23. Słupie. Hipotetyczny cmentarz grzebalny przy nieistniejącej wsi. Informacja o istnieniu cmentarza pochodzi z przekazów ustnych. Krzyż postawiono w 2009 roku przy wsparciu Wójta Gminy Suwałki. Wieś Słupie została przeniesiona na zachód od Suwałk na początku XX wieku.

24. Słupie. W uroczysku Wilczy Rynek, u zbiegu Wasilczykowskiego Gościńca z drogami Bielańską i Przewłokową znajdują się 3 mogiły z okresu I wojny światowej z drewnianymi krzyżami. Są tu pochowani niemieccy żołnierze.

25. Smolany Dąb (Kopiec). Cmentarz 95 żołnierzy niemieckich i 317 rosyjskich, którzy zginęli w I wojnie światowej w latach 1914-1915.

26. Sobolewo. Cmentarz ewangelicki z pocz. XIX w. (przy drodze nad Czarną Hańczą). Zachowało się kilka kamiennych, częściowo zniszczonych nagrobków. Na płytach wyryto nazwiska rodzin dawnych sobolewskich młynarzy (właścicieli młyna w Sobolewie), wśród nich: Adolf Brenneisen 1818-1895, Mathilde Brenneisen 1824-1902 oraz chyba najstarsza płyta na tym cmentarzu, na której z trudem można odczytać E… Stoermer 1787-1851.

27. Sobolewo. Przy skrzyżowaniu dróg asfaltowych znajdują się dwa krzyże i kamienna płyta z napisem upamiętniającym przejazd przez wieś papieża Jana Pawła II w czerwcu 1999 roku.

28. Stary Folwark. Przy skrzyżowaniu drogi Suwałki – Sejny z drogą do wsi Piertanie znajduje się miejsce, w którym w dniu 8 kwietnia 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali Mariana Daniłowicza. Pomnik upamiętnia również 24 innych członków ruchu oporu poległych w walkach i zamordowanych w hitlerowskich katowniach. Odrębna tablica poświęcona jest żołnierzom Armii Krajowej zamordowanym przez NKWD i UB. Wśród 4 nazwisk znajduje się Alfred Lityński, pseudonim „Leśny”.

29. Stary Folwark. Przy drodze w kierunku Leszczewka obok siebie w jednym ogrodzeniu i pod jednym krzyżem są dwa pomniki: a) Mogiła polskiego ułana Eugeniusz Frinta z czasu walk polsko-litewskich z 1920 roku (wykonana i ufundowana przez Jana Górala). b) Kamień upamiętniający pobyt papieża Jana Pawła II w czerwcu 1999 roku nad Wigrami.

30. Stary Folwark. Tablica pamiątkowa poświęcona dr. Alfredowi Lityńskiemu ustawiona przed budynkiem Muzeum Wigier. W budynku tym w latach 19271939 mieściła się Stacja Hydrobiologiczna, którą kierował dr Alfred Lityński. Autorem brązowej płyty jest rzeźbiarz Jan Bohdan Chmielewski, w tym miejscu została ustawiona w 2009 roku, wcześniej tablica była ustawiona przed budynkiem Dyrekcji WPN w Krzywem.

31. Wigry. Na terenie pokamedulskiego zespołu klasztornego znajduje się kilka tablic: Tablica pamiątkowa poświęcona Wiktorowi Winikajtisowi, umocowana na murze Domu Furtiana przy bramie wjazdowej do klasztoru, o następującej treści: „Tu żył, pracował i tworzył Wiktor Winikajtis 1927 – 1994. Przewodnik po Wigrach, nazywany Ostatnim Kamedułą. Twórca samorodny”.

a) Niewielka tablica upamiętniająca warszawskich harcerzy uczestniczących w obozach instruktorskich nad Zatoką Hańczańską. Znajduje się na również niewielkim kamieniu leżącym niedaleko klasztornej studni. Tablica na kamieniu została ufundowana i ulokowana w 1993 roku, przez harcerzy Harcerskiego Ruchu Ochrony Środowiska imienia świętego Franciszka z Asyżu.

b) Tablica upamiętniająca pobyt Ojca Świętego Jana Pawła II w wigierskim klasztorze w dniach 8-10 czerwca 1999 roku. Znajduje się na ścianie Kaplicy Kanclerskiej, gdzie urządzono papieski apartament.

32. Wigry. Na półwyspie na zachód od zabudowy dawnego klasztoru kamedułów znajduje się kamienny obelisk upamiętniający 2-dniowy pobyt papieża Jana Pawła II nad Wigrami podczas jego pielgrzymki do Polski w czerwcu 1999 roku.

33. Wysoki Most. Krzyż z rzeźbioną figurą Chrystusa Frasobliwego. Został ustawiony w 2000 roku przy drodze asfaltowej niedaleko mostu na Czarnej Hańczy. Dębowy krzyż został wykonany przez braci Karaś podczas pleneru rzeźbiarskiego, który odbywał się w Smolanach.

Fotografie: Jarosław Borejszo

Materiały i opracowania:

Janusz Mackiewicz; Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w pow. augustowskim, sejneńskim i suwalskim
/w:/ Biuletyn konserwatorski województwa podlaskiego, Zeszyt 8-9, Białystok 2003.

Rejestr zabytków województwa podlaskiego opracowany przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie.