Nr 1/2003

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ  

 

Maciej Kamiński  

RZEKI

(1)  

 Wiatrołuża (fot. M.Kamiński)

   

Rzeki są niezwykle ważnym elementem środowiska przyrodniczego i krajobrazu Wigierskiego Parku Narodowego. Każda z ośmiu rzek i rzeczek, od największej Czarnej Hańczy po malutką Samlankę, jest inna. Różnią się wielkością, żyznością, szybkością przepływu wody, ukształtowaniem koryta, rodzajem osadów dennych i wieloma innymi czynnikami, które decydują o ich niepowtarzalnym charakterze. Dzięki temu zróżnicowaniu, w poszczególnych wodach płynących parku występują odmienne zespoły roślin wodnych, bezkręgowców i ryb.

  

Różnorodność biologiczną większych rzek parku uzupełniają walory przyrodnicze ich naturalnie ukształtowanych dolin – przyrzeczne torfowiska, olsy, łęgi i inne zbiorowiska leśne. Fragmenty dolin Czarnej Hańczy, Wiatrołuży, Maniówki i Kamionki zostały objęte ochroną ścisłą dla zachowania ich pierwotnego charakteru bądź zapewnienia warunków naturalnego przebiegu procesów przyrodniczych. Turystów zainteresowanych wodami płynącymi park zaprasza na Czarną Hańczę, którą można spłynąć od jeziora Wigry w kierunku Kanału Augustowskiego. Jest to piękny i dobrze znany w Polsce szlak kajakowy. Obszerny opis fragmentu tego szlaku, jego walorów przyrodniczo- krajobrazowych i zagospodarowania turystycz- nego, zamieściliśmy w numerze 3/2002 naszego kwartalnika.

  

Czarna Hańcza w Sobolewie (fot. M.Kamiński)

  

Czarna Hańcza jest najdłuższą i niosącą najwięcej wody rzeką parku. W swoim górnym biegu, po opuszczeniu najgłębszego w Polsce jeziora Hańcza (107 m), płynie w kierunku południowo-wschodnim, przepływa przez Suwałki i od zachodu wpada do Zatoki Hańczańskiej jeziora Wigry. Zbierając wody z powierzchni około 170 kilometrów kwadratowych i będąc jednocześnie odbiornikiem suwalskich ścieków, doprowadza do Wigier pokaźny ładunek substancji użyźniających. Dzięki sprawnej od kilku lat pracy suwalskiej oczyszczalni ścieków, a zwłaszcza zmniejszeniu koncentracji fosforu w ściekach oczyszczonych, tempo eutrofizacji Wigier uległo na szczęście znacznemu zahamowaniu.

  

Rzeka, wpływając na teren parku we wsi Sobolewo, płynie szybko i jest dobrze natleniona. Choć pod względem właściwości chemicznych i bakteriologicznych miała w ostatnich latach przeważnie III klasę czystości, to jednak, dzięki wysokiej koncentracji rozpuszczonego tlenu, występują w niej gatunki bezkręgowców wodnych i ryb typowych dla wód znacznie czystszych, jak na przykład pstrągi potokowe. Płynąc dalej w kierunku Wigier, rzeka zwalnia swój bieg, pogłębia się i meandruje po szerokiej dolinie.

  

 

  

Dolinę Czarnej Hańczy na tym odcinku pokrywają rozległe torfowiska niskie, a w skrajnych częściach doliny także torfowiska przejściowe, olsy, fragmenty borów bagiennych i innych zbiorowisk leśnych. Tę interesującą mozaikę ekosystemów można obejrzeć podczas wędrówki zielonym szlakiem turystycznym, przecinającym kładkami i mostkami dolinę rzeki na południowy zachód od Sobolewa. Jest to obszar niezwykle cenny ze względu na występowanie wielu rzadkich gatunków roślin. Spotkać tu można m.in. kilka gatunków storczyków, wymierającego w kraju fiołka torfowego oraz – będące reliktami polodowcowymi – wełnianeczkę alpejską i brzozę niską. Dolina jest miejscem bytowania łosi, bobrów, a okresowo także wilków. W pobliżu ujścia rzeki do Wigier od lat gromadzą się i nocują kormorany.

  

Wiosna na torfowiskach nad Czarną Hańczą
(fot.M.Kamiński)

  

Cały omawiany obszar objęty jest programem systematycznych badań i obserwacji w ramach państwowego systemu monitoringu środowiska. Zainteresowanych zapraszam do lektury raportu Wigierskiej Stacji Bazowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego na naszych stronach w Internecie:
(www.wigry.win.pl/ monitoring/index.htm).

 

Północną część parku odwadnia rzeka Wiatrołuża, która wraz ze swoim prawobrzeżnym dopływem Maniówką dopływa, poprzez jezioro Królówek, do jeziora Pierty. Wiatrołuża, w swoim górnym, silnie meandrującym biegu, charakteryzuje się dość szybkim, ale bardzo zmiennym w ciągu roku przepływem – po wiosennych wezbraniach poziom wody bardzo się obniża, a rzeka odsłania swoje kamieniste lub żwirowo-piaszczyste dno. Między Kaletnikiem a Lipniakiem Wiatrołuża płynie wąską doliną w otoczeniu wysokich, pokrytych lasem ciągów wzgórz. Piękną panoramę tej doliny można podziwiać z wieży widokowej, do której turyści docierają ścieżką prowadzącą od parkingu położonego przy drodze Lipniak - Kaletnik.

  

Górny bieg Wiatrołuży (fot. M.Kamiński)

  

  

ciąg dalszy    

  

  

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł

.

.