|
Pień drzewa jest prosty a główna jego oś widoczna aż do samego
wierzchołka. Odgałęzienia wyrastają zawsze z pączków bocznych a wzrost na
wysokość odbywa się przez całe życie drzewa przez ten sam pączek szczytowy.
Stąd też pokrój świerka pospolitego jest regularny, zwężający się do
wierzchołka. U świerków rosnących w małym zagęszczeniu korona sięga czasem
aż do ziemi. Gałęzie w zetknięciu z wilgotną glebą wypuszczają korzenie
(tzw. korzenie przybyszowe) i dają początek nowej roślinie. Można wówczas
zaobserwować w pobliżu macierzystego pnia kilka młodych drzewek powstałych z
tzw. odkładów i związanych jeszcze z drzewem macierzystym. Drzewa rosnące w
skupieniu łatwo oczyszczają się z gałęzi, w wyniku czego powstaje gładki,
prosty pień.
Pień starego świerka. Fot. P.Pieczyński
Dziupla wykuta przez dzięcioła. Fot. P.Pieczyński
Drewno świerkowe jest lekkie, miękkie i elas- tyczne. Wykorzystywane jest w budownictwie i meblarstwie, ale przede wszystkim służy do wyrobu
celulozy. Prawie 70% wyrobów papierniczych na świecie produkowanych jest z drewna świerkowego. Poza tym, drewno świerkowe wykorzystywane jest jako
drewno rezonansowe do budowy instrumentów muzycznych, np.: gitar i skrzypiec. Słynne skrzypce Stradivariusa wykonane były z drewna świerka
rosnącego na pograniczu polsko – czesko – słowackim, z tzw. świerka istebniańskiego. W korze świerkowej jest dużo garbników, które wykorzystywane
są w przemyśle garbarskim. Żywica wyko- rzystywana jest w przemyśle chemicznym, a z drzewnych odpadków produkuje się alkohol. Szkoły przetrwania uczą,
że miazga drewna znajdująca się pod korą świerka pospolitego jest jadalna i w warunkach ekstremalnych może posłużyć człowiekowi jako pokarm. Do
tego, zalewając wrzątkiem igły świerkowe, można przyrządzić gorący napój zawierający dużą dawkę witaminy C. Na specjalnych plantacjach świerk
pospolity hodowany jest na świąteczne choinki.
W polskich warunkach świerk pospolity dorasta do 50 m wysokości i 2 m średnicy pnia. Opisywany w literaturze „król świerków”, rosnący na górze
Boubin w zach. części Masywu Czeskiego, który padł ofiarą zimowej
wichury, miał wysokość 57 m. W Wigierskim Parku Narodowym można
spotkać okazy dorastające do 40 m wysokości i o średnicy pnia ok. 1
m. Najgrubsze i najwyższe świerki w parku rosną w Obwodzie
Ochronnym Lipowe. Nie grozi im wycięcie z przyczyn gospodarczych,
więc ich rozmiary mogą być jeszcze większe, gdyż wzrost u świerków
zachowany jest do końca życia. Świerk dożywa najczęściej 250 lat,
jednak przy sprzyjających warunkach może żyć dłużej, nawet powyżej
400 lat.
|
|
Świerk w Obwodzie Ochronnym Lipowe.
Fot. P.Pieczyński
Najstarsze świerki w parku mają powyżej 180 lat. W niektórych
fragmentach WPN-u stare świerki pozostają aż do naturalnego
rozkładu. Martwe drewno jest bardzo cenne dla ekosystemu leśnego.
Jest miejscem życia wielu pożytecznych i chronionych organizmów, m.
in.: mchów, porostów, grzybów, śluzowców, owadów, pajęczaków, wijów.
Próchniejące drewno wzbogaca glebę leśną w cenne związki organiczne
konieczne dla rozwoju roślin. W grubych
świerkach dzięcioły wykuwają dziuple, w których zakładają gniazda.
Drzewostany świerkowe narażone są na szkody wyrządzane przez huraganowe wiatry. Płaski system korzeniowy nie jest w stanie utrzymać drzewa
podczas silnego naporu wiatru. Całe świerki powalane są wówczas na ziemię, powstają wiatrowały (wykroty).
Innym rodzajem szkód od wiatru są wiatrołomy, które u świerków
często powstają zimą, gdy drzewa dodatkowo obciążone są śniegiem. Co roku w
WPN-ie odnotowujemy takie przypadki.
Do owadów zagrażających świerkom należy brudnica mniszka (Lymantria monacha), której gąsienice żywią się igłami oraz korniki, szczególnie
kornik drukarz (Ips typographus), którego larwy żerują pod korą. Najgroźniejsze są okresy masowego pojawienia się tych owadów (tzw.
gradacje); może dojść wówczas do wielkoobszarowych uszkodzeń drzewostanów świerkowych. W historii lasów wigierskich było kilka takich okresów, m.
in.: w latach międzywojennych, następnie w latach 1947 – 1949, po roku 1955 i ostatnio w 1995 roku. Służba Parku coraz częściej obserwuje szkody
wyrządzane przez miechuna świerkowego (Physokermes piceae). Samica tego czerwca żeruje na pędach osłabionych świerków, doprowadzając je do
obumarcia. Dla zachowania dobrego stanu drzewostanów świerkowych leśnicy parku podejmują określone działania: prowadzą obserwacje drzew, wystawiają
specjalne pułapki feromonowe zwabiające owady, jeżeli zachodzi konieczność, usuwają drzewa zasiedlone przez korniki.
Silne wiatry powodują w lesie wykroty świerków.
Fot. P.Pieczyński
Świerk pospolity pomimo wielu zagrożeń dobrze odnawia się w Wigierskim Parku Narodowym. Jest ważnym i charakterystycznym składnikiem naszych lasów.
Razem z sosną tworzy typowe dla Polski północno – wschodniej bory. Stare świerki często górują nad innymi drzewami i wyglądają wtedy naprawdę
mistycznie. Miejmy nadzieję, że pojawiające się w ostatnich latach na naszym terenie anomalie klimatyczne, takie jak susze i huraganowe wiatry, nie
wpłyną na zmniejszenie udziału świerka w wigierskich drzewostanach.
|
