Nr 3/2005

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ   

Tama na Wiatrołuży  (fot. W.Misiukiewicz)

Wojciech Misiukiewicz

O BOBRACH

(2)

Ślady obecności bobrów - zgryzy, powalone drzewa, tamy, żeremia możemy spotkać niemal nad wszystkim parkowymi ciekami oraz jeziorami. Czasem sprawia to mylne wrażenie, jakby zwierzęta te występowały wszędzie i to w ogromnym zagęszczeniu. Prawda jest jednak taka, że gryzonie te sezonowo prowadzą koczowniczy tryb życia, przenosząc się całą rodziną na nowe, bardziej atrakcyjne pokarmowo obszary. Przykładem takiego zachowania mogą być 4 rodziny, które od co najmniej dziesięciu lat zamieszkują naprzemiennie te same 3 jeziora: Długie, Okrągłe i Muliczne, zlokalizowane na terenie Obwodu Ochronnego Gawarzec. Pomimo, iż obszar ten zamieszkiwany jest przez 4 rodziny, to na brzegach wód znajdziemy aż 14 żeremi, które powstawały w kolejnych latach wraz za przemieszczającymi się bobrami.

Żeremie nad Sucharem I. (fot. W.Misiukiewicz)

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego środowisko życia bobra jest wykorzystywane przez wiele innych gatunków zwierząt. Wielokrotnie stwierdzano, iż stanowiska bobrów zasiedlane są przez norkę amerykańską lub piżmaki. W jednym z przypadków rozlewisko bobrowe było zasiedlane przez bobra i wydrę jednocześnie. Stawy bobrowe są chętnie odwiedzane przez wiele gatunków zwierząt, obserwuje się tam między innymi łosie, jelenie, sarny, dziki, bociana czarnego, żurawia, zimorodka. Na rozlewiskach, w uschniętych pniach drzew swoje gniazda zakładały rozmaite gatunki dziuplaków - dzięcioły, muchołówki, sikory. Brodziec samotny obrał podnóże żeremia jako miejsce do wyprowadzenia lęgu, zaś samo żeremie stało się miejscem obserwacji dla dorosłych ptaków.

W ostatnich latach na terenie Suwalszczyzny zauważono powolny spadek liczebności populacji, którego przyczyny nie są do końca poznane. Dodać też należy, iż nasz region zamieszkują kolejne pokolenia bobrów, a ilość atrakcyjnych terenów do kolejnej kolonizacji jest w obecnych warunkach ograniczona. W ostatnim dziesięcioleciu bobry w północno-wschodniej Polsce zaczynają nękać zjawiska charakterystyczne dla populacji przegęszczonych. Wzrost konkurencji i związane z tym migracje, prowadzą do zwiększenia śmiertelności wśród bobrów. Przy licznych kontaktach międzyosobniczych zwiększa się śmiertelność ze względu na większy stopień zapasożycenia. Pasożyty wewnętrzne (przywry) mają duży wpływ na osłabianie osobników i padnięcia. 

Bóbr  (fot. W.Misiukiewicz)

Na terenie naszego parku rejestrowano rozmaite przyczyny śmiertelności bobrów: uwięzienie pod lodem, rozjeżdżanie na szosach oraz zagryzienia w wyniku walk międzyosobniczych o areały rodzinne. Naturalna redukcja populacji bobrów przez drapieżniki jest niewielka, jedynie na terenie Obwodu Ochronnego Słupie notowane były przypadki zagryzienia całych rodzin bobrów przez wilki. W historii parku zdarzały się też przypadki kłusownictwa oraz zagryzienia przez wałęsające się psy. Zdarzenia takie rejestrowano na obszarach obwodów ochronnych: Krzywe oraz Krusznik. W jednym przypadku rolnicy nękali rodzinę bobrową podpalając umieszczoną wewnątrz bobrowej chatki oponę. Zwierzęta jednak przetrwały trudny okres, odbudowały żeremie i... zamieszkują w żeremiu wraz ze szczątkami wypalonej opony.

Bóbr   (fot. W.Misiukiewicz)

Obecna liczebność bobrów oraz ilość wód, różnorodność środowisk stwarzają idealne warunki do prowadzenia badań i obserwacji nad tymi ciekawymi gryzoniami. Wigierski Park Narodowy współpracując z instytucjami i organizacjami naukowymi prowadzi szereg badań nad bobrami. I tak dla przykładu dzięki badaniom radiotelemetrycznym prowadzonymi nad funkcjonowaniem populacji wigierskich bobrów dowiedzieliśmy się bardzo wiele na temat przestrzennej struktury rodzin żyjących w różnych środowiskach. Dorosłe osobniki, którym wszczepiono nadajniki, przez dwa sezony odkrywały przed nami swoje tajemnice. Realizowane na terenie Parku programy badawcze, prace doktorskie i magisterskie, jak również obserwacje miłośników przyrody owocują - oprócz efektów naukowych w zakresie poznania biologii i ekologii bobrów - także rzetelnym rozeznaniem wpływu bobrów na gospodarkę człowieka.