Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ...

  

Nr 2/2011

   

Z życia WPN-u

Dla rozwoju infrastruktury i środowiska

Brzozy

Obce gatunki zwierząt

Fotoreportaż

Harcerze nad Wigrami

Wodne ścieżki edukacyjne WPN-u

Poznawanie
lasów parku

Nigdy chyba
nie chciałabym ...

Wiadomości lokalne

Rozmaitości

Redakcja

ANKIETA ! 

Początek numeru

  Strona główna

Nr 2/2011

 

TURYSTYKA, WĘDKARSTWO, REKREACJA

 

   

Jarosław Borejszo

  

Poznawanie

lasów parku

 

(1 z 2)

  

  

W Międzynarodowym Roku Lasów, serdecznie zapraszamy turystów na szlaki turystyczne i ścieżki edukacyjne Wigierskiego Parku Narodowego, aby szczególnie uważnie przyjrzeć się ekosystemom leśnym parku, poznać ich różnorodność, zdobyć wiedzę na temat ich roli, zagrożeń i metod ochrony.

  

Lasy rosną na prawie 63 % powierzchni parku. Blisko 9,5 tysiącach hektarów zajmują bardzo zróżnicowane zbiorowiska leśne – od suchych borów, przez żyzne grądy, po silnie nawodnione łęgi. Wędrując po parku, możemy zobaczyć prawie wszystkie typy zespołów leśnych charakterystycznych dla północno-wschodniej Polski. Żeby jednak je dostrzec, poznać i docenić ich walory, musimy nauczyć się patrzeć na las. Do tego konieczne będzie przyswojenie podstawowych informacji o strukturze i funkcjonowaniu tych ekosystemów. Zrozumienie współczesnych procesów zachodzących w lasach parku wymagać będzie również sięgnięcia do ich historii.

  

O lesie można mówić wówczas, gdy korony poszczególnych drzew tworzą zwarte sklepienie, wytwarzając charakterystyczne dla tej formacji stosunki ekologiczne. Najczęściej rzucającą się w oczy cechą zespołów leśnych jest ich wielowarstwowość. W lasach naszej strefy klimatycznej wyróżnia się 4 zasadnicze warstwy:

warstwę drzew, czyli drzewostan,

warstwę krzewów, czyli podszyt,

warstwę zielną (zbudowaną z ziół, bylin, krzewinek),

warstwę mchów i porostów.

  

Trzy pierwsze warstwy mogą być zbudowane z jednego lub więcej pięter. Dwie ostatnie warstwy, tworzące tzw. dno lasu, w nomen- klaturze fachowej noszą miano runa leśnego.

  

  

Pomiędzy roślinami tworzącymi poszczególne warstwy lasu odbywa się ciągła walka o światło. O tym, jak bardzo złożone są stosunki świetlne w zespole leśnym, świadczyć może przykład lasu liściastego, np. często spotykanego w parku zbiorowiska grądu, w którego drzewostanie licznie występują dęby. Pomijając zimę, jako okres spoczynkowy, w okresie wegetacyjnym występuje stały „podział pracy” między poszczególnymi warstwami roślinnymi. Wiosną, gdy warstwa drzew pozbawiona jest jeszcze listowia i dużo światła dociera do gleby, maksimum wzrostu występuje w warstwie ziół. Rośliny tzw. aspektu wczesnowiosennego dostosowały się pod względem cyklu rozwojowego do krótkiego okresu sprzyjających warunków naświetlenia - kwitną i owocują, zanim krzewy i drzewa pokryją się liśćmi. Należą do nich m.in. przylaszczki i zawilce. Potem maksimum asymilacji na krótki okres, kilku zaledwie dni, przesuwa się do warstwy krzewów, a następnie przez całe lato i wczesną jesień znajduje się w koronach drzew. Dopiero późną jesienią, gdy drzewa i krzewy zrzucą liście, a większość ziół zwiędnie i obumrze, maksimum wzrostu ma miejsce ponownie w dnie lasu, występując do mrozów w warstwie mchów, porostów i niskich roślin zimozielonych. Jak widać, decydujący wpływ na ukształtowanie całości zespołu leśnego ma warstwa drzew. To drzewostan determinuje możliwość występowania w lesie pozostałych warstw i ich rytmikę sezonową.

  

  

  

  

  

Z historii lasów europejskich wiemy, że ich naturalne oblicze było zupełnie inne od obecnego. Dominowały wszędzie, również nad Wigrami, lasy pierwotne, urozmaicone pod względem składu gatunkowego i budowy pionowej, biologicznie odporne, regenerujące się w sposób ciągły na drodze naturalnego odnowienia. Las pierwotny to zespół leśny nienaruszony nigdy przez człowieka, w którym „gospodaruje” tylko przyroda i jej odwieczne prawa. Obecnie lasy o charakterze pierwotnym można w Europie spotkać już tylko w górach, jako wysokogórskie prabory świerkowe i lasy świerkowo-jodłowo-bukowe, rosnące w trudno dostępnych rejonach regla dolnego. Większość europejskich lasów została przekształcona. Nie ominęło to również okolic Wigier. Tam, gdzie gleby były żyźniejsze, drzewa wycinano i zakładano uprawy rolne. Dobrze to widać w północnej części obecnego Wigierskiego Parku Narodowego i jego otuliny, gdzie dominują otwarte krajobrazy rolnicze. W XVII wieku dzika puszcza rosnąca wokół Wigier zaczęła być eksploatowana. W celach budowlanych wycinano gatunki iglaste, cechujące się prostym i wytrzymałym drewnem. Kaloryczne drewno gatunków liściastych służyło jako opał w miejscach, gdzie wytwarzano węgiel drzewny, smołę, potaż i wapno oraz wytapiano żelazo i szkło. W XIX wieku w naszych lasach wprowadzono planową gospodarkę leśną, której głównym celem była produkcja drewna. Zakładane na dużych powierzchniach jednogatunkowe drzewostany sosnowe i świerkowe spowodowały zmniejszenie ich odporności i duże zagrożenie ze strony wiatrów i śniegów. Stworzenie przez człowieka wielkiej, jednorodnej bazy żerowej dla owadów, stało się przyczyną masowego ich pojawiania się i zamierania całych połaci drzewostanów. Wszystkie te gwałtowne zjawiska dotknęły również lasy Wigierskiego Parku Narodowego już w kilka lat po jego utworzeniu. Najbardziej spektakularna była gradacja kornika drukarza, który w latach 1993 – 1996 zaatakował większość litych starych świerczyn. Przyroda w nieoczekiwany i zaskakujący sposób skorygowała dokonania człowieka, który przez wiele wcześniejszych dziesięcioleci gospodarował w lasach nie całkiem zgodnie z prawami natury. Obszary „poklęskowe”, dobrze widoczne np. w kilku miejscach przy drodze pomiędzy Płocicznem i Bryzglem, zostały przez służby parku zalesione sadzonkami różnych gatunków drzew. Skład upraw został dopasowany do lokalnych warunków siedliskowych. Rosnący las będzie w przyszłości charakteryzował się właściwą strukturą gatunkową drzewostanu i większą odpornością na zagrożenia.

  

  

  

ciąg dalszy

  

  

  

 

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł