Mamy już za sobą lato, zaczynamy obserwować pierwsze oznaki jesieni. Według fenologów tę porę roku dzielimy na wczesną jesień, jesień właściwą i jesień późną. 

Dzika róża 
(fot. M.Kamiński) 

Owoce jarzębiny
 (fot. M.Kamiński)

Owoce dębu
(fot. M.Kamiński) 

Kwitnący wrzos
(fot. M.Kamiński)

Wczesna jesień to okres dojrzewania owoców takich roślin, jak: dzika róża (Rosa canina), jarzębina (Sorbus aucuparia), tarnina (Prunus spinosa) i czeremcha (Padus avium). Dzika róża, zwana również szypszyną, jest najpospolitszym krajowym gatunkiem róż. Rośnie na całym niżu oraz w niższych partiach gór. Ten kolczasty krzew dorasta do czterech metrów wysokości. Kwitnie w maju i czerwcu, kwiaty są bladoróżowe, przyjemnie pachnące. Owoce dzikiej róży zawierają dużą ilość witaminy C, dzięki czemu są chętnie wykorzystywane do wyrobu win, konfitur i herbatek ziołowych. Krzew ten jest również chętnie stosowany w ogrodnictwie jako podkładki dla szlachetnych odmian róż. Jarzębina to potoczna nazwa jarząbu pospolitego, drzewa dorastającego 15-20 metrów, o gładkiej, szarej korze i liściach nagich, złożonych z pięciu do ośmiu par listków siedzących. Kwiaty ma białe, nieprzyjemnie pachnące. Jarzębina wykazuje wyjątkowo małe wymagania glebowe, dlatego spotykamy ją na obszarach suchych, piaszczystych, a także na torfowiskach i gołoborzach. Zarówno kwiaty, jak i owoce jarzębiny wykazują właściwości lecznicze, ponadto owoce używane są do wyrobu konfitur i nalewek. Śliwa tarnina jest krzewem osiągającym sześć metrów wysokości, o silnie ciernistych gałęziach i cierpkich owocach. Kwaśny smak owoców ustępuje nieco po ich przemrożeniu. Czeremcha zwyczajna to krzew dorastający 15 metrów, o szerokiej, jajowatej koronie i zwisających gałęziach. Rośnie najczęściej w lasach łęgowych i olszowych, wzdłuż rzek i strumieni oraz nad brzegami jezior. Kwiaty czeremchy pachną silnie, odurzająco. Owoce są czarne, kuliste, kwaskowate, używane na wschodzie do produkcji nalewek. Czeremcha jest rośliną leczniczą i silnie miododajną. Obok czeremchy zwyczajnej często spotyka się na naszym terenie pochodzącą z Ameryki Północnej czeremchę amerykańską, która toleruje znacznie bardziej suche podłoże, niż czeremcha zwyczajna. 

Zaczynają również dojrzewać owoce kasztanowca (Aesculus hippocastanum) i dębu szypułkowego (Quercus robur). Kasztanowiec jest w Polsce gatunkiem obcym - sprowadzono go z Półwyspu Bałkańskiego ze względu na jego walory estetyczne. Drzewo to dorasta do 25 metrów, posiada piękną, kulistą koronę oraz bardzo dekoracyjne liście i kwiaty. Równie atrakcyjne są owoce kasztanowca, popularnie zwane kasztanami. Spotykane w naszych lasach dęby to dęby szypułkowe - spokrewnione z nimi dęby bezszypułkowe (Quercus sessilis) nie występują naturalnie w Polsce północno-wschodniej. Dąb szypułkowy osiąga wysokość 40 metrów i jest drzewem długowiecznym, najstarsze okazy mają ponad pięćset lat (uważa się, że dożywają nawet tysiąca lat). Najstarsze okazy dębów otoczone są opieką poprzez ustanowienie ich pomnikami przyrody.

Zjawiskiem charakterystycznym dla wczesnej jesieni jest kwitnienie wrzosu (Calluna vulgaris) i poziewnika pstrego (Galeopsis speciosa). Wrzos jest pospolitą w całej Polsce krzewinką o zimozielonych, drobnych, łuskowatych liściach i charakterystycznych, fioletowych kwiatach, które dały nazwę jednemu z kolorów - wrzosowemu. Jest rośliną miododajną i leczniczą. Walory ozdobne tej krzewinki spowodowały, że jest chętnie sadzona jako roślina ogrodowa. Wyhodowano wiele nowych odmian barwnych wrzosu. Poziewnik jest niewielką, dorastającą do 30 centymetrów rośliną z rodziny jasnotowatych, spotykaną w lasach, zaroślach i na zrębach w miejscach wilgotnych. Rozpoczyna się przebarwianie liści derenia świdwy (Cornus sanguinea) i derenia jadalnego (Cornus mas) oraz czeremchy.

Jesień właściwa jest okresem przebarwiania się liści u większości drzew liściastych. Obserwujemy w tym czasie piękne, wielobarwne mozaiki, tworzące ścianę lasów mieszanych. W lasach występuje obfitość grzybów, nieliczne są za to kwitnące rośliny. Cała przyroda przygotowuje się do nadejścia zimy. 

Jesień późna (bezlistna) oznacza koniec wegetacji - jest to faza ostatecznego przechodzenia roślin do spoczynku zimowego. W okresie tym liście na drzewach są już martwe i masowo opadają, z wyjątkiem tych, które pozostają na drzewach, jak ma to miejsce np. u dębów. Coraz częstsze są przymrozki, zanikają ostatnie kwitnące rośliny zielne.