|
Wzrost temperatur maksymalnych wody w jeziorze Wigry obserwuje się we wszystkich miesiącach roku, oprócz marca. Najszybciej wzrasta ona w miesiącu
kwietniu (0,09oC/rok) oraz w maju (0,08oC/rok), a także w październiku (0,07oC), listopadzie i lipcu (0,06o
C). Świadczy to o coraz cieplejszych okresach wiosennych, jesiennych i letnich.
W latach 1972-2007 nastąpił także wzrost temperatury minimalnej wody. Do 1990 roku wynosiła ona prawie w każdym roku poniżej 0,4oC. W latach
następnych najczęściej mieściła się w przedziale 0,5-1,0oC, a w 1995 roku (podczas zimy prawie bez pokrywy lodowej) osiągnęła 1,5 oC. Średni wzrost temperatury minimalnej w analizowanym wieloleciu nie był jednak wysoki, gdyż wynosił 0,02oC/rok. Największe
tempo wzrostu temperatury minimalnej wody nastąpiło w maju, wrześniu i październiku (średnio 0,07oC/rok), a więc w podobnych miesiącach jak
w przypadku temperatur maksymalnych. Świadczy to o coraz szybszym nagrzewaniu się wody jeziora Wigry podczas wiosny i przedłużającym się okresie ze
stosunkowo wysokimi temperaturami wody na początku jesieni.
Przebieg temperatury w powierzchniowej warstwie wód jeziornych nawiązuje do przebiegu temperatury powietrza. Zależność ta jest mniejsza w okresie
występowania pokrywy lodowej, która skutecznie izoluje wodę znajdującą się pod lodem od wpływu najniższych (minimalnych) temperatur powietrza. Jest to
jedna z przyczyn decydujących o tym, że średnia temperatura roczna powietrza jest wyraźnie niższa od średniej temperatury wody. W latach 1972-2007
średnia roczna temperatura powietrza w Suwałkach wyniosła 6,7oC i tym samym była o 3,2oC niższa od średniej rocznej temperatury
wody w jeziorze Wigry w tym samym okresie. Do 1988 roku wartości średniej rocznej temperatury powietrza w Suwałkach bardzo rzadko przekraczały 7 oC. W następnych latach zdarzało się to już często (rys.3). W wyniku tego, podczas analizowanego okresu średnia roczna temperatura
powietrza wykazała trend dodatni, a jej wzrost wyniósł średnio 0,04oC/rok. Wzrost ten był identyczny jak w przypadku średniego rocznego
wzrostu temperatury wody w jeziorze Wigry. Coraz cieplejsze stają się zarówno sezony letnie (od czerwca do sierpnia), jak i sezony zimowe (od grudnia
do marca). Średni wzrost temperatury powietrza wynosił w tych sezonach odpowiednio 0,05oC/rok i 0,03oC/rok.
Wzrost temperatury powietrza podczas sezonów zimowych wywołuje istotne zmiany przebiegu zjawisk lodowych. Wyniki badań prof. A. Górniaka wskazują na
powolną tendencję do coraz późniejszego pojawiania się zjawisk lodowych na jeziorze Wigry, a także do wcześniejszego ich zakończenia. Tym samym czas
trwania zjawisk lodowych na jeziorze jest coraz krótszy. Od połowy lat 70. XX wieku do początku XXI wieku uległ skróceniu średnio z ok. 125 do ok. 100
dni w roku.
Z powyższych danych i informacji wynika, że w ostatnich latach następuje systematyczny wzrost temperatury w powierzchniowej warstwie wody jeziora
Wigry. Należy jednak zadać pytanie, jak przedstawia się rozkład temperatury wody w głębszych partiach jeziora i czy widoczne są podobne tendencje jej
zmian?
|
|
W jeziorach głębokich w okresie od wiosny do lata powstają trzy charakterystyczne warstwy, w których widoczny jest całkowicie odmienny pionowy rozkład
temperatury wody. Latem najpłycej (w przypadku jeziora Wigry do 7-8 metrów) występuje warstwa wody o w miarę stałej temperaturze, określana jako
epilimnion. Mając na uwadze coraz wyższe temperatury wody powierzchniowej, można stwierdzić, że w podobnym zakresie wzrasta także temperatura w tej
warstwie, a więc do głębokości 7-8 m. Poniżej epilimnionu temperatura wody gwałtownie obniża się, czasem nawet do ok. 7oC/m. Warstwa wody
charakteryzująca się szybkim spadkiem temperatury nosi nazwę metalimnionu. W jeziorze Wigry znajduje się ona na głębokości od ok. 7-8 m do ok. 12-13 m.
Poniżej, aż do dna, występuje ostatnia warstwa wody – hypolimnion. Charakteryzuje się stałą i niską temperaturą wody, która w jeziorze Wigry wynosi ok.
6oC. Dotychczas w omawianym jeziorze nie były prowadzone stacjonarne i długookresowe pomiary temperatury wody w pionie. Stąd też trudno
jednoznacznie stwierdzić, czy woda w głębokich warstwach staje się także coraz cieplejsza. Poza tym kształtowanie się temperatury wody na dużych
głębokościach jest znacznie bardziej skomplikowane i uzależnione od wielu czynników. Rozpoznanie warunków termicznych w głębokich warstwach jezior
wymaga zamontowania rejestratorów, które – jak wynika z nielicznych dotychczas podejmowanych prób – narażone są na zniszczenie przez osoby przebywające
na jeziorach. Niestety, nie wszyscy potrafią uszanować pracę i koszty ponoszone przez badaczy jezior, mimo, że specjalistyczne przyrządy nie są
przydatne do żadnych innych celów.
Wzrost temperatury wody w jeziorze Wigry zachodzi nieco wolniej niż w jeziorach położonych w zachodniej części Pojezierza Mazurskiego, a także na
Pojezierzu Pomorskim i Wielkopolsko-Kujawskim. W zachodniej części Polski obserwuje się wysoki wzrost temperatury powietrza w półroczu zimowym, co
skutkuje coraz częstszymi zimami bez pokrywy lodowej na jeziorach i tym samym szybkim wzrostem temperatury wody w chłodnej porze roku. W północno-wschodniej części Polski, ze względu na znacznie niższe temperatury powietrza podczas miesięcy zimowych, ich wzrost nie wywołuje (jak dotąd)
częstego braku pokrywy lodowej, chociaż okres jej występowania ulega wyraźnemu skróceniu. Z drugiej strony wyraźnie wydłuża się okres z wysokimi
temperaturami wody, zwłaszcza wiosną i jesienią. Latem z kolei pojawiają się ostatnio coraz wyższe, rekordowe temperatury wody, potwierdzające fakt, iż
jezioro Wigry staje się coraz cieplejsze. Jest to efekt wyraźnych fluktuacji klimatycznych, często określanych mianem globalnego ocieplenia.
Trudno powiedzieć, czy wyraźne tendencje wzrostu temperatury wody w jeziorze Wigry będą utrzymywać się nadal. Zjawisko tego rodzaju nie może przebiegać
w nieskończoność, gdyż istnieje pewna granica możliwego wzrostu temperatury wody związana ze stratą ciepła na parowanie podczas bardzo wysokich
temperatur powietrza. W historii jezior w północnej części Polski trwającej ponad 10 tysięcy lat występowały już okresy z wyższą i niższą temperaturą
wody w porównaniu do obecnej. Prognozy na następne kilkadziesiąt nie są jednoznaczne i nie ma pewności, jak będą w przyszłości układać się cyrkulacje
atmosferyczne w skali globalnej. Tym bardziej więc należy korzystać z kąpieli w coraz częściej pojawiającej się w jeziorze Wigry (a także w innych
jeziorach) wodzie o wysokiej temperaturze latem, która – chociaż krótkookresowo – przypomina pod tym względem wody w południowej części Europy.
|
