DRZEWO JAKO SIEDLISKO RÓŻNORODNYCH ORGANIZMÓW   (cz.1)

Najpierw przypomnimy, jak zbudowane są drzewa. Wtedy poruszane w przewodniku powiązania w całej delikatnej strukturze lasu będą lepiej zrozumiałe. Jak wyglądają i jaką pełnią rolę korzenie różnych drzew? Korzeń przede wszystkim przytwierdza roślinę do podłoża i pobiera z gleby wodę (z różnymi związkami mineralnymi) potrzebną do życia całego organizmu. Miejsce, gdzie korzeń główny przechodzi w nadziemną część rośliny (pień, łodygę) stanowi szyję korzeniową. Korzeń główny razem z wszystkimi dodatkowymi korzeniami bocznymi tworzy system korzeniowy. Niektóre drzewa jak sosny, dęby, wiązy wykształcają bardzo silny, gruby główny korzeń. Korzenie boczne wyrastają przede wszystkim u nasady. Taki system nazywamy palowym (ryc.1a). Drzewa z takim systemem korzeniowym są odporne na wichury i lepiej wykorzystują związki pokarmowe z gleby, gdyż mogą głębiej po nie sięgać. Drzewa takie jak np.: świerk, osika, jesion, mają system korzeniowy poziomy (płaski) (ryc. 1b), gdzie korzenie boczne silnie, dość płytko pod ziemią rozrastają się, a dopiero od nich reszta korzeni rośnie pionowo w dół. Kiedy są bardzo silne wiatry drzewa te łatwo się wywracają tworząc wykroty. Modrzew, brzoza, lipa, grab mają system tzw. ukośny, sercowaty (Ryc. 1c), w którym grube korzenie boczne rosną w glebie ukośnie, a rosnące od nich następne korzenie również ukośnie rosną ku dołowi. Oczywiście drzewa rosnące swobodnie na otwartej przestrzeni mają lepiej i silniej rozwinięty system korzeniowy niż drzewa rosnące bardzo gęsto. Jest duża zależność pomiędzy korzeniami a koroną. Uszkodzenie jednej lub drugiej części wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie całego drzewa. 

a

b

c

    
Ryc. 1. Schemat budowy podstawowych typów korzeni, a - palowy, b – poziomy, c – sercowaty

Bardzo ważną rolę w życiu drzew odgrywają grzyby, z których wiele gatunków wchodzi w symbiozę z ich systemem korzeniowym. Nazywamy to mikoryzą (z greckiego: myces – grzyb, rhiza – korzeń). Zakłada się, że około 80 % roślin kwiatowych, wiele paproci, wątrobowców wchodzi w związki mikoryzowe. Największe znaczenie dla lasu, ma mikoryza u wszystkich przedstawicieli z rodziny sosnowatych, ale także u drzew liściastych jak: dąb, grab, wierzba, lipa, topola, brzoza, olsza. Zalesianie terenów porolnych, hałd przemysłowych przy braku grzybów mikoryzowych powoduje często, że drzewa łatwiej ulegają infekcji różnych chorobotwórczych grzybów. Słabsze drzewa szybciej też są atakowane przez szkodliwe owady i częściej zamierają. Dlaczego grzyby mikoryzowe są tak ważne? Pojawiają się one na drobnych, krótszych niż 2 mm korzeniach. Wokół korzenia powstaje tzw. mufka grzybniowa, z której niteczkami rozchodzi się grzybnia i tworzy sieć odchodzącą od korzenia na ponad 20 cm (najdrobniejsze korzonki, tzw. włośniki mają długość tylko do 1 mm). Dzięki mufce grzybniowej na korzeniach, drzewa chronione są przed grzybami patogennymi (chorobotwórczymi), wytwarzane przez nią związki niszczą toksyny i enzymy produkowane przez te grzyby. Strzępki grzybni na poszczególnych korzonkach łączą się i powstają sznury grzybniowe. Rozprzestrzeniają się one w glebie, łączą z sąsiadującymi drzewami i tworzą wielki system. Grzyb przekazuje roślinie wodę z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi, z regulatorami wzrostu, witaminami. Produkuje substancje antybiotykowe, które ograniczają rozwój i wzrost patogenów. Od rośliny pobierane są węglowodany (cukry). Drzewa lepiej przeżywają suszę, dzięki zwiększeniu powierzchni chłonnej korzeni, o korzenie z mikoryzą. To, co my widzimy często w lesie, są to oczywiście owocniki grzybów a pozostała część grzybni najczęściej jest ukryta w ziemi. Należące do podstawczaków najbardziej popularne gatunki grzybów mikoryzowych zaliczane są do takich rodzajów jak: borowik (Boletus sp.) (Ryc. 2), maślak (Suilus sp.) (Ryc. 3), mleczaj (rydz) (Lactarius sp.) (Ryc. 4), muchomor (Amanita sp.) (Ryc. 5), gołąbek (Russula sp.) (Ryc. 6), gąska (Tricholoma sp.) (Ryc. 7), pieprznik (Cantharellus sp.) (Ryc. 8), włośnianka, (Hebeloma sp.) (Ryc. 9), koźlarz (Leccinum sp.) (ryc.10), podgrzybek (Xerocomus sp.) (Ryc. 11), goryczak żółciowy (Tylopilus felleus (Bull.) Karst.) (Ryc. 12). 

   Spis treści

Dalej