|
Nr 1/2005 |
HISTORIA, TRADYCJA, KULTURA |
|
|
Panorama Starego Folwarku (fot. M.Kamiński) |
Anna i Maciej Ambrosiewicz
Stary Folwark (1)
|
|
|
Stary Folwark jest popularną miejscowością letniskową, położoną na północnym brzegu jeziora Wigry, w granicach Wigierskiego Parku Narodowego. Już przed drugą wojną światową ta osada zaczęła przekształcać się w ośrodek turystyczny. Co ciekawe, pomimo że jest siedzibą sołectwa, to formalnie nie można jej było nazwać wsią, a jedynie osadą. Sama nazwa jest wskazówką dla określenia genezy tej miejscowości. Według jednych informacji, Stary Folwark został założony w roku 1700 przez kamedułów wigierskich, a według innych, dopiero około roku 1770.
Trudno jednak traktować Stary Folwark jako osadę założoną przez kamedułów wigierskich. Zakonnicy włączyli istniejący nad brzegiem jeziora Wigry folwark do swoich dóbr zapewne już u schyłku XVII wieku. W przywileju przyznanym przez króla Augusta II Sasa z 18 lipca 1715 roku, który rozstrzygał długotrwały spór toczony między urzędnikami królewskimi a kamedułami, wspomina się o włączeniu do dóbr klasztornych w Wigrach 28 jezior, siedmiu rzek, dwóch rudni, dwóch cegielni, miasteczka Suwałki, trzydziestu wsi oraz sześciu folwarków. Nazwa Stary Folwark powstała dla odróżnienia go od nowo założonych folwarków, czyli Wigier, Sumowa czy Wólki. Przez cały XVIII wiek, gdy wokół Wigier rozwijało się gwałtowanie osadnictwo, Stary Folwark pozostał zapewne osadą jednodworczną. Przełom wieku XVIII i XIX obfitował w gwałtowne wydarzenia – rozbiory Rzeczpospolitej, wojny napoleońskie. Po III rozbiorze obecna Suwalszczyzna została zajęta przez Prusaków;pełnie istnienia tego folwarku, a informacja o kilkadziesiąt lat późniejsza wspomina o wyludnieniu folwarku w tym czasie. W roku 1827 osada, będąca częścią majątku huciańskiego, liczyła jeden dom lub raczej zagrodę i siedmiu mieszkańców. Na mapie Królestwa Polskiego z 1839 roku oznaczony został Folwark Stary.
W 1880 r. osada liczyła zaledwie dwie zagrody zasiedlone przez trzynastu mieszkańców. Zimą 1915 roku nad północnym brzegiem jeziora Wigry toczyły się ciężkie walki pomiędzy wojskami pruskimi i rosyjskimi, wiele wsi zostało niemal doszczętnie spalonych, kościół wigierski był również zniszczony. W 1919 r. teren gminy został włączony do odrodzonego państwa polskiego, wchodząc w skład województwa białostockiego.
|
Tytuł planu majątku Stary z 1919 roku
Na mapie wykonanej w 1919 roku w Starym Folwarku odnotowano zaledwie trzy budynki, czyli prawdopodobnie jedną zagrodę. Okres dwudziestolecia międzywojennego to czas intensywnego rozwoju tej miejscowości. Stary Folwark dzięki dogodnemu położeniu komunikacyjnemu z Suwałk oraz możliwości pozyskania gruntów będących częścią majoratu huciańskiego, który stanowił własność Skarbu Państwa, stał się ośrodkiem turystycznym, ale również naukowym. Za sprawą Kazimierza Kulwiecia (1871–1941) – krajoznawcy, pedagoga i naukowca, który urodził się na Suwalszczyźnie, już przed I wojną światową powstał w Suwałkach Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W wolnej Polsce przyczynił się Kulwieć do reaktywowania tej instytucji. Zarząd Główny PTK w Warszawie był bardzo zainteresowany utworzeniem Oddziału w Suwałkach ze względu na plan budowy schroniska nad jeziorem Wigry. Miejscowa organizacja miała być jego wykonawcą, a później administratorem.
W 1919 roku na planie miejscowości
|
