Ocalić od zapomnienia ...
Wstęp / Specyfika regionu / Narzędzia rolnicze / Wyposażenie domu / Rzemiosła i wytwórczość / Budownictwo /
Strój ludowy / Lista ofiarodawców / Piśmiennictwo / Wigierski Park Narodowy
  

 
 

   

  
Plecione pojemniki (fot.M.K)
Plecione pojemniki
  
Kopańki (fot.M.K)
Kopańki
  
Bojka (fot.M.K)
Masielnica - bojka
  
Masielnica na korbę (fot.M.K)
Masielnica na korbę
  
Stępki do przypraw (fot.M.K)
Stępki do przypraw
Żelazka (fot.M.K)
Żelazka

Wyposażenie domu chłopskiego

   

Jeszcze w drugiej połowie XIX w gospodarka chłopska była samowystarczalna, zmuszało to gospodarzy do zapewnienia sobie bytu poprzez gromadzenie zapasów żywnościowych. Zapasy gromadzono w obrębie pomieszczeń domowych, na strychu , w komorze i piwnicy.

Na strychach przechowywano głównie zboże w drewnianych pojemnikach kadłubkach sporządzonych ze spróchniałych pni drzew, w koszach słomianych plecionych specjalną techniką spiralną (kosze te były czasami ogromnych rozmiarów). Na strychach przechowywano również mak, suszone owoce i groch w lnianych woreczkach zawieszanych na gwoździach. Ustawiano tam także specjalne szafki zwane okrasznikami , w których przechowywano wędzone mięso.

Żywność do bezpośredniego spożycia przechowywano w komorze, przede wszystkim było to solone mięso w beczkach, kapusta w beczkach i garnkach kamiennych, w koszach słomianych trzymano jaja w sieczce, a w garnkach glinianych przetrzymywano smalec.

Wszystkie te zapasy wymagały ciągłego przetwarzania. Główny wysiłek koncentrował się wokół wypieku chleba i przetwórstwa mleka.

Żarna używane były jeszcze pod koniec XIX w do mielenia zboża na mąkę. Między kamieniami żaren rozcierano ziarno na mąkę, która wysypywała się przez umiejscowiony z boku otwór do podstawionego naczynia. Po przemiale ziarna zbóż na żarnach produkt ten przesiewano przez sita zwane przetakami.
Grubsze, w mniejszym stopniu zmielone ziarno przeznaczane było dla trzody, drobniejsze na chleb. Najwięcej mąki zużywano na chleb, wypiekano także z pozostałego ciasta drobne figurki w postaci ciasteczek przede wszystkim dla dzieci.

Do wypieku chleba poza wymienionymi już sprzętami używano: dzieży z zakwasem, drewnianych koryt, niecek (zwanych też kopańkami), w których zarabiano ciasto, łopaty do wsadzania bochenków do pieca chlebowego oraz kosiora do wygarniania żaru i popiołu.

Kamienne lub gliniane garnki z mlekiem przechowywano w komorze lub kuchni przy piecu. Jeszcze na początku XX wieku nieznane były wirówki- centryfugi, śmietanę zbierano więc łyżkami, a masło wybijano w masielnicy. Typowa masielnica (bojka) składała się z dwóch głównych części, mających kształt ściętych stożków. Ponadto wewnątrz masielnicy znajdowała się okrągła deseczka (bijak) z otworkami, osadzony na kulasie (długim kiju), który przechodzi przez łeb (okrągły kawałek drewna z otworem). W bogatszych gospodarstwach używane były masielnice drewniane na korbę.

Gospodynie do przetwarzania i przygotowywania posiłków posługiwały się wieloma drobnymi sprzętami, które znajdowały się w każdej chacie. Były to różnorodne misy, garnki i dzbanki gliniane, cedzaki, wiadra, dzieże, kopańki, także łopaty do czerpania mąki, duże stępki do wyrabiania kasz i małe do rozdrabniania ziół, przypraw, pieprzu, jałowca, ucieracze do ciasta, wałki do ciasta, makutry do kręcenia maku, łyżki i czerpaki do nalewania, tłuczki drewniane do mięsa, praski do wyciskania sera, szatkownice do kapusty, sagany, garnki żeliwne, brytfanny do mięsa kupowane przeważnie na jarmarkach.

W późniejszym okresie kupowano również żelazka na węgiel drzewny, a także większe i droższe magle. Zaczęły wchodzić w użycie bardziej skomplikowane sprzęty i maszyny rolnicze wyrabiane fabrycznie.

   

dalej »