|
Nr 4/2001 |
HISTORIA, TRADYCJA, KULTURA |
|
|
Maciej Ambrosiewicz STRÓJ LUDOWY nad jeziorem Wigry |
|
|
|
Strój ludowy to w istocie określenie dotyczące przede wszystkim do odświętnego ubioru chłopskiego, który różnił się od surowego stroju noszonego codziennie. Bogactwo stroju było uzależnione od stanu zamożności wsi. O rozwoju stroju ludowego można mówić we wschodnim obszarze obecnej Polski dopiero po uwłaszczeniu chłopów, czyli po 1863 roku. Nastąpił wtedy wzrost zamożności, a także poczucie własnej wartości chłopów. Towarzyszył temu szybki rozwój produkcji przemysłowej tkanin i chemicznie uzyskiwanych barwników. Rosnąca różnorodność zaopatrzenia rynku sprzyjała potrzebie kompletowania strojów oraz dostosowaniu ich do kolejnych zmian mody, których tempo było zróżnicowane. Na przełomie XIX i XX wieku na ziemiach polskich było około 50 typów strojów ludowych, przy czym dziesięciokrotnie więcej było jego odmian.
Na Suwalszczyźnie, w czasie gdy na innych ziemiach trwał bujny rozwój strojów ludowych, czyli pod koniec XIX w., rozpoczął się proces jego zaniku.
W okolicach jeziora Wigry wcześnie zaprzestano nosić strój ludowy. Najdłużej zachował się on wśród ludności litewskiej, w północnej części gminy Krasnopol. W literaturze i ikonografii odnotowano nieco informacji o tradycyjnym stroju ludowym Suwalszczyzny. Zachowały się dziewiętnastowieczne opisy Aleksandra Połujańskiego, Aleksandra Osipowicza i Oskara Kolberga oraz rysunki Wojciecha Gersona.
Strój ludowy z okolic Suwałk wg. Gersona
Oskar Kolberg opisał szczegółowo stroje ze wsi leżących na północ od miasta Suwałki:
Na rysunku Gersona (w oryginale podkoloro- wanym) mężczyźni z okolic Suwałk ubrani są w sukmany koloru jasnego i białoszare spodnie obwiązane do kolan trokami łączącymi się z łapciami.
|
Na głowie starszy mężczyzna ma magierkę z niebieskiego sukna obszytą barankiem, młodszy czapę nauszną z sukna. Kobieta ubrana jest w niebieską spódnicę do kostek, biały fartuch, zielony serdak, białą koszulę z haftowanym kołnierzykiem. Na głowie ma biały zawój, przez plecy i ramiona przerzuconą białą płachtę, na nogach czarne pantofle, płytkie na płaskich podeszwach.
Tradycyjny strój kobiecy i męski w XIX wieku wykonywany był prawie wyłącznie z tkanin samodziałowych: płótna lnianego, tkanin wełnianych i lniano-wełnianych. Z lnu szyto przede wszystkim koszule, spodnie i fartuchy.
Buty z cholewami, klumpie i łapcie (fot. M.Kamiński)
Koszule kobiece i męskie były długie (sięgały za kolana), z rękawami o kroju przyramkowym, posiadały kołnierzyki stojące (tzw. stójki) lub wyłożone. W koszulach ludności białoruskiej i rosyjskiej (u staroobrzędowców) rozcięcie znajdowało się zawsze z boku, najczęściej z lewej strony. Kołnierzyki były stojące, zdobione czerwono-czarnym haftem krzyżykowym (zwano ten typ koszuli ruską rubachą).
Koszule kobiece często składały się z dwóch części: górnej, z cienkiej delikatnej tkaniny i dolnej, czyli podołka, z gorszego i grubszego materiału, tę część koszuli wkładało się pod spódnicę. Koszule męskie były nieco krótsze, noszono je wypuszczone na spodnie. W pasie przewiązywano się krajką (wielobarwną tkaną taśmą) lub paskiem.
W stroju kobiecym drugim podstawowym elementem były kitle, czyli spódnice. Kitel to spódnica wełniana lub lniano-wełniana, utkana w pasy, lub kratkę, rzadziej gładka. Spódnicami zaś nazywano te, które pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku i tkane były z wełny i fabrycznych nici bawełnianych i kamelowych (spódnice te nazywano powszechnie spódnicami kamelowymi). Kitle pasiaste miały szerokie ciemne pasy, w kolorze brązowym, granatowym, ciemno-zielonym, bordowym, przedzielane węższymi i jaśniejszymi paskami. Kitle kraciaste wykonywane były w dwóch lub trzech kolorach, np. czerwono-granatowe, brązowo-zielone. Spódnice kamelowe tkano z nitek o dwóch odcieniach wzajemnie przenikających się, co przy zastosowaniu fabrycznej przędzy dawało mieniącą się powierzchnię.
O pozostałych elementach stroju ludowego napiszę w jednym z następnych wydań kwartalnika „Wigry”.
|
