Nr 3/2001

  PRZYRODA I KRAJOBRAZ  

Maciej Romański 

FLORA WPN

Flora Wigierskiego Parku Narodowego jest bardzo bogata. Bogactwo to uwarunkowane jest położeniem geograficznym oraz różnorodnością siedlisk spotykanych na terenie WPN. 

Obszar północno-wschodni kraju, pod względem klimatycznym, a co za tym idzie i florystycznym, jest nieco odrębny od pozostałej części Polski niżowej. Suwalszczyzna znajduje się na granicy wpływów polarnych, kontynentalnych i atlantyckich mas powietrza.

Skalnica torfowiskowa (fot. M.Romański)

Przeważający wpływ na klimat tego regionu wywierają polarne i kontynentalne masy powietrza. Właśnie ze względu na takie położenie względem klimatycznej mapy Europy przez Suwalszczynę przebiegają liczne granice geograficznego rozmieszczenia wielu gatunków roślin. Najbardziej widoczną odrębnością florystyczną tego regionu jest brak kilku gatunków drzew na tym obszarze - próżno tu szukać lipy szerokolistnej, dębu bezszypułkowego czy buka. Tutejszy klimat jest zbyt ostry aby mogły one przetrwać zimę. Również grab jest tutaj znacznie rzadszy niż w innych regionach kraju. Natomiast wpływ chłodnego, północnego klimatu powoduje, iż świerki są znacznie pospolitsze niż w centralnej Polsce.

Świerk w naturalny sposób na terenie WPN, jak i całej Suwalszczyzny, wchodzi, jako domieszka, w skład lasów liściastych. Właśnie ta stała obecność świerka w drzewostanie powoduje, iż obszar ten należy już do strefy lasów mieszanych, a nie strefy lasów liściastych jak pozostała część niżowej Polski. Ze względu na silny wpływ polarnego klimatu spotyka się tu wiele gatunków roślin, których centrum występowania znajduje się w północnych regionach Europy. Część z nich nie dociera już wcale, bądź występuje bardzo sporadycznie dalej na południe i zachód. Wiele z nich to tzw. relikty polodowcowe - gatunki które przetrwały na tym terenie od czasów ostatniego zlodowacenia. Wraz z zaznaczającymi się wpływami klimatu kontynentalnego można odnaleźć tutaj gatunki docierające z głębi kontynentu, nawet z odległej Syberii.

Wraz ze słabo zaznaczającym się klimatem atlantyckim docierają tutaj również gatunki z nim związane. Z kolei polodowcowe wzgórza, na swoich słonecznych, ciepłych i suchych południowych stokach zapewniają specyficzne warunki mikroklimatyczne, umożliwiające osiedlanie się roślin pochodzących ze znacznie cieplejszych i suchszych, południowych obszarów Europy. Właśnie to graniczne położenie klimatyczne wpływa na bogactwo flory Wigierskiego Parku Narodowego.

Wełnianeczka alpejska (fot. M.Romański)

Na terenie WPN stwierdzono występowanie prawie 1000 gatunków, podgatunków i odmian roślin naczyniowych. Aż 63 gatunki, których obecność na terenie Parku zostało odnotowane w literaturze, są objęte ochroną całkowitą. Od liczby tej należało by odliczyć 2 gatunki które zostały prawdopodobnie podane błędnie, 3 wprowadzone sztucznie na ten obszar oraz 4 które prawdopodobnie wyginęły. Daje to i tak wysoką liczbę 54 występujących tu naturalnie gatunków objętych ochroną całkowitą. Kolejnych 14 gatunków objętych jest ochroną częściową.

Oprócz list roślin ustawowo objętych ochroną całkowitą bądź częściową, bardzo ważne są listy gatunków zagrożonych i rzadkich na terenie Polski. Najważniejszą taką listą jest Polska Czerwona Księga Roślin, gromadząca informacje o najrzadszych gatunkach roślin w naszym kraju. Na terenie WPN występuje obecnie aż 12 gatunków wpisanych do tej księgi. Oprócz Polskiej Czerwonej Księgi bardzo ważna jest lista gatunków wymierających, rzadkich i zagrożonych - na terenie Wigierskiego parku Narodowego odnotowano obecność 53 gatunków roślin wpisanych na taką listę, z czego 5 uznanych za wymierające we florze Polski.

Wartym odnotowania jest fakt występowania na terenie Parku 18 gatunków storczyków. Rośliny należące do tej rodziny są w większości bardzo rzadkie i coraz trudniej je spotkać. Na terenie WPN odnajdują one dogodne warunki do rozwoju, a wiele z nich występuje bardzo licznie.

Rośliny torfowiskowe: żurawina, rosiczka, torfowce
(fot. M.Kamiński)

Do najcenniejszych gatunków roślin występujących w Wigierskim Parku Narodowym należą takie „rarytasy” botaniczne jak: wełnianeczka alpejska, brzoza niska, turzyca Buxbauma, turzyca strunowa, turzyca delikatna, turzyca luźnokwiatowa, kukułka bałtycka i kukułka Ruthego, wątlik błotny, lipiennik Loesela, wyblin jednolistny, kukuczka kapturkowata, żurawina drobnolistkowa, fiołek torfowy, skalnica torfowiskowa, podejźrzon księżycowy, wielosił błękitny, kosatka kielichowa i obuwik pospolity.

Kukułka krwista (fot. M.Romański).

Ze względu na występujące gatunki roślin najcenniejszymi środowiskami są różne typy torfowisk oraz podmokłe łąki. Właśnie w takich miejscach można spotkać najciekawsze i najrzadsze w naszej florze okazy.