Kiedy zaczyna się wiosna? Wiadomo – 21 marca, wystarczy zajrzeć do kalendarza. Dlaczego więc czasem mówimy, że wiosna przyszła w tym roku wyjątkowo wcześnie lub, że się tym razem spóźnia? Przyrodnicy wyznaczają pory roku na podstawie następujących po sobie zjawisk, takich jak zakwitanie konkretnych gatunków roślin czy zmiana barwy liści na drzewach. Nauka zajmująca się okresowymi, cyklicznymi zmianami w przyrodzie to fenologia.

Leszczyna (fot. M.Kamiński)

Na podstawie wieloletnich badań wyróżniono w Polsce dziewięć fenologicznych pór roku: przedwiośnie, pierwiośnie, wiosnę, wczesne lato, lato, wczesną jesień, jesień właściwą, jesień późną i zimę. Zajmijmy się trzema pierwszymi porami roku.

Przedwiośnie. Sygnałem świadczącym o początku przedwiośnia jest kwitnienie leszczyny (Corylus avellana), wawrzynka wilczełyko (Daphne mezereum), podbiału (Tussilago farfara) i lepiężnika różowego (Petasites hybridus). Przedwiośnie jest okresem kwitnienia najwcześniejszych gatunków roślin zielnych oraz tych drzew i krzewów, u których kwiaty pojawiają się przed rozwojem liści. Zakwitanie przylaszczek (Hepatica nobilis) świadczy już o przechodzeniu przedwiośnia w pierwiośnie.

Zawilce gajowe (fot. M.Kamiński)

Pierwiośnie. W tym okresie zakwitają drzewa i krzewy, u których jednocześnie pojawiają się liście. Kwitną też takie rośliny zielne jak: miodunka ćma (Pulmonaria obscura), ziarnopłon wiosenny (Ficaria verna), zawilec gajowy (Anemone nemorosa), zawilec żółty (Anemone ranunculoides), szczyr trwały (Mercurialis annua), piżmaczek wiosenny (Adoxa moschatellina), pierwiosnka wyniosła (Primula elatior) i kokorycz pusta (Corydalis cava); oraz z drzew: wierzba iwa (Salix caprea) i olsza czarna (Alnus incana).

Łuskiewnik różowy (fot. M.Romański)

Wiosna. Na przyjście wiosny wskazuje zakwitnięcie lilaka pospolitego (Syringa vulgaris), popularnie zwanego bzem, kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanum), czeremchy (Prunus padus) oraz jarzębiny (Sorbus aucuparia); natomiast z roślin zielnych: konwalii majowej (Convallaria maialis), groszku wiosennego (Lathyrus vernus), gajowca żółtego (Galeobdolon luteum), dąbrówki rozłogowej (Ajuga reptans), kokoryczki wonnej (Polygonatum odoratum) i wielkokwiatowej (Polygonatum multiflorum), rzeżuchy łąkowej (Cardamine pratensis), jasnoty plamistej (Lamium maculatum), bluszczyka kurdybanka (Glechoma hederacea), oraz różnych gatunków fiołków (Viola sp.).