|
PRZYRODA I KRAJOBRAZ |
||
|
Tarlisko płoci na kamieniach przy wylęgarni ryb w Tartaku (fot. J. Adamczewski) |
Jacek Adamczewski
TARLISKA RYB
|
|
|
Tarliskami nazywamy miejsca, w których gromadzą się ryby dojrzałe do rozrodu, podczas którego samice składają jaja zwane ikrą, a samce polewają je natychmiast nasieniem zwanym mleczem. Następstwem tego jest zewnętrzne zaplemnienie i zapłodnienie ikry. Wyjątkiem są ryby żyworodne, u których jaja zostają zapłodnione w jajowodzie samicy, nie występuje tu zjawisko typowego tarła. Nazwa tarło pochodzi od zachowania się ryb podczas składania jaj, tarlaki ocierają się o dno oraz wzajemnie o siebie bokami ciała.
Poszczególne gatunki ryb przystępują do rozrodu w różnych porach roku. Na przykład wiosną trze się szczupak, płoć i okoń; latem lin i sum; jesienią sielawa, sieja i pstrąg; zimą miętus. Odmienne terminy wykluwania się larw różnych gatunków wykluczają zbyt dużą konkurencję pokarmową wśród młodych ryb.
Tarło poprzedza zazwyczaj wystąpienie zmian godowych, szczególnie u samców, widocznych głównie jako zmiana ubarwienia ciała, wysypka tarłowa. W okresie godowym ryby stają się niespokojne, liczne gatunki przestają żerować, u wielu występują skomplikowane zaloty i tańce godowe. Czas trwania tarła jest różny, od kilkunastu minut do kilku tygodni.
Ryby nie rozpoczynają tarła, jeżeli warunki środowiska nie odpowiadają ich wymaganiom osobniczym i gatunkowym. Jeżeli na przykład temperatura czy zawartość tlenu w wodzie nie mieszczą się w wymaganym zakresie, to ikra ulega resorpcji w ciele samicy.
Jezioro Muliczne, tarlisko lina (fot. M. Kamiński)
Poszczególne gatunki ryb preferują odmienne rodzaje miejsc składania ikry. Wyróżnia się wśród ryb gatunki litofilne (wybierające podłoża kamieniste, twarde), psammofilne (podłoża piaszczyste), fitofilne (podłoża roślinne), pelagofilne (odbywające tarło w toni wodnej) i ostrakofilne – składające ikrę do jamy płaszczowej małży. Większość ryb z rodziny łososiowatych należy do grupy litofilnej. Rozród odbywają w górnym biegu rzek, składając ikrę w wykopanych przez siebie dołkach w dnie twardym, żwirowatym. W wodach Czarnej Hańczy ikrę na takim podłożu składają pstrągi, strzeble potokowe oraz klenie. Ryby fitofilne składają ikrę na roślinności podwodnej i zalanych łąkach. Należą do nich liczne gatunki karpiowatych, jak: wzdręga, płoć, lin, karaś, karp oraz inne ryby – piskorz, koza, szczupak. Tarło tych ryb przypada na wiosnę i lato, a ich ikra ma dużą kleistość i trzyma się podłoża przez cały okres rozwoju. Nie opada na dno i przez to straty liczby zarodków są mniejsze.
Ryby pelagofilne trą się w pelagialu, strefie otwartej wody. Ikra ich ma mniejszą masę właściwą niż woda, więc przez cały czas unosi się i pływa w toni. Właściwości te cechują głównie ryby morskie, ale także występującego w wodach parku miętusa – słodkowodnego, przedstawiciela dorszowatych. Ikra węgorza również unosi się po tarle w Morzu Sargassowym.
|
Korzenie drzew, tarlisko okoni (fot. J. Adamczewski)
Gatunkami psammofilnymi są kiełb i śliz, składające ikrę na podłożu piaszczystym. Jedynym występującym w parku gatunkiem ryby ostrakofilnej jest różanka. Pięknie ubarwiona w okresie tarła samica, wykształca długie pokładełko, za pomocą którego wprowadza jaja do jamy skrzelowej małża. Samiec wydziela mlecz, który z wodą zostaje wciągnięty przez syfon wlotowy. Tam ikra zostaje zapłodniona i następuje jej rozwój. Ma ona stały dostęp do wody bogatej w tlen. Larwy pozostają w muszli małża do czasu, gdy będą w stanie samodzielnie zdobywać pokarm. Niektóre gatunki mogą składać ikrę na różnych podłożach. Płoć, leszcz, krąp, ukleja, sandacz i okoń wybierają czasem podłoże żwirowato-piaszczyste, innym razem roślinność wodną lub zatopione gałęzie, korzenie drzew. Ciekawe, długie kleiste sznury ikry składa okoń. Słynna wigierska sielawa i sieja składa jaja głównie na ramienicach, bądź na twardym dnie na głębokości od 2 do10 metrów.
Ilość złożonej ikry zależy od wielkości samicy oraz sposobu opieki nad potomstwem. Najmniej jaj produkują ryby dobrze opiekujące się potomstwem, na przykład ciernik składa tylko 80–100 jaj. Tarliskiem tej ryby jest gniazdo zbudowane ze szczątków roślinnych, do którego jaja składa kilka samic. Samiec następnie strzeże ikry i larw aż do rozpoczęcia przez młode samodzielnego żerowania. Podobnie zachowuje się sum i sandacz, po złożeniu przez samicę jaj na roślinach wodnych, korzeniach i gałęziach, samiec strzeże je przed innymi rybami. Ryby, które nie wykazują troski o swoje młode lub nie zabezpieczają jaj, produkują ich znacznie więcej. Lin, leszcz czy szczupak składają do kilkuset tysięcy jaj. Rekordzistą jest miętus z płodnością nawet 1–2 miliona ziaren ikry.
W ośrodkach hodowlanych rolę tarlisk pełnią płytkie (do 50 cm) stawy z zarośniętym trawą dnem, zapewniające właściwe warunki rozwoju ikry. Zbiorniki te wyposażone są w urządzenia regulujące przepływ wody.
W obrębie tarlisk, w czasie rozrodu ryb obowiązuje zawsze całkowity zakaz połowu ryb; w WPN-ie wyjątkiem są odłowy tarlaków sielawy, siei i szczupaków w celu przeprowadzenia sztucznego tarła i wyprodukowania materiału zarybieniowego w parkowej wylęgarni ryb.
Zalana wiosną łąka, idealne miejsce na złożenie
|
