|
ROLA MARTWEGO DREWNA W LESIE |
||||
|
Wiele osób, które odwiedzają las, nieraz mówi – Ile tego drzewa się marnuje!!. To przecież miejsce do rozwoju różnych szkodników, kto to zostawia tyle suchych drzew, połamanych, a ile leży na ziemi. To dopiero marnotrawstwo. Oczywiście są w błędzie. Naturalny las, to piękne zdrowe drzewa, a obok nich właśnie takie, które zakończyły swoje życie, suche, połamane, jeszcze stojące lub przewrócone. Drzewa zaczynają wtedy żyć drugim, innym, równie pięknym życiem. Kiedy drzewo przewróci się (wykroty) np. z powodu silnego wiatru, w tym miejscu, w jego sąsiedztwie zmienia się środowisko. Poprawiają się warunki życia np. młodym, mniejszym drzewom, które mają wtedy do rozwoju więcej miejsca. Lepiej się żyje różnym zwierzętom w runie, próchnicy, „maluchy” mają więcej światła, lepszą wilgotność, słońce lepiej dogrzewa dno lasu. Wykroty tworzą niewielkie pagórki, z początku bez roślinności. Bardzo szybko jednak pokrywają się one różnymi roślinami zielnymi lub siewkami rosnących obok drzew. Urozmaica się więc w ten sposób również krajobraz. Kiedy stojące drzewo obumiera, najpierw obłamują się drobne, potem grube gałęzie i konary. Pozostały pień zasiedlają różne owady i grzyby. Drzewo takie staje się spiżarnią dla różnych ptaków, np. dzięciołów, kowalików, czy sikor. Zwłaszcza w zimie większość dzięciołów uzależniona jest właśnie od martwego drewna. Obliczono, że 97 % pożywienia dzięcioła, stanowią owady żyjące w drewnie o różnym stopniu rozkładu.
W naszych warunkach klimatycznych całkowity rozkład drewna trwa kilkanaście do kilkudziesięciu lat. Tyle też lat musi minąć zanim obumierające drzewo stanie się częścią podłoża, na którym rosło. Na świeżo obumarłym bądź silnie osłabionym drzewie kolejno zmieniają się gatunki, liczebność oraz miejsca bytowania zasiedlających je organizmów. Jednymi z pierwszych owadami, które zaczynają proces rozkładu drzewa to między innymi chrząszcze z rodziny kornikowatych (np. kornik drukarz na świerku czy cetyniec większy na sośnie). Korniki i ich larwy przeważnie drążą chodniki tuż pod korą, w warstwie łyka, poważnie je uszkadzając (nieraz masowy atak korników staje się to przyczyną śmierci zdrowych drzew). Nieco później drzewo zasiedla np. drwalnik paskowany z rodziny korników. Chodnik drwalnika w kształcie drabinki jest bardzo charakterystyczny. Ciemną barwę chodnik zawdzięcza grzybowi ambrozyjnemu Monilia candida Neg. (ambrozja – jest to grzybnia żyjąca w chodnikach niektórych owadów żyjących w drewnie). Grzybnie służą larwom za pokarm, a same grzyby czerpią substancje odżywcze z kału larw. Zasiedlone przez drwalniki drewno można rozpoznać po wysypujących się z niego drobnych białych trocinkach. Chrząszcze te zasiedlają nie tylko wykroty, pniaki, ale czasem okorowane ścięte drewno leżące. W obumierającym drewnie korytarze robią również owady z rodziny bogatkowatych, ryjkowcowatych i kózkowatych. Łatwo można zauważyć samice na korze, gdy składają na niej jaja. Dopiero ich larwy wygryzają w drewnie (w bielu) korytarze. Gdy drewno jest bardziej rozłożone, zaczyna się robić coraz bardziej wilgotne, gąbczaste pojawiają się owady lubiące twardziel, np. jak borodziej próchnik (Ergates faber L.) z rodziny kózkowatych, czy miedziak sosnowiec (Chalcophora mariana L.) z rodziny bogatkowatych. Gdy drewno jest już „rozmiękczone” wchodzą masowo wszystkie bardzo drobne bezkręgowce jak roztocza, skoczogony, krocionogi, stonogi, zaleszczotki. Są pokarmem dla innych zwierząt. Żyjące w drewnie roztocza żywią się drewnem, bakteriami rozkładającymi drewno. Skoczogony żywią się strzępkami grzybni, bakteriami. Zaleszczotki żywią się roztoczami, stonogami, pająkami. Na takim już przewróconym, rozkładającym się, miękkim drewnie lub już na samym jego substracie rośnie zwykle dużo różnych gatunków mchów, porostów. Dobrze widoczne porosty to: tarczownica bruzdkowana (Parmelia sulcata Taylor) (ryc. 45), amylka oliwkowa (Lecidella elaeochroma (Ach.) Choisy) (ryc. 46), pawężnica psia (Peltigera canina (L.) Willd.) (ryc. 47) i różne gatunki chrobotów jak np. chrobotek cienki (Cladonia macilenta Hoffm.) (ryc. 48). W mchu, porostach, w miękkim, rozkładającym się drewnie żyją również ślimaki, stonogi, pająki. Z czasem drzewo zamienia się w próchnicę i rozwijające się na nim małe siewki przekształcają się w dorodne drzewa. Las trwa.
|
