2. ZAGROŻENIA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU
Piotr Pieczyński
Tabele poniżej przedstawiają zidentyfikowane w 2014 roku zagrożenia wypełniania podstawowych funkcji parku. W ostatniej kolumnie przedstawiono potencjalne, możliwe do zastosowania sposoby eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków, które stosowano w 2014.
Tabela 2. Zagrożenia wewnętrzne istniejące
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń |
Sposób eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków |
1. |
Urbanizacja Parku prowadząca do degradacji walorów przyrodniczych i krajobrazowych |
1. Kontynuacja działań zmierzających do opracowania planu ochrony i zyskania dla niego społecznej akceptacji. 2. Działania na rzecz wprowadzenia do planu ochrony Parku oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego województwa postanowień ograniczających zabudowę terenu Parku, w szczególności obszarów położonych poza granicami skupionej zabudowy miejscowości, oraz innych zasad i wytycznych dotyczących gospodarowania przestrzenią i budownictwa na terenie Parku. 3. Działania zmierzające do ograniczenia zabudowy na terenie Parku, w ramach uzgodnień decyzji o warunkach zabudowy. 4. Wykupy gruntów prywatnych znajdujących się na terenie Parku |
2. |
Niezadowalający lub zły stan ochrony przedmiotów ochrony Natura 2000 |
Poprawianie lub odtwarzanie właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt będących przedmiotami ochrony na obszarze Natura 2000 |
3. |
Zmniejszanie się różnorodności biologicznej poprzez ekspansję obcych gatunków roślin i zwierząt |
1. Eliminowanie obcych gatunków zagrażających rodzimym gatunkom. 2. Monitoring obcych gatunków inwazyjnych |
4. |
Zanieczyszczenie powietrza i powierzchni gleby |
1. Zbiórka, segregacja i wywóz odpadów stałych we współpracy z samorządem lokalnym. 2. Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów i rekultywacja terenu. 3. Termomodernizacja budynków stanowiących własność Parku oraz modernizacja systemów ich ogrzewania. 4. Wprowadzanie i popularyzacja technologii wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 5. Monitoring jakości powietrza i gleby |
5. |
Zanieczyszczenie wód |
Ograniczanie dopływu substancji biogennych i eliminowanie dopływu zanieczyszczonych wód, poprzez: 1) popieranie i propagowanie systemu rozbudowy oczyszczania ścieków i kanalizacji wsi, a także oczyszczania ścieków burzowych, 2) ograniczanie zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych odciekami z pryzm obornika - budowa płyt obornikowych, 3) usuwanie zanieczyszczeń antropogenicznych – odpadów, 4) utrzymanie i odtwarzanie trwałej pokrywy roślinnej w strefie brzegowej wód, 5) zachowanie nieużytków i innych gruntów z trwałą pokrywą roślinną w zlewniach dopływów jezior i w zlewniach bezpośrednich jezior, 6) wpływanie na ograniczanie stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin w zlewniach bezpośrednich jezior, 7) wykupy gruntów położonych w zlewniach bezpośrednich jezior i rzek, 8) prowadzenie badań naukowych i monitoringu jakości wód, 9) ograniczanie skutków eutrofizacji jezior poprzez sterowanie strukturą i liczebnością zespołów ryb, 10) zachęcanie rolników z terenu Parku i otuliny do uczestnictwa w programach rolnośrodowiskowych |
6. |
Utrata stabilności zasobów wodnych |
Utrzymanie właściwego poziomu (stanu) wód powierzchniowych i gruntowych, poprzez: 1) zapobieganie osuszania terenów podmokłych i likwidacji drobnych zbiorników wodnych, 2) ochrona małej retencji - wykonywanie zastawek, likwidacja rowów odwadniających, odtwarzanie śródpolnych i śródleśnych oczek wodnych, 3) utrzymanie naturalnego ustroju wodnego cieków, 4) prowadzenie monitoringu hydrologicznego |
7. |
Zmniejszanie różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych |
1. Zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej właściwej dla danego zbiorowiska leśnego, w szczególności przez zachowanie lub przywracanie siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów, a w razie potrzeby, przez wprowadzanie tych gatunków. 2. Zwiększanie zasobów rozkładającego się drewna, poprzez pozostawienie zamierających i martwych drzew w tym drzew iglastych o ponadprzeciętnych rozmiarach |
8. |
1. Niezgodność składu gatunkowego i struktury przestrzennej drzewostanów z naturalnym zbiorowiskiem leśnym. 2. Obniżenie naturalnej odporności ekosystemów leśnych na działanie czynników biotycznych i abiotycznych |
Przywracanie składu gatunkowego i struktury przestrzennej drzewostanów zgodnej z naturalnym zbiorowiskiem leśnym, poprzez: 1) cięcia regulujące strukturę przestrzenną, gatunkową i wiekową – pielęgnacyjno-hodowlane i ochronne, 2) dolesianie wybranych luk i przerzedzeń, poprawki i uzupełnienia gatunkami zgodnymi z naturalnym zbiorowiskiem leśnym, 3) porządkowanie powierzchni i przygotowanie gleby pod odnowienia, 4) pielęgnację upraw, 5) inicjowanie odnowień naturalnych, 6) prowadzenie działań renaturalizacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk i gatunków chronionych w ramach sieci Natura 2000 |
9. |
Zagrożenie trwałości ekosystemów leśnych przez nadmiernie rozmnażające się owady i grzyby |
Zwalczanie nadmiernie rozmnażających się owadów i grzybów, poprzez: 1) prognozowanie występowania owadów, 2) wykładanie pułapek, 3) wyszukiwanie i usuwanie części drzew zasiedlonych przez kambiofagi, 4) usuwanie części drzew iglastych przewróconych lub złamanych w wyniku działania czynników abiotycznych, 5) terminowe korowanie drewna zasiedlonego przez kambiofagi, 6) mechaniczne rozdrabnianie pozostających części drzew, które mogą się stać bazą rozmnożeniową dla kambiofagów, z pozostawieniem zrębków na powierzchni |
10. |
Nadmierne uszkodzenia w lasach powodowane przez ssaki roślinożerne |
Zabezpieczanie drzewostanów poprzez:
1) regulację liczebności oraz struktury wiekowej i płciowej jelenia (Cervus elaphus), sarny (Capreolus capreolus) i dzika ( Sus scrofa), 2) zabezpieczanie upraw leśnych przed zgryzaniem i spałowaniem, 3) zwiększenie bazy żerowej poprzez uprawę poletek z uprawami rolnymi, 4) okresowe obserwacje uszkodzeń drzewostanów |
11. |
Pożary |
1. Wykonanie i odnawianie pasów przeciwpożarowych. 2. Utrzymanie wyznaczonych dróg w stanie przejezdności. 3. Stała kontrola terenu w okresie zagrożenia pożarowego. 4. Gaszenie pożarów. 5. Konserwacja punktów czerpania wody. 6. Usuwanie materiałów łatwopalnych z terenów zagrożonych. 7. Remont i wymiana tablic informacyjnych o zagrożeniach pożarowych |
12. |
Zmniejszanie się różnorodności biologicznej w nieleśnych ekosystemach lądowych |
1. Powstrzymywanie (na wybranych obszarach) sukcesji zbiorowisk nieleśnych, poprzez usuwanie drzew i krzewów. 2. Wykaszanie roślinności dostosowane terminem i intensywnością do typu zbiorowisk roślinnych oraz biologicznych właściwości popieranych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów. 3. Zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej właściwej dla danego typu ekosystemu, w szczególności przez zachowanie lub przywracanie siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów, a w razie potrzeby, przez wprowadzanie tych gatunków. 4. Utrzymanie gruntów uprawnych w kulturze rolnej. 5. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk. 6. Wykupy przyrodniczo cennych gruntów nieleśnych. 7. Aktywna ochrona stanowisk cennych gatunków i restytucja siedlisk, inwentaryzacja i eliminacja inwazyjnych gatunków obcych, zachowanie gospodarki ekstensywnej i tradycyjnych sposobów użytkowania gruntów rolnych. 8. Restytucja tradycyjnych ras zwierząt i odmian roślin uprawnych |
13. |
1. Zaburzenia w strukturze troficznej ekosystemów wodnych i w składzie gatunkowym ichtiofauny. 2. Spadek różnorodności i zmiany struktury gatunkowej i liczebności ryb |
Regulacja struktury gatunkowej i liczebności ryb poprzez: 1. zarybienia wybranych wód Parku wylęgiem i narybkiem gatunków zagrożonych wyginięciem oraz wykazujących niską liczebność, 2. restytucję gatunków, które wyginęły w wyniku antropopresji, 3. odłowy regulacyjne i kontrolne, 4. badania naukowe i monitoring zmian zachodzących w strukturze i liczebności zespołów ichtiofauny, 5. zwalczanie kłusownictwa rybackiego, dostosowanie zasad wędkowania do potrzeb ochrony ekosystemów wodnych, 6. pozyskanie ikry siei (Coregonus lavaretus), sielawy (Coregonus albula) i szczupaka (Esox lucius), hodowlę wylęgu w warunkach kontrolowanych. |
14. |
Wzrastająca presja kormorana czarnego (Phalacrocorax carbo) |
1. Uwzględnianie wzrastającej presji kormorana czarnego (Phalacrocorax carbo) na ryby przy ustalaniu wielkości odłowów regulacyjnych. 2. Kompensacja presji na rybostan poprzez zarybienia. 3. Monitoring liczebności kormorana |
15. |
Pogarszanie się warunków sanitarnych i tlenowych w strefie trzcinowisk jezior |
1. Zimowe koszenie części trzcinowisk. 2. Częściowe usuwanie skoszonej roślinności wynurzonej z wybranych akwenów |
16. |
Zanikanie i przekształcanie siedlisk gatunków zwierząt |
1. Zachowanie różnorodności, powierzchni i właściwego środowiska życia zwierząt. 2. Tworzenie siedlisk zastępczych. 3. Monitoring populacji zwierząt |
17. |
Utrudnienia w przemieszczaniu się zwierząt przez drogi |
1. Budowa bezkolizyjnych przejść dla zwierząt przez ciągi komunikacyjne. 2. Działania na rzecz ograniczenia prędkości jazdy na wybranych odcinkach dróg |
18. |
Nieszczęśliwe zdarzenia losowe, którym ulegają zwierzęta |
Okresowe przetrzymywanie i leczenie zwierząt wymagających opieki w celu ich powrotu do naturalnego środowiska |
19. |
Zużycie techniczne obiektów kultury materialnej |
1. Konserwacja i rewaloryzacja obiektów znajdujących się w użytkowaniu wieczystym Parku. 2. Wspieranie ochrony zabytków i obiektów zabytkowych stanowiących własność innych podmiotów niż Skarb Państwa, poprzez pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych. 3. Wykupy obiektów kultury materialnej |
20. |
1. Nadmierna presja turystyczna i rekreacyjna. 2. Niekontrolowana penetracja terenu Parku przez ludzi |
1. Wprowadzanie ograniczeń dotyczących miejsc, terminów i sposobów udostępnienia. 2. Egzekwowanie zakazu wstępu do stref wyłączonych z turystyki. 3. Budowa i utrzymanie urządzeń służących kanalizowaniu ruchu turystycznego, w tym oznakowań szlaków turystycznych. 4. Ustawianie barier w celu uniemożliwienia wjazdu pojazdów na drogi dla nich nieudostępnione. 5. Prowadzenie działalności edukacyjnej |
21. |
Przestępstwa i wykroczenia przeciwko przyrodzie i środowisku Parku |
1. Zwalczanie przestępstw i wykroczeń. 2. Prowadzenie powszechnej, wielokierunkowej i różnorodnej edukacji środowiskowej. 3. Rozwój polityki informacyjnej Parku oraz rozwijanie form komunikacji społecznej. 4. Współdziałanie z organizacjami pozarządowymi. 5. Utrzymanie ośrodków edukacji przyrodniczej i kulturowej. |
22. |
Niewystarczający zakres inwentaryzacji zasobów, tworów i składników przyrody |
Prowadzenie inwentaryzacji, badań naukowych i monitoringu |
Tabela 3. Zagrożenia wewnętrzne potencjalne
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń
|
Sposób eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków |
1. |
Zanieczyszczenie środowiska spowodowane intensyfikacją rolnictwa |
Popularyzacja i wdrażanie programów rolno-środowiskowych |
2. |
Erozja gleb (wodna i wietrzna) związana z intensyfikacją rolnictwa |
Dążenie do: 1. utrzymania i odtwarzania trwałej pokrywy roślinnej na stokach i powierzchniach otwartych, 2. prowadzenia zabiegów agrotechnicznych w poprzek stoku, 3. minimalizowania czasu, w którym uprawiana gleba jest pozbawiona roślinności, 4. zachowania obecnej mozaikowej struktury użytków rolnych, 5. zabezpieczania mechanicznego stoków, 6. realizacji programów rolno-środowiskowych, 7. wykupów gruntów zagrożonych erozją. |
3. |
Przerwanie powiązań przyrodniczych Parku poprzez rozbudowę dróg znajdujących się na terenie Parku, a w wyniku tego doprowadzenie do degeneracji (zubożenia gatunkowego) flory i fauny Parku |
Dążenie do: 1. utrzymania obecnych klas dróg wojewódzkich i powiatowych przecinających Park, w szczególności wojewódzkiej nr 563 Suwałki – Sejny, 2. oznakowania i ograniczenia szybkości na drogach przecinających Park. |
4. |
Obniżenie poziomu wód gruntowych, wysychanie i .murszenie torfowisk |
1. Budowa, odnawianie i konserwacja infrastruktury technicznej wspomagającej retencję wód. 2. Monitorowanie stanu wód. 3. Utrzymanie w stanie naturalnym lub renaturyzacja torfowisk, w szczególności dzięki ich wykupom. |
5. |
Spadek różnorodności gatunkowej i biologicznej zwierząt |
1. Restytucja i reintrodukcja gatunków zwierząt, które dawniej występowały na terenie Parku. 2. Sterowanie zagęszczeniem, strukturą gatunkową, wiekową i przestrzenną wybranych populacji zwierząt. 3. Zasilanie populacji gatunków rzadkich i zagrożonych nowymi osobnikami. 4. Odtwarzanie siedlisk. 5. Restytucja rodzimych ras zwierząt gospodarskich |
Tabela 4. Zagrożenia zewnętrzne istniejące
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń |
Sposób eliminacji i minimalizacji zagrożeń i ich skutków |
1. |
Urbanizacja niektórych obszarów otuliny Parku mająca wpływ na przyrodę i krajobraz terenów wewnątrz Parku |
Działania na rzecz wprowadzenia do powstającego planu ochrony Parku, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego postanowień ograniczających zabudowę w wybranych miejscach w pobliżu granic Parku |
2. |
Zmiany stosunków wodnych w otulinie Parku |
Wprowadzenie w powstającym planie ochrony Parku postanowień dotyczących utrzymania właściwego poziomu wód powierzchniowych w otulinie Parku, w szczególności w zakresie: 1. zabezpieczenia przed osuszeniem terenów podmokłych (mokradeł i torfowisk) powiązanych z terenem Parku, 2. niedopuszczenia do lokalizacji kopalni kruszyw, której funkcjonowanie może spowodować obniżenie poziomu wód gruntowych wewnątrz Parku i doprowadzić do zmiany kierunku strumienia wymiany podziemnej w jeziorach Parku. |
3. |
Zanieczyszczenie wód w otulinie Parku |
1. Popieranie rozbudowy systemu oczyszczania ścieków i kanalizacji w zlewniach wód Parku. 2. Popieranie rolnictwa ekologicznego, poprzez wpływanie na ograniczanie stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. 3. Ograniczanie zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych odciekami z pryzm obornika. 4. Zachęcanie rolników z terenu Parku i otuliny do uczestnictwa w programach rolno-środowiskowych. |
4. |
Zanieczyszczenie powietrza |
Zachęcanie do: 1) modernizacji systemów ogrzewania poprzez wprowadzanie i popularyzację technologii wykorzystania odnawialnych źródeł energii, 2) termomodernizacji budynków. |
5. |
Zanikanie i przekształcanie siedlisk gatunków roślin i zwierząt |
Dążenie do wykupienia i objęcia ochroną gruntów z cennymi siedliskami roślin i zwierząt przylegających do granic Parku, w szczególności gruntów hydrogenicznych, położonych: 1. przy południowo-wschodniej granicy Parku we wsi Sarnetki, 2. przy północno-wschodnim brzegu jeziora Pierty, 3. na cyplu pomiędzy jeziorami Czarne i Krzywe, 4. przylegających do jezior Długie i Okrągłe wzdłuż zachodniej granicy Parku. |
6. |
Ekspansja obcych gatunków roślin i zwierząt |
1. Zachęcanie do uprawy i hodowli rodzimych roślin i zwierząt w otulinie Parku. 2. Usuwanie ekspansywnych obcych gatunków roślin. 3. Ograniczanie liczebności obcych gatunków zwierząt stanowiących zagrożenie dla istnienia gatunków rodzimych. |
Tabela 5. Zagrożenia zewnętrzne potencjalne
Lp. |
Identyfikacja i ocena zagrożeń |
Sposób eliminacji lub ograniczania zagrożeń i ich skutków |
1. |
Zanieczyszczenie środowiska powodowane przez: 1. nowe obiekty przemysłowe, 2. inwestycje drogowe |
Starania o wprowadzenie do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego postanowień ograniczających w otulinie Parku budowę obiektów przemysłowych lub inwestycji drogowych mogących negatywnie wpływać na środowisko wewnątrz Parku |
2. |
1. Przerywanie korytarzy ekologicznych, wpływające na zachwianie spójności Parku z siecią obszarów Natura 2000. 2. Budowa farm wiatrowych stwarzających zagrożenie bytowania cennych gatunków ptaków migrujących oraz gniazdujących w Parku i żerujących poza jego granicami |
Starania o wprowadzenie do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego postanowień ograniczających budowę farm wiatrowych na trasach wędrówek oraz na obszarach żerowania ptaków, podlegających ochronie ścisłej na mocy prawa krajowego oraz prawa wspólnotowego, w szczególności załącznika I dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie dzikiego ptactwa |
3. |
Pogorszenie jakości wody cieków wpływających na obszar Parku (Czarna Hańcza, Wiatrołuża i Kamionka) |
Kontrola jakości wody i wielkości ładunków transportowanych tymi rzekami |
Dalej »
|