Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak
Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak
Maciej
Romański
Rysunki:
Anna Krzysztofiak
Wykonanie
strony:
KAJA
2004
|
Gatunki rzadkie i chronione
Paź
królowej (Papilio machaon) jeszcze do niedawna
był pod ochrona ścisłą,
a obecnie figuruje
jedynie na "czerwonej liście" |
Od wielu lat na świecie obserwuje się nasilanie procesu zanikania licznych gatunków zwierząt, a w szczególności owadów. Szacuje się, że co roku ginie około
tysiąca różnych taksonów tych zwierząt, z czego część prawdopodobnie nigdy nie została opisana. Stąd rodzi się potrzeba wypracowania skutecznego systemu
ochrony świata zwierząt, a zwłaszcza tej jego części, która odznacza się skrajnie niską liczebnością. Gatunki rzadkie i zagrożone wyginięciem umieszczane
są na różnego rodzaju listach i charakteryzowane są pod względem stopnia zagrożenia.
Orszoł prążkowany (Trichius fasciatus) spotykany jest w parku sporadycznie
|
W Polsce gatunki rzadkie i zagrożone wyginięciem wpisuje się do „czerwonej księgi zwierząt”, na „listę zwierząt ginących i zagrożonych” oraz na listę
gatunków chronionych, która ukazuje się w postaci rozporządzenia Ministra Środowiska. Niestety, powyższe wykazy nie obejmują jeszcze wielu rzadkich,
zanikających i zagrożonych wyginięciem gatunków. Podstawową przeszkodą jest tu brak dostatecznej wiedzy na temat rozmieszczenia i liczebności zwierząt oraz
brak specjalistów od wielu grup owadów. Niektóre grupy owadów rozpoznane są zatem lepiej, inne słabiej. Jedną z lepiej opracowanych grup są chrząszcze. Na
podstawie zebranych w ciągu ostatnich lat danych szacuje się, że w Europie Środkowej zagrożonych jest ponad 40% gatunków chrząszczy. Główną tego przyczyną
jest degradacja ich naturalnego środowiska.
Spośród gatunków owadów lądowych, stwierdzonych do tej pory na terenie Wigierskiego Parku Narodowego, 101 sklasyfikowanych jest na krajowych listach
gatunków zagrożonych i chronionych. Są to gatunki reprezentujące tylko trzy rzędy: chrząszcze (Coleoptera) (14 gat.), błonkówki (Hymenoptera)
(56 gat.) i motyle (Lepidoptera) (31 gat.). Z chrząszczy 2 gatunki: kozioróg dębosz (Cerambyx cerdo) i jelonek rogacz (Lucanus cervus)
wpisane zostały do „Polskiej czerwonej księgi zwierząt” ze statusem gatunku narażonego, stopniowo zanikającego (V). Na liście gatunków objętych ochroną
ścisłą, oprócz tych dwóch, znalazło się 12 innych chrząszczy, w tym 10 gatunków biegaczy (Carabus) oraz po jednym gatunku z rodziny jelonkowatych ( Lucanidae) – ciołek matowy (Dorcus parallelopipedus) i żukowatych (Scarabaeidae) – orszoł prążkowany (Trichius fasciatus).
Biegacz ogrodowy (Carabus hortensis) należy do najpospolitszych biegaczy parku
|
Do najliczniejszych w parku chronionych gatunków chrząszczy należą biegacze. W Polsce wszystkie gatunki z tego rodzaju objęte są ochroną ścisłą. Są to duże
chrząszcze występujące przede wszystkim na terenach leśnych. Do częściej spotykanych w parku należy biegacz ogrodowy (Carabus hortensis). Chrząszcz
ten żyje w lasach, parkach i ogrodach, gdzie poluje na ślimaki i owady. Aktywny jest gównie nocą, dzień spędza ukryty pod kamieniami, pod korą pniaków i w innych kryjówkach.
Pozostałe gatunki chrząszczy występują w parku rzadko lub sporadycznie. Spośród nich na szczególną uwagę zasługuje orszoł prążkowany. Jest to jeden z
naszych najładniej ubarwionych chrząszczy. Żółto-czarny rysunek na jego pokrywach wykazuje dużą zmienność kształtów. Larwa orszoła żeruje w próchnie drzew
liściastych, a jej rozwój trwa dwa lata.
Trzmiel schrencka (Bombus schrencki)
do niedawna uważany był za
gatunek wymarły
na obszarze Polski
|
Z błonkówek stwierdzonych na terenie parku jeden gatunek – trzmiel tajgowy (Bombus jonellus), umieszczony został w „czerwonej księdze” ze statusem
gatunku rzadkiego (R), 47 gatunków znalazło się na „czerwonej liście”, a 24 (wszystkie trzmiele) na liście gatunków objętych ochroną ścisłą. Spośród
gatunków umieszczonych na „czerwonej liście” zdecydowaną większość stanowią pszczoły dziko żyjące – 24 gatunki uznano za rzadkie, 13 za narażone na
wyginięcie, 6 gatunkom przypisano nieokreślone zagrożenie, a 1 gatunek – trzmiel schrencka (Bombus schrencki) uznano za zanikły. Dokładniejsze
badania przeprowadzone w latach dziewięćdziesiątych wykazały, że trzmiel schrencka jest gatunkiem dość licznym, zamieszkującym lasy i ich obrzeża na
terenie niemal całej Suwalszczyzny.
Mszarnik jutta
(Oeneis jutta) |
Oprócz pszczół na „czerwonej liście” znalazły się również trzy gatunki mrówek: Myrmica sulcinodis ze statusem gatunku rzadkiego oraz Harpagoxenus sublaevis i Camponotus vagus ze statusem gatunku narażonego na wyginięcie. Stanowiska w parku tego ostatniego gatunku są
najdalej na północ wysuniętymi stanowiskami w Polsce.
Z motyli w „czerwonej księdze” znalazły się dwa gatunki ze statusem narażonego na wyginięcie. Są to: paź żeglarz (Iphiclides podalirius) i mszarnik
jutta (Oeneis jutta). Na „czerwonej liście” umieszczono 29 gatunków motyli, a na liście gatunków chronionych 7 gatunków. Najbardziej zagrożonym
gatunkiem motyla jest mszarnik jutta, którego stanowisko na terenie parku jest jednym z 2–3 istniejących w naszym kraju. Jest to motyl związany ściśle z
torfowiskami, a jego roślinami żywicielskimi są głównie: żurawina, wełnianka, turzyce i borówka bagienna.
Gliniane konstrukcje weszły już na stałe w krajobraz parku
|
Pracownicy Wigierskiego Parku Narodowego otaczają gatunki rzadkie i chronione szczególną opieką poprzez dokładne rozpoznanie stanu populacji tych gatunków
na terenie parku, a także zapobieganie ich głównym zagrożeniom poprzez zabiegi czynnej ochrony. Przykładem zakrojonej na szeroką skalę akcji jest budowa
konstrukcji z gliny i słomy, które zapewniają siedliska zastępcze kilkudziesięciu gatunkom owadów związanych z glinianymi budynkami. Należą do nich
zwłaszcza pszczoły dziko żyjące i samotne osy.
|