Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 20.1:79-92, 2001 ALICJA STANKIEWICZ Preferencje
środowiskowe i fenologia rzadkich gatunków pająków (Araneae) |
STANKIEWICZ A. 2001. Habitat preferences and phenology of some rare spider species (Araneae) in Wigry National Park. Parki nar. Rez. przyr., Białowieża, 20.1: 79-92. ABSTRACT: I investigated the spider fauna of 2 raised peat-bogs, marshy coniferous forest and mixed coniferous forest in Wigry National Park in 1992-1994. Spiders were collected by means of pitfall traps. I found boreo-montane species rare to Polish fauna, such as Agyneta cauta, Pardosa hyperborea, Scotina palliardi and Gnaphosa microps. New localities of Zornella cultrigera, subarctic species, in Wigry National Park were discovered. Comparative analysis of habitat preferences and phenology of selected spider species are given in the paper. KEY WORDS: Araneae, boreo-montane and subarctic spider species, habitat preferences, phenology, coniferous forests, raised peat-bogs, Wigry National Park, Poland Alicja
Stankiewicz, Uniwersytet
w Białymstoku, Instytut Biologii, ul. Świerkowa 20B, 15-950 Białystok, |
WSTĘP Badania araneofauny w Polsce dostarczyły sporo wiadomości o jej różnorodności gatunkowej oraz preferencjach środowiskowych pospolitych i niektórych rzadkich gatunków pająków (PRÓSZYŃSKI, STARĘGA 19%1, 1997; WOŹNY 1994; WOŹNY, BALDY 1996). Mała 1iczba stanowisk większości rzadkich gatunków, a także niewielka liczebność ich populacji często uniemożliwiały analizę ich rozmieszczenia oraz opis ich fenologii. Pająki rzadkie w faunie Polski; to gatunki występujące na obrzeżu zwartego zasięgu lub na izolowanych stanowiskach. Wiadomości o fenologii i preferencjach środowiskowych z takich regionów są cennym uzupełnieniem bionomii gatunku. Badania prowadzone w Wigierskim Parku Narodowym wykazały obecność 5 rzadkich w faunie Polski gatunków pająków (STANKIEWICZ 1995 i dane nie publikowane; STARĘGA, STANKIEWICZ 1996; KUPRYJANOWICZ i in. 1998). Celem niniejszej pracy jest przedstawienie ich rozmieszczenia, preferencji środowiskowych i fenologii. TEREN BADAŃ Wigierski Park Narodowy, obejmujący północną część Puszczy Augustowskiej wraz z jeziorami wigierskimi, leży na Pojezierzu Suwalsko-Augustowskim. Wśród zbiorowisk roślinnych Wigierskiego Parku Narodowego przeważają zbiorowiska leśne, stanowiące 66% powierzchni Parku (SOKOŁOWSKI 1988). Spośród nich wybrałam następujące zespoły:
MATERIAŁ I METODY Pająki w borze trzcinnikowym i na mszarze sosnowym zbierałam w latach 1992-1994 od połowy kwietnia do końca listopada. W 1993 roku rozpoczęłam odłowy na początku kwietnia, zaś w 1994 zakończyłam je 22 grudnia. W borze bagiennym i borze brusznicowym prowadziłam odłowy pająków tylko w 1994 roku. Metodą odłowu pająków były pułapki Barbera. Na każdym stanowisku funkcjonowało 10 kubków wypełnionych do połowy 75% roztworem glikolu etylenowego lub płynem borygo z dodatkiem detergentu. Brzegi kubków znajdowały się pod ściółką (na wysokości powierzchni gleby) a na torfowisku - około 3 cm poniżej powierzchni darni. Zawartość pułapek wybierałam co dwa tygodnie. Spośród oznaczonych gatunków do charakterystyki fenologii wybrałam pająki rzadkie w faunie Polski. Za gatunki rzadkie w skali kraju uznałam takie, które wykazano z nie więcej niż 15 stanowisk w Polsce. Wśród nich wyróżniłam trzy kategorie:
Spośród oznaczonych, rzadkich gatunków pająków do charakterystyki fenologii wybrałam te, których liczba złowionych osobników przekroczyła 40 sztuk. Taki warunek spełniają następujące gatunki:
Przyjmuje się, że wzrost liczebności pająków w pułapkach Barbera wynika ze wzrostu ich aktywności. Zakłada się także, że maksymalna liczba samców pająków w pułapkach Barbera świadczy o szczycie ich aktywności płciowej (np.: TRETZEL 1954, NIEMELÄ i in. 1994). Wzrost aktywności samic może być natomiast związany zarówno z aktywnością płciową, jak również poszukiwaniem pokarmu czy odpowiedniego miejsca na złożenie kokonu z jajami (TOFT 1976). Do charakterystyki fenologii zastosowałam podział TRETZELA (1954), wyróżniający cztery grupy gatunków na podstawie różnic w długości okresu występowania osobników dorosłych i aktywności płciowej:
Za gatunki eurychronowe uznałam za DZIABASZEWSKIM (1991) te, których okres występowania form dorosłych i aktywności płciowej trwa co najmniej 5 miesięcy. Za gatunki stenochronowe przyjęłam takie, których okres aktywności płciowej i obecności osobników dorosłych nie jest dłuższy niż 4 miesiące. |
ciąg dalszy |
.