3.1.4. Pozyskanie i sprzedaż drewna

Wojciech Kamiński

3.1.4.1. Użytki przygodne

W ramach przeprowadzonych w 2016 roku cięć pielęgnacyjnych i przygodnych pozyskano drewno o łącznej masie 15,03 tys. m³ (11,25 tys. m³ w 2015), w tym 14,84 tys. m³ grubizny, tj. przeciętnie ok. 1,50 m³ z 1 ha powierzchni leśnej parku.

W cięciach przygodnych pozyskanie grubizny na 2016 rok zaplanowano w rozmiarze 4,10 tys. m³, natomiast wykonano 4,72 tys. m³, o ok. 1 tys. m³ więcej niż w 2015 r., głównie z powodu usunięcia zwiększonej masy zasiedlonego drewna świerkowego (plan – 2,52 tys. m³; wykonanie – 3,57 tys. m³).

Podobnie jak w latach ubiegłych, usunięciu podlegały przede wszystkim gatunki iglaste – złomy, wywroty, drzewa zasiedlone przez owady i opanowane przez grzyby. Drewno gatunków liściastych w większości przypadków pozostawiano w lesie do naturalnego rozkładu. Usuwano je głównie w razie konieczności zapewnienia przejezdności szlaków komunikacyjnych.

Rysunek 4. Struktura gatunkowa drewna pozyskanego w 2016 r. w cięciach przygodnych

W trakcie realizacji planu nie stwierdzono istotnych zagrożeń dla stabilności drzewostanów WPN, co potwierdza, że zabiegi związane z utrzymaniem odpowiedniego stanu sanitarnego lasu były dotychczas przeprowadzane prawidłowo. Porównanie rozmiaru pozyskania drewna w ramach cięć przygodnych na przestrzeni ostatnich kilku lat przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 5. Masa drewna pozyskanego w ramach cięć przygodnych w latach 2006-2016

Zmianie, w stosunku do roku ubiegłego, uległa masa usuniętego zasiedlonego posuszu świerkowego, która wyniosła 3,20 tys. m³, przy 1,98 tys. m³ w 2015 r. Jednocześnie, celem zwiększenia ilości martwego drewna w lesie, pozostawiono na pniu do naturalnego rozkładu świerki o „ponadprzeciętnych” pierśnicach zasiedlone przez kornika drukarza. Masę tych drzew oszacowano na ok. 0,52 tys. m³. A zatem, należy przyjąć, że łączna masa zasiedlonego drewna świerkowego w 2016 roku wyniosła 3,72 tys. m³.

Rysunek 6. Zasiedlone drewno świerkowe usunięte w latach 1996-2016

Obecnie największym, potencjalnym zagrożeniem dla drzewostanów parku są szkody powodowane zmianami warunków meteorologicznych. Niebezpieczeństwo powstania szkód na skutek silnie wiejących wiatrów jest szczególnie duże w okresie letnim i jesiennym.

W związku z przyjętą zasadą pozostawiania na pniu zasiedlonych drzew ponadprzeciętnych, prowadzony jest stały monitoring wpływu tych drzew na stan sanitarny i trwałość drzewostanów, ze szczególnym uwzględnieniem tych powierzchni, w których udział świerka w składzie wynosi ponad 40%. Wyniki obserwacji posłużą do ustalenia dalszych procedur postępowania w ekosystemach leśnych Wigierskiego Parku Narodowego.

3.1.4.2. Cięcia pielęgnacyjne

Zabiegami pielęgnacyjnymi w 2016 roku objęto powierzchnię 261,57 ha, w tym trzebieżami wczesnymi – 73,69 ha i trzebieżami późnymi – 187,88 ha. Plan powierzchniowy i masowy zabiegów został wykonany w pełnym zakresie.

Tabela 7. Wykonanie masowe cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) w 2016 r.

3.1.4.3. Drzewa pozostawione do naturalnego rozkładu

W 2016 wyznaczono i pozostawiono w lesie 859 szt. drzew martwych. Łącznie w latach 1997-2016 zaewidencjonowano 15 357 szt. takich drzew. Ponadto, w ciągu roku, na powierzchniach trzebieżowych pozostawiono do naturalnego rozkładu drewno (gałęzie, odpady) o łącznej masie ok. 450 m ³. Szacuje się, że rocznie pozostaje na gruncie ponad 1 500 m³ drewna. Szacunek ten obejmuje jedynie posusz ewidencjonowany w ramach zabiegów ochronnych (cięć przygodnych i pielęgnacyjnych), nie zawiera natomiast masy drewna martwego powstającego na skutek oczyszczania się pni z gałęzi, czy też naturalnego wydzielania się drzew przygłuszonych w młodszych klasach wieku.

3.1.4.4. Struktura sortymentowa pozyskania

W strukturze pozyskania w 2016 roku, podobnie jak w latach ubiegłych przeważały sortymenty średniowymiarowe – 67% całkowitej masy pozyskanej grubizny. Drewno wielkowymiarowe miało tylko 33% udziału w manipulowanych sortymentach. Jest to wynikiem specyfiki prowadzenia zabiegów ochronnych w parkach narodowych. Wykonywane są głównie zabiegi pielęgnacyjne w drzewostanach II-III klasy wieku, w których głównym sortymentem jest drewno klasy S2. Nie zakłada się powierzchni zrębowych, a drewno wielkowymiarowe pochodzi przede wszystkim z cięć przygodnych. W ramach tych cięć usunięciu podlegają wyłącznie drzewa chore i uszkodzone, co nie pozostaje bez wpływu na jakość uzyskiwanego surowca. Drewno wielkowymiarowe pozyskane w ramach takich cięć jest klasyfikowane jako WC0 i WD czyli w średniej i niskiej klasie jakości. W Wigierskim Parku Narodowym nie pozyskuje się sortymentów tzw. „cennych”. Nie bez wpływu na dysproporcję w masie pozyskanego drewna średniowymiarowego i wielkowymiarowego pozostaje fakt pozostawienia na pniu zasiedlonych drzew ponadprzeciętnych, spośród których większość przy manipulacji okazałaby się drewnem dłużycowym, wielkowymiarowym.

Tabela 8. Struktura sortymentowa pozyskania w latach 2015-2016

3.1.4.5. Sprzedaż drewna

W 2016 roku rozchodowi podlegało ogółem 14,97 tys. m³ drewna pochodzącego z bieżącego pozyskania i zapasu z roku 2015. Szczegółowo strukturę sprzedaży według sortymentów przedstawia tabela „Sprzedaż drewna” – załącznik nr 10a do analizy. Koniunktura na rynku drzewnym nie uległa zmianie w stosunku do roku poprzedniego. Popyt i podaż pozostawała na podobnym poziomie, co wpłynęło na utrzymanie się stałych cen drewna w całym okresie rozliczeniowym.

Dochód netto ze sprzedaży drewna wyniósł 2 404 tys. zł, przy 1 754 tys. zł w roku 2015. Średnia cena 1 m³ drewna (netto) w 2016 r. wyniosła 165 zł, przy 161 zł w 2015 r.

Dochód ze sprzedaży drewna planowano na 2 119 tys. zł, wykonanie wyniosło 2 404 tys. zł.

Na dzień 31.12.2016 roku, na gruncie pozostał zapas niesprzedanego drewna o łącznej masie 270,94 m³, w tym:

• drewno średniowymiarowe (S2a) – 152,29 m³,

• opałowe – 118,65 m³.

3.1.5. Ochrona przeciwpożarowa

Wojciech Kamiński

3.1.5.1. Analiza zagrożenia pożarowego w lasach

W 2016 roku zarejestrowano jedno zdarzenie pożarowe w granicach administracyjnych WPN. Był to pożar pokrywy gleby w dniu 03.04.2016 na pow. 0,10 ha w O.O. Krusznik (oddz. 218hx i 218gx). Pożar powstał poza terenem leśnym na skutek zaprószenia ognia w miejscu gdzie zlokalizowano miejsce odpoczynku na szlaku turystycznym.

3.1.5.2. Realizacja zadań bieżących z ochrony przeciwpożarowej

W ramach ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych zrealizowano następujące zadania:

• powiększanie prześwitów dróg – 9,30 km;
• czyszczenie linii oddziałowych – 3,40 km;
• remonty dróg pożarowych – 5,5 km;
• konserwacja punktów czerpania wody – 6 szt.;
• porządkowanie poboczy dróg – 149,10 ha;
• konserwacja tablic ppoż. – 4 szt.;
• bieżące przeglądy gaśnic i agregatów w bazach ppoż. – 36 szt.;
• bieżące przeglądy sieci rrl.

Większość prac wykonano w ramach zadania „Ochrona przeciwpożarowa na terenie Wigierskiego Parku Narodowego w 2016 roku” sfinansowanego ze środków funduszu leśnego. Dodatkowo, niezależnie od zewnętrznego współfinansowania, WPN dokonał napraw dróg na odcinkach o łącznej długości 5,5 km, przeznaczając na ten cel środki własne.

Ochrona przeciwpożarowa obiektów budowlanych przedstawiała się następująco:

• bieżące przeglądy gaśnic w budynkach WPN – 48 szt.;
• bieżące konserwacje hydrantów – 8 szt.

3.1.5.3. Dane statystyczne występowania pożarów oraz poniesionych strat

Tabela 9. Pożary na terenie WPN w latach 2008-2016, odnotowane w WPN

3.1.5.4. Służba Ochrony Przeciwpożarowej Parku

Piotr Pieczyński

Na terenie WPN od 2002 r. działa Służba Ochrony Przeciwpożarowej Parku, która patroluje teren, zabezpiecza miejsca zdarzenia do działań ratowniczych, pomaga jednostkom ochrony przeciwpożarowej w prowadzeniu akcji, uczestniczy w działaniach edukacyjnych parku. W okresie zagrożenia pożarowego służba prowadzi dyżury w oparciu o samochód patrolowo- gaśniczy wyposażony w wysokociśnieniowy moduł gaśniczy.

Działania w 2016 r:

• dyżury w Punkcie Alarmowo-Dyspozycyjnym (od 09.04.2016 do 30.09.2016). W dniu 1.09.2016 r. wprowadzono jednolitą zasadę pełnienia dyżurów w dni powszednie i wolne od pracy, polegającą na utrzymywaniu dyżurów od I stopnia zagrożenia pożarowego;
• dyżury alarmowe SOPP na telefon (08.04.2016 r. – 30.09.2016 r.);

Tabela 10. Akcje SOPP w 2016 roku

3.1.5.5. Wyposażenie przeciwpożarowe w dyspozycji Służby Parku

Tabela 11. Wyposażenie baz sprzętu przeciwpożarowego

Podręczny (indywidualny) sprzęt przeciwpożarowy:

• hydronetki plecakowe wodne: wyposażenie każdego leśniczego – 1 szt. (łącznie w WPN – 10 szt.),
• hydronetki plecakowe wodno-pianowe: wyposażenie nadleśniczego – 1 szt., Straż Parku – 1 szt., SOPP – 2 szt. (łącznie w WPN – 4 szt.),
• tłumice gumowe: wyposażenie każdego leśniczego – 1 szt., nadleśniczego – 1 szt., Straż Parku – 1 szt., SOPP – 2 szt. (łącznie w WPN – 14 szt.),
• samochód patrolowy Straży Parku, wyposażony w agregat gaśniczy ze zbiornikiem wodnym o pojemności 200 litrów.

3.1.5.6. Szkolenia, warsztaty i akcje propagandowe

W dniu 05.04.2016 r. odbyła się narada szkoleniowa dla Służby Ochrony Przeciwpożarowej Parku.

3.1.5.7. Kontrole i zalecenia

W dniach 5 kwietnia – 11 maja 2016 r. przeprowadzone zostały na terenie Parku kontrole z zakresu ochrony ppoż. przez Komendy Miejskie Państwowej Straży Pożarnej w Suwałkach, Augustowie i Sejnach. W toku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono istotnych nieprawidłowości – wymieniono oznakowanie punktu czerpania wody zlokalizowanego nad jez. Pogorzelec. Punkt ten znajduje się poza granicami WPN, jednakże jest zaewidencjonowany w opracowanych przez WPN sposobach postępowania na wypadek pożaru.

3.2. Ochrona lądowych ekosystemów nieleśnych

3.2.1. Zabiegi w ekosystemach

Łukasz Skiendziul

W 2016 r. powierzchnia gruntów nieleśnych będących w użytkowaniu wieczystym i stanowiących własność Parku wynosiła 579,39 ha.

Podział gruntów nieleśnych według kategorii użytkowania przedstawia się następująco:

W ramach ochrony czynnej w 2016 roku wykonano zabiegi polegające na usuwaniu zakrzaczeń – 5,16 ha oraz koszeniu łąk, pastwisk, terenów podmokłych i bagien na powierzchni 53,53 ha wraz z usuwaniem biomasy poza powierzchnię. Zabieg wykonuje się w celu przeciwdziałania zarastaniu ekosystemów i utrzymania obecnie istniejących zbiorowisk roślinnych.

Kolejny rok, na tak dużą skalę, prowadzono walkę z inwazyjnymi gatunkami obcego pochodzenia. Prace polegały na:

• koszeniu, wyrywaniu:

- niecierpka gruczołowatego (56,4 ha),

- winobluszczu (700 m²),

- nawłoci kanadyjskiej (230 m²).

• wyrywaniu, karczowaniu i usuwaniu odrośli:

- klonu jesionolistnego (0,02 ha),

- dębu czerwonego (0,01 ha),

- czeremchy amerykańskiej (0,30 ha).

• dwukrotnym koszeniu zarośli trojeści amerykańskiej (0,80 ha) oraz co najmniej dziesięciokrotnym koszeniu i wyrywaniu rdestowca ostrokończystego (2 260 m²), w celu osłabienia siły życiowej i w konsekwencji wyeliminowania z flory WPN.

Zabieg koszenia i odkrzaczania oraz walka z inwazyjnymi gatunkami obcymi zostały sfinansowane z programu LIFE+ oraz ze środków otrzymanych z funduszu leśnego.

Grunty rolne o pow. 128,48 ha (34%) były użytkowane rolniczo:

• przez pracowników WPN-u i miejscowych rolników na podstawie umów dzierżawnych zawartych w drodze przetargu nieograniczonego – 93,72 ha,
• na potrzeby Parku – 34,76 ha.

Na użytkowanych przez Wigierski Park Narodowy gruntach prowadzono uprawę owsa, żyta, łubinu oraz mieszanek traw i koniczyny. Zabiegi te wykonywano w celu utrzymania gruntów w odpowiedniej kulturze rolnej, zachowania różnorodności biologicznej, zapewnienia materiału siewnego na poletka zaporowe oraz zapobiegania zarastaniu gruntów rolnych przez roślinność drzewiastą i krzewy.

W maju 2016 r. WPN złożył kolejny wniosek do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o przyznanie płatności obszarowej, uzupełniającej oraz z tytułu ONW (obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania) do gruntów rolnych o powierzchni 34,76 ha i otrzymał pozytywną decyzję w sprawie przyznania tych płatności.

Minął piąty rok odkąd WPN przystąpił do programów rolnośrodowiskowych (w wariancie rolnictwo ekologiczne). Dzięki temu park otrzymuje oprócz płatności obszarowej corocznie wsparcie finansowe z tytułu uczestnictwa w programie rolnośrodowiskowym. Łączna powierzchnia zgłoszona do programu wynosi 32,26 ha. W związku z tym uczestnictwem, zobowiązani jesteśmy do poddawania się corocznej kontroli naszych upraw. W sierpniu przeprowadzona była kontrola, którą po raz kolejny wykonała firma BIOCERT z Krakowa. Wigierski Park Narodowy przeszedł ją bez żadnych zastrzeżeń.

3.3. Ochrona ekosystemów wodnych

Michał Osewski

W 2016 r. w wybranych ekosystemach wodnych parku kontynuowano program aktywnej ochrony zespołów ryb i raków. Zabiegi ochronne wykonywano w jeziorach: Wigry, Pierty, Mulaczysko, Leszczewek, Omułówek, Postaw i Białe Wigierskie, o łącznej powierzchni 2 614,03 ha, oraz na rzece Czarnej Hańczy poniżej jeziora Wigry, na odcinku Wysoki Most – Studziany Las. Polegały one na:

I. zarybieniach wód gatunkami:

1. zagrożonymi skutkami eutrofizacji wód (sielawa, sieja);

2. drapieżnymi (szczupak, sum, troć jeziorowa), w celu zwiększania ich liczebności, wzmacniania w ten sposób efektów restytucji i biomanipulacji;

3. zagrożonymi spadkiem liczebności (lin, pstrąg potokowy, węgorz);

II. odłowach rybackich i wędkarskich, w tym:

1. odłowach regulacyjnych:

- ryb o krótkim cyklu życiowym, w celu zapobiegania wtórnemu zanieczyszczeniu jezior przez snące ryby (sielawa),

- ryb karpiowatych (płoć, leszcz), w celu monitorowania ich liczebności,

- ryb migrujących poza obszar WPN (węgorz);

2. odłowach tarlaków do wychowu materiału zarybieniowego (sielawy, szczupaka);

3. odłowach wędkarskich;

4. odłowach kontrolnych raków;

III. lokalnym wykaszaniu trzcinowisk w celu poprawy warunków tarliskowych dla ryb oraz polepszenia warunków sanitarnych w strefie brzegowej;

IV. obserwacji stanu zdrowotnego ryb.

3.3.1. Produkcja materiału zarybieniowego i zarybianie

W 2016 r. dokonano zarybień jezior: Wigry, Białe Wigierskie, Pierty, Mulaczysko, Leszczewek, Omułówek, Postaw, a także fragmentu rzeki Czarnej Hańczy. Łącznie zarybiono 2 614,03 ha jezior oraz 2-kilometrowy odcinek rzeki.

Wpuszczony do jezior parku wylęg sielawy oraz szczupaka pochodził z wylęgarni ryb WPN. Z własnych tarlaków wyhodowano 45 200 000 szt. wylęgu sielawy (z czego 6 240 000 szt. sprzedano rybackim użytkownikom jezior, za kwotę 25 015,00 zł) oraz 2 160 000 szt. wylęgu szczupaka.

W ramach wykonywanych usług wylęgarniczych, z których korzystało w sezonie 2015/2016 dwanaście podmiotów rybackich, uzyskano dodatkowo 5 240 000 szt. wylęgu sielawy, 255 000 szt. wylęgu siei oraz 3 900 000 szt. wylęgu szczupaka. Za inkubację ikry sielawy i siei WPN uzyskał kwotę 14 305,00 zł, za inkubację ikry szczupaka przejął 1 950 000 szt. uzyskanego wylęgu, którym zostały zarybione jeziora WPN.

Do wybranych jezior oraz rzeki Czarnej Hańczy wpuszczono także narybek węgorza, siei, suma, troci jeziorowej, pstrąga potokowego oraz lina, który został zakupiony ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Ilości materiału zarybieniowego z podziałem na gatunki i ich sortymenty wielkościowe wprowadzone do wybranych wód parku zawarte są w załączniku nr 13.

3.3.2. Odłowy

1. Odłowy regulacyjne

Wykonywano w jeziorze Wigry (powierzchnia 2 202,035 ha), przy wykorzystaniu rybackiego sprzętu biernego oplatającego (wontony sielawowe, siejowe, okoniowo-płociowe, leszczowe) oraz biernego klatkowego. Ogółem (odłowy regulacyjne i odłowy tarlaków) odłowiono 14 869 kg ryb. Dane dotyczące struktury odłowów zawarte są w załączniku nr 13.

2. Odłowy tarlaków

W marcu i kwietniu przeprowadzono na jeziorze Wigry odłowy tarlaków szczupaka, w listopadzie odłowy tarlaków sielawy. Odłowiono i pozyskano następujące ilości tarlaków (w kg) i zapłodnionej ikry (w litrach):

• szczupaka: 1 251,5 kg/57,25 l,
• sielawy: 3006 kg/352,5 l,
• siei: 31,5 kg/0,75 l.

Z ikry szczupaka wyhodowano 2 160 000 szt. wylęgu, który wpuszczono do parkowych jezior.

Ikra sielawy i siei jest inkubowana w wylęgarni ryb WPN, a wylęganie narybku nastąpi wiosną 2017 r. W wylęgarni zgromadzono także 70,25 litra zapłodnionej ikry sielawy oraz 0,75 litra ikry siei, którą dostarczyły 4 podmioty rybackie spoza terenu parku.

3. Odłowy wędkarskie

Presja wędkarska w roku 2016 była nieco niższa do tej z roku 2015. W 2016 roku sprzedano 4199 licencji wędkarskich, w tym:

• licencje roczne – 265,
• licencje półroczne – 325,
• miesięczne – 198,
• licencje dwutygodniowe – 155,
• licencje dzienne – 3256.

Odłowy wędkarskie można oszacować na ok. 17 000 kg, z podobną strukturą gatunkową jak w 2015 r.

4. Odłowy kontrolne ryb i raków

W 2016 r. Instytut Rybactwa Śródlądowego przy współpracy z parkiem przeprowadził dwudniowe odłowy kontrolne siei i raków w jeziorze Białym Wigierskim. Wyniki potwierdzają udaną restytucję siei oraz wzrastającą liczebność raka pręgowatego w tym jeziorze.

Odłowy kontrolne raków wykonywały także służby terenowe WPN-u. Odłowy przeprowadzono w jeziorze Wigry w następujących rejonach jeziora: Cimochowizna, Piaski, Zakąty, Zatoka Słupiańska, Wigierki – Powały, okolice Bystrej oraz przy hotelu „Nad Wigrami”. W 2016 r. nie złowiono żadnego raka sygnałowego.

Ochrona tarlisk – zimowe koszenie roślinności

W okresie zlodzenia wykonano na jeziorze Wigry (Zatoka Zadworze, Ploso Północne, Ploso Południowe) koszenie roślinności wynurzonej (trzcinowisk), w celu poprawy warunków tarliskowych dla ryb oraz polepszenia warunków sanitarnych w strefie przybrzeżnej. Z powodu niesprzyjających warunków (krótki okres występowania bezpiecznej pokrywy lodowej) wykoszono 11 ha trzcinowisk (plan – 20 ha).

Stan zdrowotny ryb, śnięcia, zagrożenia

W 2016 r. nie wystąpiły w żadnym z jezior WPN-u zjawiska wywołujące masową śmiertelność ryb (przyduchy, epizoocje). Podobnie jak w latach ubiegłych obserwowano silnie negatywny wpływ kormorana czarnego na rybostan i jakość wód.

3.3.3. Pozostała działalność

W 2016 roku WPN, z wykorzystaniem wsparcia finansowego NFOŚiGW, kontynuował realizację projektu: „Czynna ochrona zespołów ryb w wybranych ekosystemach wodnych Wigierskiego Parku Narodowego”.

W ramach projektu zakupiono i wprowadzono do wód parku:

• narybek węgorza: 140 kg,
• narybek siei: 31 000 szt.,
• narybek pstrąga potokowego: 4 000 szt.,
• narybek suma: 2 000 szt.,
• narybek troci jeziorowej: 2 000 szt.,
• narybek lina: 690 kg.

Dalej »

Strona główna WPN