Nr 1/2004

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ   

  

Jarosław Borejszo 

  

OCHRONA ŚCISŁA

(1)

  

 

  

Jak wszyscy wiemy, ochrona przyrody przybiera różne formy. Niektóre z nich obejmują cały obszar kraju, inne stosowane są wyłącznie na wyznaczonych terenach chronionej przyrody, np. w rezerwatach lub w parkach narodowych. Kiedy słyszymy, iż jakiś gatunek lub teren są ściśle chronione, czasami zadajemy sobie pytanie – co to oznacza w praktyce, jakie są powody i cele tej formy ochrony?

Ochrona ścisła to termin stosowany w od- niesieniu do konkretnych gatunków lub obszarów. W przypadku gatunków polega ona, między innymi, na całkowitym zakazie pozyskiwania, przemieszczania, niszczenia i zabijania określonych zwierząt, roślin i grzybów. Co jakiś czas minister środowiska wydaje rozporządzenia, w których znajdują się listy ściśle i częściowo chronionych organizmów. Na listach tych znajdują się przede wszystkim te gatunki rodzimej flory i fauny, które są rzadkie, często zagrożone wyginięciem w skali kraju lub kontynentu. Ścisła ochrona gatunków zmierza do maksymalnego ograniczenia ich śmiertelności. Wraz z ochroną naturalnych siedlisk występo- wania oraz tzw. ochroną ex situ (z łaciny „poza miejscem”), np. w ogrodach zoologicznych i bo- tanicznych, zmierza do ocalenia niektórych gatunków przed wyginięciem. W niniejszym artykule zajmę się jednak wyłącznie ochroną obszarową, która polega na całkowitym i trwałym zaniechaniu bezpośredniej ingerencji człowieka na danym terenie. 

Celem ochrony ścisłej jest zachowanie przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych. Obszary ochrony ścisłej najczęściej tworzy się w miejscach, gdzie nie ma już potrzeby stoso- wania zabiegów ochrony czynnej. Jeżeli celem ochrony czynnej jest generalnie przywracanie zniekształconym ekosystemom cech natu- ralnych, to ochroną ścisłą obejmuje się zazwyczaj te środowiska, które już teraz odznaczają się wysokim stopniem naturalności. Czasami jednak specjalnie zaprzestaje się ingerowania w przyrodę w ekosystemach zniekształconych przez człowieka po to, by zobaczyć w jakim kierunku będą przebiegały procesy przyrodnicze. Jest to niezbędne dla lepszego planowania zabiegów na obszarach ochrony czynnej. Niektóre gatunki roślin, grzybów i zwierząt są szczególnie wrażliwe na ingerencję człowieka. To kolejny powód tworzenia obszarów ochrony ścisłej – tylko w takich miejscach mogą egzystować te, zazwyczaj rzadkie, gatunki. Ścisłe rezerwaty są wreszcie nieocenionym poligonem badań naukowych, w których wykluczenie ingerencji człowieka jest decydującym czynnikiem uzyskania rzetelnych wyników. 

 

Wiatrołuża I (fot.M.Kamiński)

  

          

Jezioro Białe (fot. M.Kamiński)

  

Na terenie WPN-u znajduje się 14 obszarów ochrony ścisłej. Zajmują one powierzchnię 623,17 ha, co stanowi zaledwie 4,1% powierzchni całego parku. Potrzeba zachowania gatunków roślin i zwierząt wrażliwych na penetrację ludzką powoduje, że obszary ochrony ścisłej zasadniczo są całkowicie zamknięte dla turystyki. Nie zna- czy to jednak, że w ogóle nie można ich zoba- czyć. Przez niektóre obszary przebiegają szlaki turystyczne, można je także podziwiać z wybra- nych punktów widokowych. 

Wśród terenów ściśle chronionych dominują środowiska „mokre” – wodne i torfowiskowe. To właśnie te ekosystemy w najwyższym stopniu zachowały cechy naturalne.

Doliny wszystkich większych rzek w parku mają niezwykle wysoką wartość przyrodniczą. Decydują o niej przede wszystkim bogate, zróżnicowane zespoły roślinne. Z tego powodu fragmenty dolin Wiatrołuży, Maniówki, Czarnej Hańczy i Kamionki zostały objęte ochroną ścisłą. 

Doliny Wiatrołuży i Maniówki ściśle chronione są na czterech powierzchniach o naz- wach: Wiatrołuża I, Wiatrołuża II, Wiatrołuża IIIManiówka. Znajdują się one w północnej części parku i łącznie zajmują nieco ponad 70  ha. W dwóch pierwszych strefach chronione są zbio- rowiska boru bagiennego, świerczyny na torfie i olsu, w trzeciej i czwartej łęgi oraz wilgotne grądy. W wodach wszystkich wymienionych rzek żyją rzadkie gatunki zwierząt. Na przykład w Wiatrołuży występuje śliz – ryba prawnie chroniona. Obszar Wiatrołuża I możemy zobaczyć z żółtego szlaku turystycznego na najdalej na północ wysuniętym krańcu parku, na południe od jeziora i wsi Kaletnik. Tuż przed wyjściem z lasu nad jezioro, w niewielkim dwuhektarowym obniżeniu, zobaczymy, wpraw- dzie niezbyt stary (70-letni), ale za to bardzo malowniczy bór sosnowy bagienny z licznie występującym świerkiem. Pojedynczo rosną tu także brzozy oraz stare, 140-letnie okazy sosen. Dno lasu tworzą zielone kobierce mchów i tor- fowców. Wśród mchów dominują rokiet i widło- ząb. 

  

  

ciąg dalszy   

  

  

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł

.

.