|
„Świerk ma kształt dzwonnicy i charakter mistyczny. Na jego
strzelistym, ale brudnym, kostropatym pniu łatwo wykwitają liszaje, śniedź,
chętnie wieszają się siwobrode porosty. Całe szczęście, że lubi, niby w
habit, aż do stóp owijać się w kręgi ciężkich, spuścistych gałęzi o ciemnym,
krótkim igliwiu” - tak o świerku pisał Wacław Sieroszewski (1858–1945) –
polski pisarz, etnograf i podróżnik.
Świerk pospolity (Picea abies), tak liczny w lasach Wigierskiego
Parku Narodowego, jest jedynym naszym rodzimym gatunkiem świerka. Rośnie
głównie na północnym wschodzie i południu kraju. Jego północna granica
naturalnego występowania w Europie przebiega w Norwegii. Na wschodzie
dopiero za Uralem jest wypierany przez świerk syberyjski. Nie występuje w
zachodniej części Europy. W górach rośne w Karpatach, Sudetach, Alpach oraz
na Bałkanach. Najwyżej można spotkać go w Alpach, na wysokości ok. 2300 m
n.p.m. Świerk pospolity lubi rosnąć na glebach o średniej żyzności, w miejscach wilgotnych, unikając ciepłych stanowisk. Odporny jest na niskie
temperatury. Nie znosi natomiast klimatu suchego i jest bardzo wrażliwy na
suszę. Nie toleruje zanieczyszczenia powietrza, szczególnie dymów, z tego
względu nie nadaje się do zadrzewień w dużych miastach. W Europie występuje
jeszcze świerk serbski (Picea omorika) i świerk syberyjski (Picea
obovata), bardzo podobny do świerka pospolitego.
Ekspansja świerka pospolitego na naszym terenie datowana jest na ok. 4
tys. lat temu. Po bardzo ciepłym klimacie stopniowo następowało ochłodzenie
połączone ze wzrostem wilgotności powietrza. Częstsze opady deszczu
spowodowały podniesienie poziomu wód gruntowych. Warunki klimatyczne
sprzyjały rozwojowi świerka. Obecnie w lasach Wigierskiego Parku Narodowego
udział świerka pospolitego wynosi ok. 12% i jest drugim, po sośnie,
gatunkiem drzewa budującym nasze drzewostany. Występuje prawie na wszystkich
siedliskach leśnych. Łatwo odnawia się naturalnie i dzięki tolerancji
zacienienia dobrze rośnie pod osłoną wyższych drzew. Świerk jest najbardziej
ekspansywnym gatunkiem drzewa na terenie WPN-u. Na siedlisku lasu świeżego i
lasu wilgotnego wypiera z drzewostanu dęby, lipy i jesiony, a w borze
mieszanym sosny. W górnych piętrach drzewostanów dominuje na siedlisku lasu
mieszanego świeżego i lasu świeżego. W borze mieszanym świeżym, borze
mieszanym bagiennym i lesie mieszanym bagiennym tworzy drzewostany razem z
innymi gatunkami drzew. Na siedlisku subborealnego boru mieszanego dominuje
w dolnym piętrze lasu. Na wszystkich siedliskach WPN-u świerk dobrze rośnie
i osiąga duże przyrosty grubości.
|
|
Świerk pospolity charakteryzuje się największą zmiennością morfologiczną
spośród wszystkich drzew iglastych Europy. W ramach gatunku wyróżniane są
podgatunki, odmiany geograficzne, formy. Pod wpływem czynników zewnętrznych
może ulegać deformacjom i przybierać oryginalne postacie, np. w miejscach
gdzie wieją silne, jednokierunkowe wiatry, korona drzewa przybiera postać
chorągiewkowatą. Wiele odmian świerka pospolitego można spotkać w przydomowych ogrodach, np.: Inversa – odm. odwrócona („płacząca”),
Nidiformis – odm. gniazdkowata, Virgata – odm. wężowa.
Jedną z podstawowych cech rozpoznawczych drzew iglastych są ich szyszki.
Szyszki świerka pospolitego są duże, o długości 10 – 15 cm i grubości 3 – 4
cm, o zmiennym kształcie łusek nasiennych. Dojrzałe, zwisające z gałęzi
szyszki opadają zwykle w zimie lub na wiosnę. Nasiona ukryte w szyszkach
świerkowych stanowią pokarm niektórych dzięciołów, krzyżodzioba świerkowego
i wiewiórek.
Martwe świerki w obszarze ochrony ścisłej „Kamionka”
odwzorowane w kolorze zielonym na zdjęciu lotniczym z 1996
r. wykonanym w
podczerwieni.
Igły świerka są krótkie ( ok. 2 cm), dookoła jednolicie ciemnozielone i
wyrastają, co jest charakterystyczne, pojedynczo na zdrewniałych
trzoneczkach. Igły są sztywne i na końcach zaostrzone, co sprawia, że są
kłujące. Naj- bardziej kłujące igły ma świerk … kłujący (Picea pungens).
Na gałęziach igły utrzymują się przez całą zimę. Ich trwałość wynosi ok. 6
lat, po czym drzewo „wymienia” je na nowe. Igłami świerka, tak jak sosny,
żywi się głuszec występujący w Puszczy Augustowskiej.
ciąg dalszy
|
