.2013 r. ;
• karty wyników i materiały z jesiennych poszukiwań szkodników sosny;
• kwestionariusz występowania i ograniczania chorób drzew leśnych spowodowanych przez czynniki abiotyczne i antropogeniczne oraz grzyby patogeniczne.

Na podstawie powyższych materiałów ZOL nie stwierdził zagrożenia drzewostanów na 2014 rok.

We wrześniu 2013 r. Zakład Ochrony Lasu w Olsztynie na naszą prośbę dokonał lustracji wybranych drzewostanów WPN (obwody ochronne: Leszczewek, Mikołajewo i Wysoki Most). Uczestniczyli w niej przedstawiciele Zakładu Ochrony Lasu w Olsztynie, zastępca dyrektora i nadleśniczy z WPN. W obwodzie ochronnym Leszczewek obserwowano porażony przez mączniaka prawdziwego drzewostan dębowy. Stwierdzono, że aktualny stan nie zagraża trwałości tego fragmentu lasu, natomiast jest on zbyt przegęszczony i zalecono stopniowe rozluźnienie zwarcia. Drugie problem dotyczył drzewostanu sosnowego rosnącego na gruncie porolnym, gdzie gniazdowo występuje przypłaszczek granatek. Po obejrzeniu powyższej powierzchni zalecono, żeby usunąć jak najszybciej uszkodzone drzewa, natomiast leżącą korę zbierać i palić. Oczekuje się analogicznego postępowania w innych drzewostanach, gdzie występuje przypłaszczek granatek. Ponadto miejsca te należy nanieść na mapę i systematycznie kontrolować w comiesięcznych nawrotach. Trzecia powierzchnia zlokalizowana była w obwodzie ochronnym Wysoki Most i związana była z pozostawianiem ponadprzeciętnych zaatakowanych przez korniki starych świerków. Zdaniem ZOL taki zabieg skutkować będzie systematycznym wydzielaniem się dużych ilości posuszu. Celem rozrzedzenia populacji korników w pobliżu pozostawionych, zasiedlonych drzew zalecono, żeby do15 kwietnia 2014 roku, wystawić pojedyncze pułapki feromonowe w celu wyłapania zimujących chrząszczy. Następnie po 10 dniach od zauważenia pierwszych, odłowionych chrząszczy, pułapki należy usunąć.

W 2013 r. po raz pierwszy zakup materiałów oraz koszty usług z zakresu ochrony lasu w całości były sfinansowane przez Fundusz Leśny.

3.1.2. Redukcja zwierząt podlegających regulacji ilościowej

Dorota Zaborowska

Redukcję zwierząt łownych na terenie Parku wykonuje się w związku z potrzebą ochrony upraw, młodników i naturalnych odnowień przed zgryzaniem oraz ograniczeniem szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez zwierzynę, na podstawie Zarządzenia nr 1/2006 Dyrektora Parku z dnia 16 stycznia 2006 roku w  sprawie redukcji niektórych gatunków fauny na terenie Wigierskiego Parku Narodowego oraz zgodnie z zasadami selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych na terenie Puszczy Augustowskiej.

Ustalanie rocznych planów redukcji odbywa się na podstawie corocznych inwentaryzacji zwierzyny. Liczenie zwierzyny przeprowadzono 11 lutego 2013 r. metodą pędzeń próbnych. W tym samym czasie odbyła ona również na terenie sąsiednich nadleśnictw Puszczy Augustowskiej. Pędzenia odbyły się w 3 miotach o łącznej pow. 755 ha, w obwodach ochronnych Lipowe, Mikołajewo i Słupie. Dane zostały przeliczone przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych dla całego Rejonu Hodowlanego Puszczy Augustowskiej. Liczebność zwierząt łownych na początku 2013 wynosiła: 35 łosi,260 jeleni,250 saren i 160 dzików.

W dniach 22 lutego i 13 marca przeprowadzono wspólnie z Fundacją WWF Polska zimowe tropienia rysi i wilków, zgodnie z metodologią wielkoobszarowej inwentaryzacji dużych drapieżników, opracowaną przez Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży. Stwierdzono 16 przypadków tropów wilków w obwodach ochronnych: Leszczewek (4 szt.), Gawarzec, Słupie (3 szt.), Krusznik, Lipowe (9 szt.). Liczebność zwierzyny w latach 2002-2013 przedstawiono na wykresie.

Rysunek 1. Liczebność zwierzyny w latach 2002 – 2013

 Redukcję populacji zwierzyny grubej zaplanowano w liczbie 97 osobników, w tym 27 jeleni,20 saren i 50 dzików, wykonano w liczbie 49 osobników (50,5 %założonego planu , w zeszłym roku 45,4 %), w tym:

• jeleń-byk 7 szt. ( plan - 8 szt.), w tym 2 upadki;
• jeleń-łania 7 szt. (plan -15 szt.), w tym 4 upadki;
• jeleń-cielę 4 szt. (plan - 4 szt.), w tym 1 upadek;
• sarna-rogacz 1 szt. (plan - 12 szt.);
• sarna-koza 0 szt. (plan - 6 szt.);
• sarna- koźlę 0 szt. (plan - 2 szt.);
• dzik 30 szt. (plan - 50 szt.).

Ponadto odstrzelono 3 lisy.

Od 9 sierpnia 2013 r. do grudnia w WPN nie dokonywano redukcji dzików ze względu na ograniczenia związane z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Białorusi i wprowadzeniem przez Wojewodę Podlaskiego środków mających na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się wirusa na terytorium województwa podlaskiego. Dopiero od grudnia została uruchomiona chłodnia w punkcie skupu WILD, w której jest możliwość przetrzymywania tusz dzików do czasu zbadania ich na obecność wirusa.

W 2013 roku WPN wypłacił rolnikom odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzynę w wysokości 59 190,60 zł (w 2012 r.– 49 869,81 zł ).Powierzchnia zredukowana szkód wyniosła 42,5 ha (w 2012 r.29,19 ha ). W porównaniu do roku ubiegłego odnotowano wyraźny wzrost szkód w zbożach i  kukurydzy.

Wartość wypłaconych odszkodowań w latach 2002-2013 przedstawia wykres:

Rysunek 2. Wartość odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w latach 2002-2013

3.1.3. Hodowla lasu

3.1.3.1. Realizacja zadań ochronnych

W roku 2013 wykonano następujące zadania z zakresu hodowli lasu:

• dolesianie luk i przerzedzeń 1,87 ha;
• pielęgnowanie gleby, niszczenie chwastów na uprawach na powierzchni 8,88 ha;
• czyszczenia wczesne na powierzchni 10,93 ha;
• czyszczenia późne na powierzchni 10,29 ha;
• jesienne przygotowanie powierzchni pod odnowienia w 2014 r. na powierzchni 2,09 ha.

Zabiegi ochronne finansowane były ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska w ramach przedsięwzięcia p.t.: „Ochrona ekosystemów lądowych i wodnych Wigierskiego Parku Narodowego”.

Rysunek 3. Analiza wykonania głównych prac z zakresu hodowli lasu w latach 2009 – 2013 [ha]

Tabela 6. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w 2013 r.

Tabela 7. Wykorzystanie materiału sadzeniowego w latach 2002 – 2013

3.1.3.2. Ocena udatności upraw

W 2013 roku ocenie udatności podlegały uprawy z roku 2009 (ocena w piątym roku istnienia uprawy – ocena końcowa). Nie była dokonana ocena w drugim roku istnienia uprawy – ocena wstępna, ponieważ w 2012 roku nie założono żadnej uprawy. Przy ocenie brano pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę, oznaki chorobowe i uszkodzenia wywołane przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, formę zmieszania gatunków, skład gatunkowy uprawy. Udatność każdej ocenianej uprawy oceniono w czterostopniowej skali: uprawa bardzo dobra, dobra, zadowalająca i przepadła.

Wyniki oceny są następujące:

Uprawy z roku 2009, ocena końcowa:

Dalej »