Nr 2/2010

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ   

Torfowiec Russowa (Sphagnum russowii)
(Fot. Maciej Romański)

Anna Krzysztofiak,

Lech Krzysztofiak,

Maciej Romański

Jednym z podstawowych zadań parków narodowych jest ochrona różnorodności biologicznej. Im ta różnorodność jest większa, tym większa jest równowaga w przyrodzie, gdyż układy (np. ekosystemy) złożone z większej liczby elementów (np. gatunków) sprawniej reagują na zmiany w środowisku, są odpor- niejsze, lepiej przystosowane, a przez to wykształcają lepsze mechanizmy samoregulacji.

Różnorodność biologiczną można roz- patrywać na różnych poziomach, ale najczęściej jest ona traktowana jako bogactwo gatunkowe, wyrażane liczbą gatunków na danym obszarze. Należy przy tym jednak pamiętać, że każdy gatunek to również szereg niepowtarzalnych cech, zachowań i przystosowań do środowiska. Dopiero tak postrzegana różnorodność biologiczna pokazuje nam złożoność układów przyrodniczych oraz oddziaływania zachodzące pomiędzy poszczególnymi ich elementami.

Na obszarach położonych wokół jeziora Wigry od dziesiątków lat prowadzone są badania mające na celu poznanie przyrody tego terenu. Pomimo intensyfikacji prac, związanej z utwo- rzeniem parku narodowego, do dziś wiedza ta jest niepełna, a w przypadku niektórych elementów przyrody wręcz szczątkowa. Zatem każde działanie, zmierzające do lepszego poznania przyrody, jest bardzo pożądane i zwiększa nasze możliwości nie tylko poznania funkcjonowania układów przyrodniczych, ale lepszej, skuteczniejszej ich ochrony.

Stowarzyszenie „Człowiek i Przyroda”, wraz z Wigierskim Parkiem Narodowym, rozpoczęło w 2008 roku realizację projektu zatytułowanego „Grzyby, śluzowce i mszaki Wigierskiego Parku Narodowego – ochrona i możliwości wyko- rzystania w edukacji przyrodniczej”. W skład zespołu badawczego weszli ponadto naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Uniwersytetu w Ostrawie. Głównym celem tego przedsię- wzięcia było poznanie składu gatunkowego i miejsc występowania badanych grup organizmów na terenie parku. Zebrane informacje pozwoliły na opracowanie planów ochrony dla wybranych gatunków oraz przygotowanie materiałów edukacyjnych, wzbogacających wiedzę na ich temat. Projekt realizowany był dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię, poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Euro- pejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także ze środków budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Poza- rządowych oraz Fundacji Orange.

W trakcie dwóch lat badań terenowych i laboratoryjnych zebrano tysiące próbek śluzowców, grzybów makroskopijnych i msza- ków. Większość taksonów tych organizmów do tej pory nie była wykazana z terenu Wigierskiego Parku Narodowego czy nawet Suwalszczyzny, a część z nich w ogóle nie była znana z terenu Polski.

Śluzowce należały do tej grupy organizmów, które na terenie parku nie były prawie zupełnie rozpoznane, nie było do tej pory żadnych danych literaturowych na ich temat. Zatem wszystkie obecnie stwierdzone taksony są nowe dla parku, a jest ich aż 129 (124 gatunki i 5 odmian). Reprezentują one 8 rodzin i 30 rodzajów, z których najliczniej reprezentowany jest rodzaj maworek Physarum – 17 taksonów. Wśród stwierdzonych gatunków, 7 jest nowych dla Polski. Są to: gronianka topolowa Badhamia populina, kubeczek złotokrążkowy Craterium aureonucleatum, wykwit pośredni Fuligo intermedia, wykwit żółtawy Fuligo luteonitens, zapletka cesarska Hemitrichia imperialis, maworek pomarszczony Physarum murinum i maworek błyszczący Physarum nitens. W porównaniu z innymi obszarami Polski teren parku ma bardzo bogatą biotę śluzowców - stanowi ona ponad 50% gatunków stwierdzonych do tej pory na obszarze naszego kraju.

Badhamia populina. (Fot. Maciej Romański)

Śluzowce rozprzestrzenione są na terenie parku dość szeroko, chociaż nie występują wszędzie, preferują miejsca zacienione i wilgotne. Często wykazują przywiązanie do określonego podłoża, np. liczne gatunki z rodzaju przetaczek Cribraria rozwijają się na drewnie drzew iglastych, niektóre gatunki z rodzaju strzępek Arcyria preferują drewno drzew liściastych, a przedstawiciele rodzaju makulec Didymium najczęściej występują na różnych składnikach ściółki.

Craterium aureonucleatum. (Fot. Maciej Romański)

Fuligo intermedia. (Fot. Maciej Romański)

Fuligo luteonitens. (Fot. Maciej Romański)

Hemitrichia imperialis. (Fot. Maciej Romański)

Physarum murinum. (Fot. Maciej Romański)

Physarum nitens. (Fot. Maciej Romański)

ciąg dalszy