Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ... |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3. ANALIZA I OCENA WYPEŁNIANIA PODSTAWOWYCH FUNKCJI PARKU
3.7. Udostępnianie parku
3.7.1. Analiza liczbowa ruchu turystycznego na terenie WPN Barbara Perkowska
Na podstawie obsłużonych grup zorganizowanych, liczby turystów indywidualnych, sprzedanych kart wstępu, licencji wędkarskich, danych z liczników turystów oraz danych uzyskanych od podmiotów prywatnych obsługujących turystów na terenie Parku szacujemy, że Wigierski Park Narodowy odwiedziło około 115 tys. turystów czyli podobnie jak w roku ubiegłym. Trudno jest określić rzeczywistą liczbę odwiedzających Park ze względu na fakt, że przez teren Parku przebiega wiele dróg. Niektórzy turyści mogli być policzeni wielokrotnie, jeśli korzystali z kilku atrakcji np. statku i kolejki, przebywali na szlaku turystycznym i byli jednocześnie zliczeni przez automatyczne liczniki. Najprościej byłoby policzyć turystów na podstawie sprzedanych kart wstępu, w przypadku wykupienia ich przez każdego odwiedzającego, którego takie karty obowiązują. Zespół ds. Udostępniania Parku wraz z przewodnikami obsłużył w 2015 r. 162 grupy zorganizowane (5 892 osoby), które korzystały z różnych atrakcji oferowanych przez WPN oraz około 7 500 turystów indywidualnych. Zarówno grupy zorganizowane jak i turyści indywidualni korzystali z sześciu ścieżek edukacyjnych, szlaków turystycznych pieszych i rowerowych, tras narciarskich, Muzeum Wigier, wystaw: przyrodniczej ”Nad Wigrami”, etnograficznej „Ocalić od zapomnienie” oraz rybackiej, ognisk, bezpłatnych projekcji filmów o Wigierskim Parku Narodowym i innych Parkach narodowych Polski oraz z audioprzewodników po wystawie przyrodniczej. Ruch turystyczny na terenie Parku charakteryzował się zróżnicowaniem sezonowym i przestrzennym. Na początku roku z walorów przyrodniczych Parku, dzięki śnieżnej pogodzie korzystali głównie narciarze biegowi. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się trasy turystyczne w Krzywem i na Słupiu. W miesiącach kwiecień – czerwiec oraz wrzesień – październik dominowały wycieczki szkolne, które realizowały w Parku tzw. zielone lekcje. Grupy pochodziły zazwyczaj z województw: podlaskiego, mazowieckiego warmińsko-mazurskiego, ale też z dość odległych miast takich jak Kraków, Poznań, Lublin, Wrocław, Toruń, Bydgoszcz, Gliwice, Łódź, Nowy Sącz, Elbląg. Pośród zagranicznych turystów przeważali Niemcy i Litwini, ale nie zabrakło również turystów z innych krajów m.in. z: Rosji, Francji, Włoch, Estonii, Czech, Słowacji, Łotwy Ukrainy, Szwajcarii, Hiszpanii, Holandii. Największą liczbę turystów indywidualnych zanotowaliśmy podobnie jak w latach ubiegłych w lipcu i sierpniu. Słoneczna pogoda podczas lata sprawiła, że tłoczno było nad jeziorami. Łódź z przeszklonym dnem „Leptodora”, podobnie jak w latach ubiegłych cieszyła się dużym zainteresowaniem. Z tej atrakcji skorzystało ponad 2 tys. osób, a z rejsów statkiem Tryton skorzystało około 4,5 tys. odwiedzających Park. Podobnie spływy kajakowe rzeką Czarna Hańcza cieszą się od lat niesłabnącym zainteresowaniem i znajdują wielu zwolenników. W pogodne dni rzeką płynęło nawet ponad 500 osób, średnio w okresie od 1.07.2015 r. do 15.08.2015 r. było to około 120 osób dziennie. Najwięcej kajakarzy na rzece Czarna Hańcza przebywało w dniach: 5 lipca – 320 osób, 18 lipca – 524 osoby, 19 lipca – 229 osób, 24 lipca – 227 osób, 16 sierpnia – 297 osób. Podobnie jak w latach ubiegłych jezioro Wigry przyciągnęło też wielu żeglarzy. Odbyły się tu XXIII Regaty o Puchar Dyrektora Wigierskiego Parku Narodowego (23 jednostki), LIX Regaty „O Błękitną Wstęgę Wigier” (50 jednostek) oraz kilka innych. Również wędkowanie znalazło wielu amatorów, w tym roku wydano 4 379 licencji wędkarskich. Nad bezpieczeństwem wodniaków czuwało Suwalskie WOPR, które na terenie Parku przeprowadziło 14 akcji ratowniczych, podczas których pomocy udzielono 26 osobom. W sezonie letnim w jeziorze Wigry utonęły niestety 2 osoby a w jeziorze Czarnym – 1 osoba. Kiedy pogoda była mniej „plażowa”, wówczas tłoczniej było na ścieżkach i szlakach turystycznych. Potwierdzają to dane z liczników turystów. Analiza ruchu turystycznego w 5 punktach na szlakach turystycznych Parku (z odczytu liczników) w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. przedstawiała się następująco: Tabela 16. Podsumowanie ruchu turystycznego na szlakach turystycznych w WPN (na podstawie odczytów z liczników) w roku 2015
Tabela 17. Liczba godzin przewodnictwa po WPN w 2014 i 2015 r.
Tabela 18. Zestawienie wyników kontroli kajakarzy podczas dyżurów na wodzie w latach 2006-2015
Tabela 19. Zestawienie podmiotów turystycznych zewnętrznych sprzedających karty wstępu w 2015 r.
Tabela 20. Liczba sprzedanych kart wstępu i licencji wędkarskich w 2014 i 2015 r.
Tabela 21. Zestawienie ilościowe sprzedanych kart wstępu w 2015 r.
Tabele poniżej przedstawiają liczby osób odwiedzających wystawy, ścieżki edukacyjne, oraz korzystających ze specjalnych ofert i bazy noclegowej Parku. Tabela 22. Liczba osób odwiedzających wystawy, ścieżki edukacyjne oraz korzystających z innych ofert WPN w 2014 i 2015 r.
Rysunek 7. Liczba turystów zarejestrowanych przez liczniki w roku 2015
Tabela 23. Wykorzystanie obiektów noclegowych i rekreacyjnych w zarządzie WPN w 2014 i 2015 r.
Pola namiotowe będące w zarządzie Parku
Tabela 24. Wykorzystanie niektórych obiektów noclegowych i rekreacyjnych nie będących w zarządzie WPN w latach 2014 i 2015
Żegluga pasażerska po jeziorze Wigry
31 października 2014 r. zakończyła się 5-letnia umowa z panem Piotrem Łukowskim na prowadzenie żeglugi pasażerskiej po jeziorze Wigry. W wyniku ogłoszonego przetargu nieograniczonego ofertowego na udostępnienie jeziora Wigry w celu prowadzenia turystycznych przewozów pasażerskich w latach 2015 – 2019 wyłoniono podmiot, który będzie prowadził rejsy pasażerskie i jest nim firma PPHU Armator Błażej Bieńkowski. Rejsy statkiem Tryton rozpoczęły się w tym roku z opóźnieniem – około 1 czerwca a zakończyły się około 15 października. Podobnie jak w latach ubiegłych cieszyły się dużym zainteresowaniem, w sumie z tej atrakcji skorzystało około 4 500 osób. Armator sprzedał 4 000 kart wstępu jednodniowych: 2 500 pełnopłatnych oraz 1 500 ulgowych na kwotę 9 750 zł.
Spływy kajakowe
Organizowaniem spływów kajakowych na rzece Czarna Hańcza zajmowało się około 20 firm i były to miedzy innymi: PTTK Oddział Suwałki (83 spływy, 480 osób), Hobbit s.c. Klub Miłośników Dzikiej Przyrody, Campa Spływy kajakowe, Przedsiębiorstwo turystyczne Szot, OSiR, WANE, Biuro Turystyki Aktywnej Forma-t, Wypożyczalnia kajaków Potok, Wypożyczalnia a-kajak, Trojan, Wypożyczalnia kajaków Strumyk, Biuro Turystyczne Sirocco, AS-TOUR Biuro Turystyki Kajakowej, Neptun, Vista, „Zakole” Terlecki Zbigniew, Łukowy Kąt, Klub Wodny Hańcza, Szekla, Struga, Aquarius, Necko, wypożyczalnia Rospuda, gospodarstwo agroturystyczne „U Bociana” i inne. W sezonie letnim w miesiącach lipiec – sierpień przez 29 dni, w godzinach 10.00-14.00 pracownicy Parku sprawdzali wśród turystów kajakowych posiadanie kart wstępu do Wigierskiego Parku Narodowego. Skontrolowano w sumie 3 437 osób, 60% skontrolowanych posiadało karty wstępu, 40% (1 371 osób) nie posiadało kart i tym osobom sprzedano 814 kart pełnopłatnych i 557 kart ulgowych. W porównaniu do roku ubiegłego liczba posiadających karty na spływach zmalała o 6%. Podobnie jak w latach ubiegłych, do firm, które prawie w 100% sprzedawały karty należą: AS-TOUR Biuro Turystyki Kajakowej (Maćkowa Ruda), Hobbit s.c. Klub Miłośników Dzikiej Przyrody (Maćkowa Ruda), „PIK” Zbigniew Trocki (Wysoki Most) Przedsiębiorstwo turystyczne Szot (Augustów), Campa Spływy Kajakowe (Augustów) i Wypożyczalnia kajaków Strumyk (Magdalenowo). Kontrole wykazały, że firmy takie jak: U Bociana (Frącki), „Zakole” Terlecki Zbigniew (Buda Ruska), Parkowe Centrum Wypoczynku Widok (Bryzgiel), praktycznie nie sprzedawały kart uczestnikom organizowanych spływów.
Żeglarstwo
62 właścicieli jachtów wykupiło karty wstępu na wody WPN. Były to przede wszystkim kluby żeglarskie mające bazę nad Wigrami: Ośrodek Sportu i Rekreacji – Stowarzyszenie Wigierski Wiatr – 11 kart, Klub Wodny Hańcza – 14 kart, Klub Wodny PTTK – 29 kart, Marek Taraszkiewicz – 3 karty, oraz turyści indywidualni – 5. Wszystkie karty wykupione zostały na cały sezon. W roku 2015 na jeziorze Wigry odbyły się następujące regaty:
Plaża w Krzywem
Słoneczna pogoda latem dopisała, dlatego też ogromnym zainteresowaniem mieszkańców Suwałk, Suwalszczyzny i turystów cieszyło się kąpielisko nad jeziorem Czarnym w Krzywem. Korzystało z niego nawet 500 osób dziennie. Dzięki porozumieniu zawartemu między Gminą Suwałki, Miastem Suwałki oraz Wigierskim Parkiem Narodowym nad bezpieczeństwem kąpiących się w tym roku czuwali ratownicy (w miesiącach VII-VIII). Na plaży funkcjonowała też wypożyczalnia sprzętu wodnego oraz mała gastronomia. Obsługą plaży w Krzywem zajmowała się firma „Gold Salution” Łukasz Łukawski z Suwałk.
Plaża przy PTTK w Starym Folwarku
Z plaży skorzystało 9 700 osób.
3.7.1.1. Promocja walorów WPN
Wydawnictwa
Druk ulotek dotyczących:
Druk sfinansowano ze środków własnych parku. Gadżety
Ze środków własnych WPN zakupiono:
Promocja oferty turystyczno-edukacyjnej w folderze Suwalskiej Organizacji Turystycznej „Suwalszczyzna – kraina jak baśń. Przyjedź, zobacz, wypocznij”.
Filmy krótkometrażowe o Wigierskim Parku Narodowym
Pracownik Zespołu ds. udostępniania, w ramach swoich obowiązków przygotował 60 filmów kilkuminutowych dotyczących przyrody WPN, oferty turystyczno-edukacyjnej, atrakcji, imprez turystycznych, działań ochronnych w Parku. Filmy dostępne są na kanale YouTube „WPN – przyroda, turystyka, wydarzenia” pod adresem: https://www.youtube.com/channel/UCIaicEuEP2V5Oi523WhZpmQ/videos. W 2015 zarejestrowano 52 650 wyświetleń i 53 subskrypcje tego kanału. Tytuły filmów zrealizowanych w 2015 r.:
Pozostałe działania promocyjne
Bezpłatne czwartki
W każdy czwartek w okresie 01.10.2014 r.–30.04.2015 r. turyści mieli możliwość bezpłatnego wejścia do Muzeum Wigier w Starym Folwarku, skorzystania z bezpłatnych projekcji filmów i zwiedzania wystaw: przyrodniczej i etnograficznej w Krzywem. Z oferty skorzystało w sumie 564 osoby.
Karta Turystyczna Suwalszczyzny
W ramach programu, którego pomysłodawcą jest Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna, wydano kartę uprawniającą do skorzystania ze zniżek na usługi i produkty w wybranych obiektach noclegowych, gastronomicznych, sportowo-rekreacyjnych, instytucjach kultury i w wielu jednostkach Suwalszczyzny. Kartę otrzymywali turyści, którzy skorzystali z minimum dwóch noclegów w wybranych obiektach na Suwalszczyźnie. W Parku posiadacze takiej karty mieli 10 zł ulgi na wypożyczenie roweru. Z oferty skorzystało w sumie 20 osób.
Karta Dużej Rodziny
Posiadacze Karty Dużej Rodziny mogli skorzystać z 50% ulgi w opłacie za udział w zajęciach edukacyjnych przyrodniczych, 50% ulgi w opłacie za lekcje muzealne, 30% ulgi za nocleg na polu namiotowym Wigierskiego Parku Narodowego Jastrzęby, 50% ulgi za nocleg na polach namiotowych „Za szkołą” i „Bindużka”, ulgi za wypożyczenie roweru. Z powyższych ulg skorzystało 70 osób. Ponadto funkcjonował bilet rodzinny do Muzeum Wigier, z którego w 2015 roku, w okresie styczeń – grudzień skorzystało 732 rodziny, czyli w sumie około 2 950 osób.
Oferta WPN w gazetkach promocyjnych „Wiosna/Lato 2015 w Pogodnych Suwałkach i na Suwalszczyźnie”
Posiadaczom kuponu z tej gazetki Park zaproponował w okresie od 1.05.2015 do 30.09.2015 następujące ulgi: zniżka na wynajęcie roweru (cena 20 zł za dzień) plus przewodniki: „Rowerem po Wigierskim Parku Narodowym” i „Suchary” gratis, bezpłatne prezentacje filmu „Wigierski Park Narodowy” w każdy poniedziałek, bezpłatne zwiedzanie wystawy przyrodniczej „Nad Wigrami” z wykorzystaniem audioprzewodników. Przedstawiciel WPN wziął udział w X Walnym Zebraniu Członków Suwalskiej Organizacji Turystycznej w dniu 25.06.2015 r. Podczas spotkania omówiono między innymi planowane działania promocyjne SOT w 2015 r.
Materiały i wydawnictwa WPN przekazano w celach promocyjnych następującym podmiotom:
Tabela 25. Uczestnictwo w targach i festynach w roku 2015
Tabela 26. Wydawnictwa i portale internetowe w których promowano Park w 2015 r.
3.7.2. Ważniejsze wydarzenia turystyczne
Centrum Informacji Turystycznej Wigierskiego Parku zostało laureatem XI Ogólnopolskiego Konkursu „Najlepsze Centrum Informacji Turystycznej w Polsce”. Organizatorem konkursu była Polska Organizacja Turystyczna w Warszawie. Centra oceniane były w czterech kategoriach od jedno do czterogwiazdkowej (najwyższa kategoria). Ocenie podlegały przede wszystkim kwalifikacje pracowników, w tym znajomość języków obcych, dostępność materiałów informacyjnych, lokalizacja, funkcjonalność, estetyka wnętrza, dostępność dla turystów (w tym niepełnosprawnych), współpraca z lokalną ludnością, inicjatywy własne. Centrum WPN w najwyższej kategorii czterogwiazdkowej zdobyło trzecie miejsce w Polsce. Uroczyste wręczenie statuetek i dyplomów odbyło się podczas Targów Poznańskich Tour Salon 2015 w dniu 15 października b.r. Wigierski Park Narodowy otrzymał rekomendację MPR – Miejsca Przyjaznego Rowerzystom na Wschodnim Szlaku Rowerowym Green Velo. WPN pozytywnie przeszedł procedurę weryfikacji, przeprowadzoną przez audytorów szlaku Green Velo. Szlak ma 1985 km długości i jest najdłuższym, spójnie oznakowanym szlakiem rowerowym w Polsce. Blisko 20 – kilometrowy odcinek szlaku Green Velo przebiega także przez obszar Wigierskiego Parku Narodowego (przez miejscowości Krzywe, Stary Folwark, Magdalenowo, Czerwony Folwark, Maćkowa Ruda i Studziany Las). W ramach projektu powstały ścieżki rowerowe (w Parku powstała ścieżka wzdłuż drogi od Ryżówki do Magdalenowa) i miejsca obsługi rowerzystów. Jeden z nich znajduje się przy Dyrekcji WPN w Krzywem, drugi w Magdalenowie. Ponadto w ramach projektu we wrześniu i październiku gościliśmy dziennikarzy sportowych i turystycznych z Polski i zagranicy, którzy pod opieką naszych przewodników testowali Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo oraz zapoznawali się z jego atrakcjami. Zespół ds. udostępniania parku współpracował z Podlaską Organizacją Turystyczną nad opracowaniem Atlasu rowerowego – województwo podlaskie, mapy Łańcuch atrakcji oraz folderu Łańcuch atrakcji. Organizacja 3 warsztatów przewodnickich dla branży turystycznej:
30 maja odbyła się impreza rowerowa „Wigry kontra Wigry”. Uroczyste otwarcie rajdu miało miejsce na placu Marii Konopnickiej w Suwałkach. Do wyboru były trzy trasy: po Suwalskim Parku Krajobrazowym (56 km), Wigierskim Parku Narodowym (33 km) i Puszczy Augustowskiej (85 km). Opiekę nad uczestnikami sprawowali przewodnicy Wigierskiego Parku Narodowego oraz członkowie Klubu Rowerowego MTB Suwałki. 31 maja odbył się pierwszy Wigry MTB Marathon. Była to jedna z największych imprez rowerowych na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. Na starcie w Nowej Wsi koło Suwałk stawiło się prawie 200 zawodników i zawodniczek z Polski, Litwy, Rosji i Białorusi. Do tak dużej frekwencji przyczynił się fakt, że impreza została włączona w cykl Maratonów Kresowych. Uczestnicy ścigali się na trzech dystansach: Półmarton (34 km), Maraton (68 km) oraz dystans Mini, o długości 9 km, przygotowany dla najmłodszych miłośników kolarstwa. Trasy prowadziły w większości szlakami w północnej części WPN. Były to trasy nie tylko niezwykle ciekawe krajobrazowo, ale także wymagające dobrego przygotowania kondycyjnego. O wysoki poziom organizacyjny zawodów zadbał Klub Rowerowy MTB Suwałki oraz Fundacja Maratony Kresowe. Trasa była zabezpieczona przez pracowników Wigierskiego Parku Narodowego, strażaków z Ochotniczych Straży Pożarnych z Nowej Wsi, Sobolewa i Wychodnego oraz harcerzy z 6 Suwalskiego Szczepu Harcerskiego „Zorza”. Podczas sezonu letniego odbyło się sześć wycieczek w ramach cyklu „piątkowe wycieczki rowerowe” w których wzięło udział 125 osób. Wigierski Park Narodowy jako organizator wycieczek zapewnił obsługę przewodnicką oraz rowery (z których 12 wypożyczano bezpłatnie). 11 lipca odbyła się druga edycja Biegu Przyjaciół Wigierskiego Parku Narodowego. W biegu uczestniczyło 55 biegaczy. Pamiątkowe statuetki i upominki wręczył Dyrektor Wigierskiego Parku Narodowego Jacek Łoziński. Uhonorowano też najstarszego zawodnika z Olecka, zawodnika z najdalszego zakątka Polski – z Lubania, oraz ostatniego zawodnika biegu. 22 sierpnia 2015 roku odbyła się trzecia edycja Maratonu Wigry. W ramach imprezy uczestnicy mieli do wyboru dwie trasy: Maraton Wigry – ok. 42 km wokół jeziora Wigry oraz Pogoń za Bobrem – krótszą trasę o długości ok. 13 km. W obydwu biegach wystartowało ponad 300 zawodników. Organizatorem imprezy był Krzysztof Gajdziński KAYF a współorganizatorem Wigierski Park Narodowy. W dniach 26 – 30 września 2015 roku odbyła się druga edycja rajdu rowerowego organizowanego przez Polskie Towarzystwo Służb Ochrony Przyrody. Tegoroczny rajd odbywał się pod hasłem „Rowerem przez puszczę Knyszyńską i Białowieską”. Wzięło w nim udział 19 osób. Trasa liczyła ok. 200 km.
3.7.3. Obsługa ruchu turystycznego
W sezonie turystycznym na terenie Parku działały 4 punkty informacji turystycznej prowadzone przez Wigierski Park Narodowy: w Muzeum Wigier, w siedzibie Parku (z całorocznym infokioskiem zewnętrznym), na Parkingu w Krzywem oraz na wodach pływający punkt informacji turystycznej „Bóbr”. W sezonie turystycznym Centrum Informacji Turystycznej w Krzywem otwarte było w dniach od 1 maja do 30 września codziennie: poniedziałek – piątek 7.00-17.00, sobota – niedziela 9.00-16.00. Centrum podobnie jak w 2014 r. oferowało sprzedaż kart wstępu, licencji wędkarskich, wydawnictw (również drogą pocztową), pamiątek regionalnych, usługi licencjonowanych przewodników w języku polskim, angielskim, niemieckim, organizację wycieczek po najciekawszych zakątkach Suwalszczyzny, organizację ognisk, wynajem rowerów, obsługę pokoi gościnnych w leśniczówkach i siedzibie Parku, dostęp do Internetu na specjalnie wydzielonym stanowisku, audioprzewodniki po wystawie przyrodniczej. Centrum współpracowało z wieloma centrami informacji turystycznej regionu i województwa podlaskiego (wymiana informacji, regularne przekazywanie wydawnictw). Centrum udzielało informacji turystycznej drogą e-mailową i telefoniczną. Ponadto, w punkcie informacji przy Parkingu codziennie w godz. 10.00-18.00 (w okresie od 1 maja do 30 sierpnia) można było nabyć materiały o WPN, zakupić karty wstępu i licencje wędkarskie. W punktach informacji turyści pytali najczęściej o atrakcje przyrodnicze Parku, szlaki piesze i rowerowe, turystyczne trasy narciarskie, ścieżki przyrodnicze, pokoje gościnne w leśniczówkach, agroturystykę, tanią bazę noclegową, potrawy regionalne, miejsca wypożyczenia rowerów, łodzi do wędkowania i kajaków, terminy kursowania kolejki i statku, Muzeum Wigier, zasady wędkowania w Parku, atrakcje dla dzieci, atrakcje kulturalne w regionie, połączenia PKP. Podobnie jak w latach ubiegłych największym zainteresowaniem turystów cieszyły się bezpłatne wydawnictwa, a zwłaszcza przewodnik „Rowerem po WPN” oraz mapki wszystkich ścieżek edukacyjnych.
3.7.4. Infrastruktura turystyczna i edukacyjna Barbara Perkowska, Adam Januszewicz
2015 rok był dobrym rokiem, jeśli chodzi o rozbudowę i modernizację infrastruktury turystyczno-edukacyjnej. Zrealizowano wiele przedsięwzięć dotowanych ze źródeł zewnętrznych.
Latem tego roku zostały rozebrane dwie wieże widokowe: w Kruszniku i w Gawrych Rudzie. Powodem rozbiórki był zły stan techniczny budowli, zagrażający bezpieczeństwu turystów. W miejscu rozebranych powstaną nowe wieże, których projekty techniczne sfinansował WPN. Budowle będą nieco wyższe, dzięki czemu podziwiać będzie można rozleglejsze widoki.
Plany na 2016 rok
W 2016 roku planowane do realizacji są następujące zadania:
|