Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej


INSECTA - owady


Owady to najbogatsza w gatunki (w Polsce ponad 3000) i najbardziej zróżnicowana ekologicznie gromada zwierząt słodkowodnych. Owady zamieszkują wody słodkie przede wszystkim w postaci larwalnej. Wszyscy, występujący w naszym kraju przedstawiciele: ważek (Odonata), jętek (Ephemeroptera), widelnic (Plecoptera), wielkoskrzydłych (Megaloptera) i chruścików (Trichoptera, z wyjątkiem jednego gatunku) a także niektórzy przedstawiciele: siatkoskrzydłych (Planipennia), muchówek (Diptera), błonkówek (Hymenoptera), chrząszczy (Coleoptera) i motyli (Lepidoptera) jako formy młodociane żyją w wodzie. Przedstawiciele czterech rzędów owadów uskrzydlonych: chrząszczy, pluskwiaków różnoskrzydłych, motyli i błon- kówek, oraz skoczogonki (Collembola) - występują w naszych wodach słodkich także jako postaci dorosłe, przy czym Heteroptera, jako jedyna grupa owadów, przechodzą w tym środowisku cały rozwój, podczas gdy chrząszcze, wielkoskrzydłe, motyle i siatkoskrzydłe z reguły przepoczwarzają się na lądzie. Niektórzy przedstawiciele błonkówek, skoczogonków i chrząszczy występujący w wo- dach słodkich mają rozmiary znacznie mniejsze niż dolna granica rozmiarów makrofauny i nie zostały w kluczu uwzględnione. Poniżej zamieszczony został klucz do oznaczania owadów wodnych (larwy i imagines) z dokład- nością do rzędu. Spośród 12 występujących w Polsce rzędów dla 8 zamieszczono klucze bardziej szczegółowe; w przypadku pozostałych, dokładniejsze oznaczenie większości przedstawicieli na podstawie widocznych pod niewielkim powiększeniem cech zewnętrznych nie jest możliwe. Szczególnie trudne jest oznaczanie poczwarek.

Na rysunku 22a przedstawiony został ogólny schemat budowy larwy owada, objaśniający nazwy poszczególnych części ciała larw.

Klucz do oznaczania rzędów:

1a Zwierzę zwykle nie poruszające się i całkowicie okryte stwardniałym oskórkiem lub kokonem, pod którym zwykle widoczne są niezupełnie rozwinięte narządy; jeśli porusza się to widoczne są niecałkowicie wykształcone i nie funkcjonujące odnóża, zawiązki skrzydeł i/lub aparat gębowy (Rys. 22b) - poczwarki
Poczwarki są stadium rozwojowym charakterystycznym dla owadów przechodzących przeobrażenie zupełne (Holometabola). W naszych wodach słodkich występują poczwarki niektórych grup owadów, które jako larwvy pędzą wodny tryb życia, mianowicie chruścików (Trichoptera), muchówek (Diptera) i motyli (Lepidoptera). Poczwarki pozostałych grup wodnych Holometabola występują na lądzie. Poczwarki niektórych grup owadów (motyli, muchówek) łatwo odróżnić od larw i postaci dorosłych po braku wykształconych narządów ruchu i zmysłów - ich zawiązki są czasem widoczne pod przeświecającym oskórkiem. U innych jest to trudniejsze, zwłaszcza jeśli są one obdarzone zdolnością ruchu (niektóre Trichoptera). Oznaczanie poczwarek jest dość trudne i opiera się z reguły o szczegóły budowy widoczne pod dużym powiększeniem. Niniejszy klucz nie zawiera części poświęconej oznaczaniu poczwarek. 

  

dalej   

  

  

  

  

  

  

  

  

Rys. 22.  INSECTA: a. schemat budowy zewnętrznej larwy - 1. żuwaczka,
2. czułek, 3. głaszczek, 4. oko, 5. przyoczko, 6. przedplecze - pierwszy segment tułowia, 7. - 8. drugi i trzeci segment tułowia, 9. trzy pierwsze segmenty odwłoka, 10. skrzelotchawka, 11. parapodium, 12. szczecinki, włoski, wyrostki oddechowe, 13. cerci, 14. - 18. tylne odnóże: 14. krętarz, 15. udo, 16. goleń, 17. stopa, 18. pazurki, 19. - 20. zawiązki pierwszej
i drugiej pary skrzydeł. 

b. poczwarki różnych grup owadów wodnych

  

Spis treści

Wigierski Park Narodowy