Nr 2/2002

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ  

 

Lech Krzysztofiak 

  

MONITORING PRZYRODY

(2)

  

Co dwa lata z 20 stałych stanowisk rozmieszczonych na obszarze całego parku pobierane są plechy porostu pustułki pęcherzykowatej, w których bada się zawartość metali ciężkich kadmu, ołowiu, cynku i miedzi oraz żelaza i siarki. 

  

Zintegrowany monitoring parku prowadzony jest na wydzielonym obszarze zlewni Czarnej Hańczy w zachodniej części parku. Zlewnia badawcza zajmuje obszar o powierzchni 7,44 km2. Wigierska Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego powstała w 1993 roku i jest jedną z siedmiu działających na terenie naszego kraju w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Program działalności Stacji dotyczy funkcjonowania krajobrazu, a jej przedmiotem badań są podstawowe elementy przestrzeni przyrodniczej.

  

Obecnie w ramach monitoringu zintegrowanego realizowane są następujące programy pomiarowe: meteorologia, chemizm opadów atmosferycznych, chemizm opadu podkoronowego deszczu przechodzącego przez korony sosen i świerków, chemizm wody spływającej po pniach, metale ciężkie w porostach, gleby, wody podziemne, wody powierzchniowe - rzeka Czarna Hańcza, flora i roślinność zlewni badawczej, struktura i dynamika szaty roślinnej, porosty nadrzewne, fauna bezkręgowców.

    

Badania porostów (fot. L.Krzysztofiak).

    

Badania lokalnego klimatu prowadzone są w tzw. ogródku meteorologicznym w Sobolewie, gdzie ustawiona jest automatyczna stacja meteorologiczna Mailos 500. Zakres pomiarowy stacji obejmuje: temperaturę powietrza na wysokości 2 metrów nad poziomem gruntu, temperaturę powietrza przy powierzchni ziemi (na wysokości 5 cm), temperaturę gruntu na głębokości 5, 20, 50 i 100 cm, wilgotność powietrza, ilość opadów atmosferycznych, prędkość i kierunek wiatru na wysokości 10 metrów, promieniowanie całkowite i usłonecznienie. Chemizm wód opadowych badany jest na otwartej przestrzeni oraz w środowisku leśnym pod okapem sosny i świerka. Ponadto, badana jest woda opadowa spływająca po pniach drzew. Badania obejmują analizy: przewodności elektrolitycznej, odczynu, fosforu fosforanowego, chlorków, siarki siarczanowej, azotu amonowego i azotanowego, sodu, potasu, wapnia i magnezu. 

 

  

 

  

Co dwa lata, tak jak i w przypadku monitoringu ogólnego, badana jest zawartość metali ciężkich, żelaza i siarki w porostach nadrzewnych (w plechach pustułki pęcherzykowatej). Badania glebowe powtarzane są co 5 lat i polegają na pobraniu próbek gleby z różnych głębokości, które analizowane są pod względem chemicznym (m.in. badane są wybrane kationy, kwasowość, metale, azot i fosfor).

  

Badania wód podziemnych polegają na rejestrowaniu poziomu wód w otworze badawczym (piezometrze) oraz analizowaniu wybranych właściwości fizycznych i chemicznych pobranej wody. Piezometr zlokalizowany jest w Sobolewie, a jego głębokość wynosi ponad 18 metrów (poziom lustra wody w otworze jest na głębokości ok. 12 metrów od powierzchni gruntu).Badania wód powierzchniowych prowadzone są na Czarnej Hańczy w dwóch punktach w Sobolewie, gdzie rzeka wpada na teren zlewni badawczej oraz przy ujściu rzeki do jeziora Wigry, gdzie rzeka opuszcza teren badań. Zakres badań obejmuje: stany wód, przepływ wody, temperaturę oraz wybrane elementy składu chemicznego. Pomiary prowadzone są w odstępach miesięcznych.

  

Na terenie całej zlewni badawczej prowadzone są prace dotyczące występowania wybranych gatunków roślin naczyniowych. Są to przede wszystkim gatunki objęte ochroną prawną, gatunki zagrożone oraz obce rodzimej florze. Na kilku stałych powierzchniach wykonuje się co 5 lat zdjęcia fitosocjologiczne, mierzy się pierśnicę (średnicę pni na wysokości 1,20 m od podłoża) i wysokość drzew oraz określa się ich stan zdrowotny. Badania porostów nadrzewnych wykonywane są co dwa lata i obejmują 12 gatunków tych organizmów. Na 17 stanowiskach, na wybranych drzewach, mierzona jest powierzchnia plech badanych porostów i określany jest ich stan zdrowotny. 

  

Badania zwierząt bezkręgowych prowadzone są w grądzie, olsie i borze bagiennym. Na tych powierzchniach w sezonie wegetacyjnym odławiane są zwierzęta penetrujące dno lasu oraz zwierzęta latające nad powierzchnią gruntu. Zebrany materiał segregowany jest na duże grupy systematyczne i liczony, a owady należące do rodzin: mrówki, pszczoły dziko żyjące i biegaczowate oznaczane są do gatunku. Po zakończeniu roku hydrologicznego, który trwa od listopada do końca października następnego roku, zebrane informacje są opracowywane i przedstawiane w postaci raportu o stanie środowiska przyrodniczego.

   

Wyniki monitoringu wykorzystywane są do sporządzania raportów o stanie środowiska naszego kraju i prowadzenia prac naukowych; są także podstawą do weryfikacji planów ochrony parku oraz opracowywania materiałów edukacyjnych i informacyjnych.

 

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł

.

.