Nr 1/2003

 PRZYRODA I KRAJOBRAZ  

Maciej Kamiński  

RZEKI

(2)  

W środkowym i dolnym biegu dolina Wiatrołuży poszerza się, a rzeka zwalnia swój bieg. Jej dno pokrywają grząskie, muliste osady, obficiej rozwijają się rośliny wodne i wodno-błotne. Przepływ wody powstrzymują liczne tamy bobrowe. Rzeka płynie teraz w otoczeniu torfowisk niskich, olsów i łęgów olszowo - świerkowych. Przyrzeczne zbiorowiska roślinne obfitują w wiele rzadkich gatunków roślin – na silnie uwodnionych torfowiskach oraz na zarastających, od dawna nie użytkowanych łąkach występują m.in. stanowiska kruszczyka błotnego, lipiennika Loesela i skalnicy torfowej.

Tama bobrowa na Wiatrołuży (fot. M.Kamiński)

Wiatrołużę, jak i Maniówkę, zasilają liczne źródła – zarówno o charakterze wysiękowym, jak i silnie bijące z podłoża. Latem woda tych rzek ma często temperaturę o kilka stopni niższą niż w innych ciekach parku. W obszarach źródliskowych rozwijają się specyficzne zespoły roślinne, często zdominowane przez mchy i wątrobowce.

Wędrując czarnym szlakiem po północnej części parku, warto zatrzymać się na chwilę przy przepuście na małej rzeczce Samlance, wypływającej z rozległych torfowisk otaczających jeziorka Samle Duże, Samle Małe i Przetaczek. Rzeczka została w tym miejscu spiętrzona tamą bobrową, a powstałe rozlewisko bujnie zasiedliły rośliny i bezkręgowce wodne. Patrząc na dno Samlanki, zadziwić się można obfitością żyjących tu zwierząt: ciągnących swoje domki chruścików, leniwie pełznących ślimaków, pływających chrząszczy i pluskwiaków. Jeśli będziemy mieli szczęście, to możemy w tym rejonie spotkać także wydrę, dla której żyjące w Samlance mięczaki i raki są głównym źródłem pożywienia.

Maniówka (fot.M.Kamiński)

Samlanka (fot.M.Kamiński)

Niezwykle ciekawą rzeką, objętą w parku ścisłą ochroną, jest Kamionka. Charakteryzuje się ona bodaj największym na terenie parku zróżnicowaniem szybkości przepływu oraz warunków bytowania organizmów wodnych: na niektórych odcinkach płynie z szumem po kamieniach, przypominając górski potok, w innych rozdziela się na kilka odnóg, płynąc powoli wśród turzycowisk, a w niektórych prawie staje, jakby zastanawiając się nad ominięciem kolejnej, wzniesionej przez bobry tamy. Tak duże zróżnicowanie siedlisk powoduje, że występuje tu nieprzeliczona liczba gatunków bezkręgowców wodnych. Wiele z nich, jak małże: skójki gruboskorupowe i groszkówki czy przędące swoje misterne sieci larwy bezdomkowych chruścików, odżywia się niesioną przez rzekę zawiesiną.

Kamionka (fot.M.Kamiński)

Dolinę Kamionki szczelnie porastają zróżnicowane florystycznie lasy, w których dominują świerk i olcha. Bezpośrednio przy rzece drzewostany mają charakter naturalny, z dużą liczbą obumarłych drzew – stojących jeszcze lub połamanych, wykrotów, plątaniną gałęzi i bujnej roślinności zielnej, wyrastających w lukach drzewostanu kolejnych pokoleń drzew. Las ten jest miejscem występowania wielu rzadkich gatunków roślin, grzybów rozwijających się na murszejących kłodach drzew oraz setek gatunków różnych bezkręgowców. W Kamionce masowo występują larwy wielu grup owadów. Spoglądając na rzekę z mostków w okolicach Małej Huty i w Leszczewie, podziwiać możemy tysiące tańczących nad wodą owadów – kolorowych ważek, jętek, chruścików.

Wszystkich tych, którzy chcieliby pogłębić swoją wiedzę na temat przyrodniczych i turystycznych walorów wód parku, zapraszam do lektury wydanych przez WPN pakietów edukacyjnych „Wody” i „Ryby” (seria „Poznaj przyrodę WPN-u”) oraz do wizyty na naszej stronie internetowej.