Nr 1/2006

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ   

   

 WPN w Europie   

Suchar Wschodni - jeden z licznych w parku
zbiorników dystroficznych  (fot. M.Kamiński)

  

Jacek Adamczewski

  

SIEDLISKA WODNE

(2) 

 

      

Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne

Są to bardzo specyficzne i licznie występujące w parku ekosystemy wodne, zwane potocznie ,,sucharami”. Są to siedliska ubogie, charakteryzujące się małą zasobnością substancji pokarmowych oraz dużą ilością kwasów humusowych. Brunatna barwa wody, mała dostępność światła, kwaśny odczyn i silnie uwodnione osady denne skutecznie powstrzymują rozwój roślinności. W większości jezior dystroficznych rośliny zanurzone w ogóle nie występują. Charakterystyczne siedlisko tworzy zespół pływaczy z torfowcami Sphagno-Utricularietum minoris. W płytkich jeziorach o wodzie słabo zakwaszonej mogą pojawiać się rośliny o liściach pływających, np. grążel żółty w Sucharze VI i VII. Brzegi jeziora dystroficznego otacza pas pła mszarnego, utworzonego głównie przez mchy torfowce. Na krawędzi pła spotkać można w parku wodne rośliny drapieżne: trzy gatunki pływaczy - zwyczajnego, drobnego i pośredniego oraz aldrowandę pęcherzykowata. Na ple torfowcowym rosną owadożerne rosiczki, długolistna i okrągłolistna. W wodzie rozwijają się specyficzne, często rzadkie gatunki fito- i zooplanktonu.

   

Rzeka Kamionka charakteryzuje się dużą różnorodnością
zespołów roślinnych  (fot. M.Kamiński)

   

Nizinne rzeki
ze zbiorowiskami włosieniczników.

Siedlisko to występuje we wszystkich rzekach parku. Na wielu odcinkach dno rzek porośnięte jest przez roślinność zanurzoną dobrze zakorzenioną w dnie, roślinność z pływającymi liśćmi ze związku Ranunculion fluitantis oraz wodne mszaki. Włosieniczniki są roślinami zimozielonymi, jeszcze w listopadzie zachowują aktywność fotosyntetyczną. W wodach parku spotkamy włosienicznika rzecznego i skąpopręcikowego. Innymi gatunkami charakterystycznymi są: potocznik wąskolistny, przetacznik bobowniczek i bobownik, jeżogłówka pojedyncza oraz grążel żółty. Omawiane siedlisko jest miejscem życia licznych gatunków bezkręgowców wodnych. Najważniejszymi reprezentantami tej fauny są skorupiaki: kiełże, ośliczki, małe małże z rodziny kulkówkowatych oraz larwy jętek, widelnic, chruścików oraz muchówek z rodziny mustykowatych i ochotkowatych. 

   

   

 

  

Bezkręgowce te żywią się zakumulowaną materią organiczną, glonami oraz zawiesiną. Same są podstawowym pokarmem ryb rzecznych. Siedliska wspomnianych wcześniej roślin mają duże znaczenie ekologiczne i biologiczne. Przyczyniają się do zmniejszenia tempa erozji wgłębnej koryta rzeki. Działają jak filtr zatrzymując związki biogenne poprzez wbudowywanie ich w masę roślin, osadów i larw owadów, które po przeobrażeniu się wynoszą je ze środowiska wodnego.  

   

Mulisty brzeg rzeki Maniówki  (fot. M.Kamiński)

   

Zalewane muliste brzegi rzek.

Jest to zbiorowisko wybitnie pionierskiej roślinności jednorocznej porastającej muliste, wysychające latem brzegi wód. Występuje np. w malowniczej rzece Wiatrołuża, która charakteryzuje się dużymi, sezonowymi zmianami przepływu wody. Woda szybko opada po wiosennych wezbraniach i odsłania swoje dno. Z gatunków charakterystycznych możemy tam zobaczyć rzepichę błotną i ziemnowodną, szarotę błotną, sit dwudzielny, jaskra jadowitego, uczep trójlistkowy, ciborę brunatną i mietlicę rozłogową.

Opisane wyżej siedliska są miejscem bytowania rzadkich, zagrożonych i chronionych w skali Europy gatunków roślin i zwierząt. Zostaną one opisane w odrębnym artykule z serii „WPN w Europie”.

   

Siedliska wodne są szczególnie wrażliwe na wszelkiego rodzaju czynniki antropogeniczne, w szczególności użyźnianie (eutrofizację). Wzrost żyzności radykalnie zmienia strukturę i funkcjonowanie ekosystemów; ustępuje z nich unikatowa flora i fauna. Dążąc do zachowania różnorodności siedlisk i gatunków należy w maksymalny sposób ograniczać dopływ do wód substancji użyźniających, chronić strefy brzegowe przed mechaniczną dewastacją i zabudową, a także ograniczać penetrację stref porośniętych przez rośliny wodne i wodno-błotne.

   

   

W artykule wykorzystano informacje z wydawnictwa „Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny”, Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T.2., 2004.

   

więcej o siedliskach Natura 2000 w WPN»

   

   

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł