|
Nr 2/2006 |
PRZYRODA I KRAJOBRAZ |
|
|
Czarna Hańcza w pobliżu ujścia do jeziora Wigry (MK) |
Aleksandra Mackiewicz
CZARNA HAŃCZA
(1) |
|
|
Źródła Czarnej Hańczy znajdują się poza terenem parku, na północ od jeziora Jegliniszki, powyżej jeziora Hańcza. Rzeka przepływa przez dwa duże i głębokie jeziora: Hańcza i Wigry, i dalej płynie w kierunku Kanału Augustowskiego, po czym za granicą, na terenie Białorusi, wpada do Niemna. Całkowita długość rzeki wynosi 141,7 km, z czego w granicach naszego kraju znajduje się 107,8 km. Czarna Hańcza jest bardzo ważnym elementem hydrograficznym parku. Na odcinku około 6 km, między Sobolewem a ujściem do jeziora Wigry, meandruje po żwirowo-kamienistym podłożu i charakteryzuje się dużym spadkiem (około 2,3‰), typowym dla rzek górskich. Po dotarciu do jeziora Wigry wpada do Zatoki Hańczańskiej, gdzie następuje mieszanie się wód rzecznych z wodami jeziornymi plosa północnego. Czarna Hańcza wypływa z jeziora u nasady Półwyspu Klasztornego, jako rzeka typowo nizinna, o spadku 0,3‰. Między Czerwonym Folwarkiem i Wysokim Mostem płynie przez otwarty teren otoczony łąkami i pastwiskami, tworząc liczne zakola. W okolicy Wysokiego Mostu wpływa na tereny leśne, by w Studzianym Lesie opuścić teren parku.
Zróżnicowany charakter przepływów w Czarnej Hańczy ma swoje odbicie w składzie roślinności porastającej dno rzeki. Na odcinku o wartkim nurcie występują gatunki roślin, które przystosowały się do tego typu środowiska: włosiennicznik skąpopręcikowy (Batrachium tryhophyllum), jeżogłówka pojedyncza (Sparganium emersum), mech zdrojek (Fontinalis antipyretica), przetacznik bobowniczek (Veronica boccabunga). W miarę zbliżania się rzeki do jeziora Wigry nurt staje się mniej wartki, a koryto głębokie z dnem zamulonym i pozbawionym roślinności naczyniowej. Na tym odcinku możemy zobaczyć zarastanie lustra wody trawą brodobrzanką wodną (Catabrosa aquatica), która przy ujściu w całości pokrywa powierzchnię wody.
Charakter rzeki uzależniony jest od jej zlewni, czyli całego obszaru z którego dopływa do niej woda. W przypadku Czarnej Hańczy obejmuje ona powierzchnię 170 km2. Powierzchnia zlewni na terenie parku jest w dużym procencie pokryta jest lasami. Pozostałą cześć jej obszaru, przede wszystkim między Sobolewem i jeziorem Wigry, pokrywają torfowiska, które wraz z lasami oraz ekstensywnie użytkowanymi pastwiskami i łąkami stanowią naturalną otulinę rzeki.
|
Czarna Hańcza jest największym dopływem jeziora Wigry i zarazem jedynym odpływem z tego jeziora. Średni roczny przepływ rzeki w latach 1971-96, powyżej ujścia do jeziora Wigry (Sobolewo), wynosił od 0,98 m3/s do 2,28 m3/s, przy przepływie średnim rocznym z wielolecia 1,51 m3/s. Poniżej wypływu z jeziora Wigry (Czerwony Folwark) wynosił on od 3,00 m3/s do 5,39 m3/s, przy przepływie średnim rocznym z wielolecia 3,92 m3/s. Corocznie ze zlewni spływa nią do Wigier od 20 do ponad 40 mln m3 wody, a musimy przy tym pamiętać, że wielkość dopływu do jeziora ma wpływ na stan napełnienia misy jeziornej. Ustrój wodny rzeki powyżej jeziora kształtują dopływ podziemny i spływ powierzchniowy.
Rys.1. Zmienność średniego rocznego przepływu Czarnej Hańczy w punktach wodowskazowych w Sobolewie (przed ujściem do jeziora Wigry) Czerwonym Folwarku (po opuszczeniu jeziora)
Na jakość wód Czarnej Hańczy powyżej jeziora Wigry duży wpływ wywierają dopływające do niej ścieki miejskie z Suwałk. Pomimo sprawnego działania suwalskiej oczyszczalni są one głównym źródłem związków fosforu i azotu oraz zawiesin. Procesy zachodzące w rzece na odcinku między Sobolewem a ujściem do Wigier mają decydujący wpływ na stan czystości tego jeziora. Wody Czarnej Hańczy wpadając do Wigier mieszają się z wodami jeziora w Zatoce Hańczańskiej. Procesy rozcieńczania, strącania oraz sedymentacji związków mineralnych i organicznych, jakie zachodzą w zatoce, decydują o stanie czystości całego jeziora. Im więcej związków zostanie zatrzymanych w osadach zatoki, tym czystsze będzie jezioro i tym lepsza będzie jakość wód Czarnej Hańczy poniżej wypływu z Wigier.
|
|
|
|
||
|
|
||
