Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę ...

  

Nr 2/2012

   

Z życia WPN-u

Obce gatunki
- niecierpek
gruczołowaty

Ukształtowanie
powierzchni parku

Badania motyli

Fotoreportaż

Wieś
Czerwony Folwark

Bezpiecznie
na wodzie

Marian Jakubowski

Wiadomości lokalne

Rozmaitości

Redakcja

Początek numeru

  Strona główna

Nr 2/2012

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ   

Gatunki inwazyjne, obce geograficznie lub siedliskowo, stanowią poważne zagrożenie dla rodzimej różnorodności biologicznej. Celowo wprowadzone do środowiska lub zawleczone przez człowieka, stanowią szczególny problem na obszarach chronionych, wypierając rodzime gatunki roślin. Rośliny pochodzące z terenów o zbliżonych warunkach klimatycznych, intensywnie rozrastające się lub wytwarzające liczne nasiona, mogą w krótkim czasie skolonizować duże terytoria. Zajmując nowe tereny, inwazyjne rośliny wypierają z nich lokalne gatunki, zmieniając charakter zbiorowisk i właściwości siedlisk. Niektóre gatunki oprócz degradacji walorów rodzimej przyrody prowadzić mogą do strat w gospodarce człowieka, a nawet stanowić zagrożenie dla zdrowia zwierząt i ludzi.

W trosce o naszą rodzimą przyrodę nie powinniśmy dopuszczać do inwazji obcych przybyszów.  

 

  

 

 

 

Maciej Romański

   

NIECIERPEK

GRUCZOŁOWATY

(himalajski, Roylego)

Impatiens glandulifera

       

   Niecierpek gruczołowaty jest na terenie Wigierskiego Parku Narodowego jednym z najbardziej uciążliwych, inwazyjnych gatunków obcych. Ta okazała roślina pochodzi z Himalajów, gdzie występuje w nadrzecznych lasach na wysokości od 1800 do 3000 m nad poziomem morza.

   

Do Europy został sprowadzony w 1839 roku do ogrodu botanicznego Kew Garden w Anglii. Niedługo potem trafił do Polski jako roślina ozdobna i do dziś jest chętnie sadzony w przydomowych ogrodach, ze względu na okazałe kwiaty. Doniesienia z Europy o inwazyjnym charakterze tej rośliny pojawiły się już w 1900 roku. W Polsce pierwsze wzmianki o jego „ucieczkach” z ogrodów pochodzą z 1960 roku. Od tego czasu gatunek ten sukcesywnie opanowuje coraz większe obszary, „atakując” głównie wilgotne siedliska w dolinach rzecznych i na brzegach jezior – zarówno wilgotne łąki czy turzycowiska, jak i zbiorowiska leśne - olsy i łęgi. Jego zwarte łany pojawiają się również w lasach na terenach dość suchych. Niecierpek gruczołowaty odznacza się ogromną produkcją nasion – nawet do 32 tysięcy na metr kwadratowy! Dzięki specjalnej konstrukcji torebek nasiennych, jest on w stanie wystrzeliwać nasiona na odległość dochodzącą do 6 metrów od rośliny macierzystej. Jego nasiona są też łatwo roznoszone przez wodę. Dzięki tak wielkiej produkcji nasion, którymi wprost zasypuje swoje otoczenie, szybkiemu wzrostowi i dużym rozmiarom pojedynczych roślin, niecierpek ten z łatwością wypiera naturalną roślinność i tworzyć może jednogatunkowe łany o powierzchni sięgającej setek hektarów. Inwazja tego gatunku może przebiegać bardzo szybko. Rosnąc masowo wzdłuż cieków wodnych i wytwarzając ogromną biomasę, doprowadza niekiedy do tarasowania koryt rzecznych, powodując lokalne podtopienia i zwiększając zagrożenie powodziowe.

  

  

  

     

  

Niecierpek gruczołowaty. Fot. Maciej Romański

 

Zwalczanie tego gatunku jest trudne, ponieważ opanowuje on tereny trudno dostępne. Dodatkowo walkę z nim utrudnia fakt, iż nawet niedojrzałe nasiona, po wyrwaniu rośliny, nabywają zdolności kiełkowania. Zwalczanie niecierpka gruczołowatego polega na ręcznym wyrywaniu roślin przed porą kwitnienia lub też na mechanicznym wykaszaniu terenów opanowanych przez tę roślinę. Nasiona na szczęście nie zachowują zbyt długo zdolności do kiełkowania i są wrażliwe na dłuższe zalanie wodą.

  

Na terenie WPN-u największe obszary opanowane przez niecierpka gruczołowatego zlokalizowane są w dolinie Czarnej Hańczy, od Sobolewa do ujścia rzeki do jeziora Wigry, w Płocicznie i Gawrych Rudzie oraz dookoła klasztoru w Wigrach. Mniejsze skupienia rozsiane są na brzegach Wigier, w pobliżu jeziora Kaletnik oraz w lasach, głównie w centralnej części parku.

 

  

Miejsca występowania niecierpka gruczołowatego na terenie Wigierskiego Parku Narodowego.
Opracował: Maciej Romański

 

  

Oprócz niecierpka gruczołowatego w Polsce występują jeszcze dwa gatunki inwazyjnych niecierpków obcego pochodzenia. Najnowszym przybyszem jest niecierpek pomarańczowy Impatiens capensis, okazała roślina o dużych, pomarańczowych kwiatach, pochodząca z Ameryki Północnej. Do Polski trafił on dopiero w ostatnim dziesięcioleciu i obecnie stwarza zagrożenie tylko lokalnie, w okolicach Szczecina. Można jednak spodziewać się, że tak jak i inne obce niecierpki, będzie groźny dla rodzimej przyrody w skali całego kraju. Natomiast niewielki niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora, jest gatunkiem stanowiącym już teraz bardzo poważny problem w skali całego kraju i Europy. Pochodzi on z Azji centralnej i północno-wschodniej. Sprowadzony został do ogrodu botanicznego w Genewie w początkach XIX wieku i już w 1830 roku rozpoczął inwazję, opanowując praktycznie cały kontynent w błyskawicznym tempie. Gatunek ten rozprzestrzenia się głównie w lasach liściastych, tworząc jednogatunkowe łany i eliminując wszystkie rodzime gatunki roślin runa leśnego, a także utrudniając wzrost siewek drzew i krzewów. Jest zdolny wnikać w zasadzie do wszystkich typów lasów. W Wigierskim Parku Narodowym pojawił się kilkanaście lat temu, jednak dopiero w ostatnich latach jego inwazja przybrała na sile i obecnie występuje on na terenie prawie całego parku. Ze względu na ogromny obszar, który już zajął, jego zwalczanie wydaje się niemożliwe, choć ręczne wyrywanie roślin, przed porą kwitnienia, może lokalnie przynieść dobre efekty.

 

    

  

Niecierpek drobnokwiatowy. Fot. Maciej Romański

  

Dodać należy, iż w Polsce naturalnie występuje tylko jeden gatunek niecierpka - niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, rosnący w żyznych, cienistych lasach liściastych, zwykle na lekko wilgotnych glebach.

  

Miejsca występowania niecierpka drobnokwiatowego na terenie Wigierskiego Parku Narodowego.
Opracował: Maciej Romański

 

 

  

  

  

  

 

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł