Nr 3/2006

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ   

 WPN w Europie   

Łęg.    Fot. M.Kamiński

Maciej Romański

SIEDLISKA  LEŚNE

(3) 

Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe

i jesionowe (91E0)

Łęgi są to nadrzeczne lasy z drzewostanami budowanymi przez olchy, topole, jesiony i wierzby. Są one związane z corocznymi zalewami wodami rzecznymi. Łęgi dzielą się na kilka podtypów zarówno geograficznych jak i zależnych od wielkości dolin rzecznych. Na terenie Suwalszczyzny, w związku z brakiem wielkich rzek, występują tylko różne typy łęgów trzystrumieniowych, związanych z niewielkimi ciekami wodnymi.

Łęg olszowo-jesionowy

(Fraxino-Alnetum [Circaeo-Alnetum],

Stellario-Alnetum, Picaeo-Alnetum) 91E0-3

Są to typowe łęgi przystrumieniowe związane z dolinami mniejszych rzek i cieków wodnych w Polsce niżowej. Pojawiają się one również w strefach przejściowych między grądami a olsami, rzadziej występują też w otoczeniu jezior, choć w tym typie siedliska częściej zastępowane są przez olsy. Łęgi tego typu zalewane bywają co roku lub tylko raz na kilka lat, w czasie szczególnie wysokich stanów wód. Drzewostan takich łęgów budowany jest głównie przez olszę czarną z domieszką jesionu wyniosłego. W Polsce północno-wschodniej spotyka się postacie olsów przystrumieniowych z dużym udziałem świerka. Domieszkowo mogą pojawiać się też różne gatunki drzew liściastych. Warstwa krzewów może być zwarta lub rozwinięta dość słabo. Dominuje tu czeremcha zwyczajna, pojawia się też porzeczka czarna, kalina koralowa, bez czarny oraz krzewy spotykane w grądach. Runo w lasach łęgowych jest bujne i oprócz gatunków łęgowych pojawiają się w nim, w zależności od stopnia zabagnienia, gatunki przechodzące z sąsiadujących grądów lub gatunki bagienne. Są to najczęściej gatunki azotolubne. Łęgi przystrumieniowe należą do bardzo bogatych florystycznie zbiorowisk roślinnych, stanowiąc siedlisko rzadkich gatunków roślin, jak np. pióropusznik strusi czy skrzyp olbrzymi.

Łęgi przystrumieniowe należą do żyznych siedlisk, dlatego też uległy one silnemu przetrzebieniu; zwykle po wycięciu drzew i krzewów zostały przekształcone na pastwiska. W dobrym stanie zachowały się tylko fragmentarycznie, zwykle w dużych kompleksach leśnych lub trudno dostępnych dolinach strumieni.

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego łęgi przystrumieniowe spotykane są głównie w dolinach Maniówki i Wiatrołuży, rzadziej w dolinie Czarnej Hańczy oraz lokalnie przy mniejszych ciekach. Spośród ciekawszych gatunków roślin występujących na terenie WPN w tym środowisku, wymienić można wawrzynka wilczełyko, listerę jajowatą i stoplamka Fuchsa.

Źródliskowe lasy olszowe na niżu

(„Cardamino-Alnetum glutinosae”) 91E0-4

Są to lasy z drzewostanem olszowym rozwijające się na źródliskach i kopułach torfowisk źródliskowych. Zbiorowiska te zbliżone są do olsów, jednak wyróżniają się stałym i często masowym występowaniem rzeżuchy gorzkiej, często też ze znacznym udziałem turzycy błotnej, skrzypu błotnego czy śledziennicy skrętolistnej.

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego zbiorowiska tego typu są słabo udokumentowane ze względu na to, iż zajmują bardzo niewielkie płaty, głównie w otoczeniu łęgów przystru- mieniowych. Określenie ich rozmieszczenia wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań.

Ciepłolubne dąbrowy

Są to ciepłolubne lasy dębowe, stanowiące kresowe postacie kserotermicznych dąbrów o kontynentalnym i śródziemnomorskim typie zasięgu. W Polsce występują one w zasadzie poza zwartym zasięgiem geograficznym, w specyficznych warunkach mikrosiedliskowych i mikroklimatycznych.

Świetlista dąbrowa

(Potentillo albae-Quercetum) 91I0

Jest to bardzo bogaty florystycznie, ciepłolubny i mało zwarty las dębowy, rozwijający się najczęściej na południowych stokach wzniesień polodowcowych, na glebach luźnych, bogatych w wapń. Zbiorowiska tego typu spotyka się w środkowym pasie Polski niżowej, z czego większość stanowisk skupiona jest w Polsce środkowej i środkowowschodniej. Ku północy sięgają one do Białowieży. W naszym klimacie świetliste dąbrowy bywają dość niestabilne i łatwo ulegają degradacji.

Płaty, zbliżone florystycznie do świetlistych dąbrów, opisywane z obszaru Wigierskiego Parku Narodowego są postaciami antropo- genicznymi, powstałymi na siedliskach ciepłolubnego subborealnego boru mieszanego Serratulo-Pinetum. Subborealny bór mieszany silnie nawiązuje swoim składem gatunkowym do ciepłolubnych dąbrów i zajmuje zbliżone siedliska w strefie subborealnej, poza strefą występowania świetlistych dąbrów. Dlatego też, opisane na naszym terenie płaty nie mają istotnego znaczenia dla ochrony tego siedliska w sieci Natura 2000.

Śródlądowy bór chrobotkowy (91T0)

Są to najuboższe i najbardziej suche postacie borów sosnowych w Polsce. Zajmują one siedliska na kwaśnych piaskach. Charakterystyczną ich cechą jest bardzo niska bonitacja sosny i często masowe występowanie naziemnych porostów z rodziny Cladonia - chrobotków. W Polsce występują one na całym niżu, jednak w rozproszeniu. Ujęte w tej grupie systemu Natura 2000 typy siedlisk odpowiadają fitosocjologicznym jednostkom Cladonio-Pinetum oraz najuboższej i najbardziej suchej postaci subkontynentalnego boru świeżego Peucedano-Pinetum pulsatilletosum. Najlepiej wykształcone postacie borów tego typu znajdują się w zachodniej i środkowej Polsce.

Sasanka łąkowa.    Fot. M.Romański

Sosnowy bór chrobotkowy

(Cladonio-Pinetum

i Peucedano-Pinetum pulsatilletosum) 91T0-1

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego sporadycznie spotyka się tylko bardziej suche postacie subkontynentalnego boru świeżego. Zajmują one niewielkie powierzchnie skupione głównie na skarpach o południowej wystawie, na zachodnim brzegu Wigier. Na terenie parku stanowią one siedlisko dla takich cennych gatunków jak: sasanka łąkowa, wyjątkowo kukuczka kapturkowata, ostrołódka kosmata i ciemiężyk białokwiatowy.

więcej o siedliskach Natura 2000 w WPN»