kod siedliska: 6410

Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)

  

  

  

Definicja

    Bogate w gatunki, wilgotne lub okresowo suche łąki z udziałem trzęślicy modrej Molinia caerulea, rozwijające się na glebach organogenicznych i mineralnych, od silnie zakwaszonych do zasadowych i o zmiennym poziomie wody gruntowej. Łąki te są zróżnicowane florystyczne i należą do najcenniejszych półnaturalnych zbiorowisk Polski i Europy Środkowej, mających ważne znaczenie w zachowaniu bioróżnorodności. Szczególnie cenne są zbiorowiska rozwijające się na siedliskach węglanowych o odczynie obojętnym do zasadowego.

  

  

Charakterystyka

Siedlisko przyrodnicze - zmiennowilgotne łąki trzęślicowe - jest jedną z najbardziej zróżnicowanych półnaturalnych formacji łąkowych powstałych na skutek ekstensywnej gospodarki człowieka. Łąki te wyróżniają się wielogatunkową strukturą i swoistą fenologią rozwoju, a ich amplituda ekologiczna jest bardzo szeroka. Powstają zarówno na podłożach zasobnych, jak i mezotroficznych oraz oligotroficznych, wilgotnych i świeżych. Specyficzną cechą siedliska jest zmienny poziom wody gruntowej w ciągu roku, stanowiący zasadniczy element różnicujący i decydujący o wykształceniu się swoistej roślinności. Fizjonomicznie łąki trzęślicowe odznaczają się stałym udziałem trzęślicy modrej Molinia caerulea, która ma jednak małą wartość diagnostyczną. Najwierniejsze i zarazem najlepsze gatunki reprezentatywne dla tego typu biotopu to: kosaciec syberyjski Iris sibirica, goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe, mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus, goździk pyszny Dianthus superbus, nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum, przytulią północna Galium boreale, okrzyn łąkowy Laserpitium prutenicum, czarcikęs łąkowy Succisapratensis, sierpik barwierski Serratula tinctoria, oman wierzbolistny Inula salicina, bukwica zwyczajna Betonica officinalis, olszewnik kminkolistny Selinum caryifolia i koniopłoch łąkowy Silaum silaus. Rozwój łąk trzęślicowych bywa najczęściej efektem melioracji torfowisk przejściowych lub niskich. Osuszenie tych siedlisk spowodowało wymuszenie w okresie wegetacyjnym znacznych ruchów pionowych wody w glebie. Zmienność poziomu zwierciadła wody gruntowej, która utrzymuje się wysoko wiosną i jesienią, a opada nisko lub bardzo nisko w pełni lata, daje możliwość koegzystencji wielu gatunkom roślin, często o skrajnie różnych wymaganiach siedliskowych, charakterystycznych dla omawianego siedliska przyrodniczego.

Innym ważnym czynnikiem wpływającym na wykształcenie się łąk trzęślicowych było ekstensywne ich użytkowanie. Sianokosy rozpoczynano zwykle jesienią i wykonywano bardzo rzadko, nawet co kilka (np. 3-5) lat; prawdopodobnie wówczas, gdy nastąpiły niedobory siana z innych, cenniejszych powierzchni łąkowych. Zebrane mało wartościowe siano służyło głównie jako ściółka. Taki sposób gospodarki, przy jednoczesnym braku lub jedynie sporadycznym nawożeniu, wpłynął na wykształcenie swoistego rytmu sezonowego tych łąk, a ich bogactwo gatunkowe wynika prawdopodobnie z przejściowego charakteru roślinności, którą poprzez sporadyczne koszenie utrzymywano w pewnym etapie sukcesji. Siedliska zmiennowilgotne, choć dość pospolite i występujące na przeważającej powierzchni kraju, rzadko stanowią miejsce aktualnego występowania łąk trzęślicowych, ponieważ od dawna je zagospodarowywano i zamieniano na cenniejsze gospodarczo użytki zielone.

  

  

  

Podział na podtypy

6410-1 Łąki olszewnikowo-trzęślicowe Selino carvifoliae-Molinietum

6410-2 Łąki sitowo-trzęślicowe Junco-Molinietum

  

  

  

Umiejscowienie siedliska w polskiej klasyfikacji fitosocjologicznej

Klasa Molinio-Arrhenatheretea

Rząd Molinietalia

Związek Molinion caeruleae

Zespoły:

Selino-Molinietum (syn. Molinietum medioeuropaeum, Molinietum caeruleae)

łąka olszewnikowo-trzęślicowa

Junco-Molinietum (syn. Succisetum pratensis) łąka sitowo-trzęślicowa

  

Dotychczas łąki trzęślicowe były opisywane najczęściej pod synonimicznymi nazwami Molinietum medioeuropaeum lub Molinietum caeruleae, z różnych względów nomenklaturowych nazwy te są niepoprawne i powinny zostać odrzucone. Jako obecnie obowiązującą nazwę syntaksonomiczną dla łąk trzęślicowych przyjmuje się Selino-Molinietum.

  

  

  

Bibliografia

BARABASZ B. 1994. Wpływ modyfikacji tradycyjnych metod gospodarowania na przemiany roślinności łąk z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Wiad. Bot. 38, 1-2: 85-94.

BARABASZ B. 1997. Zmiany roślinności łąk w północnej części Puszczy Niepołomickiej w ciągu 20 lat. Studia Naturae, Ser. A 43: 1-99.

BERDOWSKI W., KWIATKOWSKI R 1996. Flora i zbiorowiska roślinne projektowanego rezerwatu przyrody „Wąwóz Siedmicki" na Pogórzu Kaczawaskim. Acta Univ. Wrat. Prace Bot. 70: 47-72.

BERDOWSKI W, PANEK E. 1998. Szata roślinna rezerwatu „Łąka Sulistrowicka" w województwie wrocławskim. Parki Nar. i Rez. Przyr. 17.3: 3-16.

BRZEG A. 1998. Geobotaniczna charakterystyka projektowanego rezerwatu częściowego „taki Pyzdrskie" w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. „Salamandra", 2: 5-37.

BRZEG A., WOJTERSKA M. 1996. Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Wielkopolski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia. Bad. Fizj. Pol. Zach. Ser. B. 45: 7-40.

BRZEG A., WOJTERSKA M. 2001. Zespoły roślinne Wielkopolski, ich stan poznania i zagrożenie. W: Wojterska M. (red.) Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowopomorskiego. Przewodnik sesji terenowych 52. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego 24-28 września 2001. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s. 39-110.

DENISIUK Z. 1976. Łąki północnej części Puszczy Niepołomickiej. Studia Naturae Ser. A. 1 3: 7-95.

DENISIUK Z. 1978. Ochrona łąk naturalnych. W: Michajłow W, Zabierowski K. (red.) Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. T. II. Zakł. Ochr. Przyr. PAN, PWN, Warszawa - Kraków, s. 237-277.

DENISIUK Z. , KORZENIAK J. , PIECHA R. 1995. Godne ochrony łąki w Opatkowicach pod Krakowem. Chrońmy Przyr. Ojcz. 51,4: 30-35.

DUBIEL E. 1996. Łąki Krakowa. Cz. I. Klasa Molinio-Arrhenatheretea. Studia Ośr. Dok. Fizjogr. 24: 145-1 71.

DUBIEL E., KOCZUR A. 1996. Przemiany zbiorowisk łąkowych w dolinie Sanki koło Cholerzyna. Studia Ośr. Dok. Fizjogr. 24: 191-221.

ELLMAUER T, MUCINA L. 1993. Molinio-Arrhenatheretea. W: Mucina L., Grabherr G., Ellmauer T. (red.) Die Pflanzengesel-Ischaften Österreichs. Teil I. Anthropogene Vegetation. Fischer Verlag Jena, Stuttgart, New York: 296-401.

FAGASIEWICZ L. 1963. Łąki doliny Pilicy na odcinku od Przedborza do ujścia. Łódzkie Tow. Nauk., Prace Wydz. III 89: 1-75.

FIJAŁKOWSKI D. 1959. Szata roślinna jezior Łęczyńsko-Włodawskich i przylegających do nich torfowisk. Annales UMCS, Sec. B14, 3: 131-206.

FIJAŁKOWSKI D. 1982. O konieczności wprowadzenia ochrony rzadkich zespołów roślinnych. Chrońmy Przyr. Ojcz. 38, 1/2: 13-17.

FIJAŁKOWSKI D., CHOJNACKA-FIJAŁKOWSKA E. 1990. Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w Makroregionie Lubelskim. Rocz. Nauk Rol. Ser. D. 217: 1-414.

GŁAZEK T, WOLAK J. 1991. Zbiorowiska roślinne Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego strefy ochronnej. Monogr. Bot. 72: 1-123.

GRYNIA M. 1962. Łąki trzęślicowe Wielkopolski. PTPN, Prace Kom. Nauk Rol. i Prace Kom. Nauk Leśnych. 1 3, 2: 145-269.

GRYNIA M. 1968. Porównawcza analiza geobotaniczna łąk trzęślicowych występujących w różnych regionach Polski. Prace Kom. Nauk Rol. i Kom. Nauk Leśnych PTPN, 26. 115-1 72.

GRYNIA M. 1996. Kierunki zmian szaty roślinnej zbiorowisk takowych w Wielkopolsce. Rocz. AR w Poznaniu 284, Rolnictwo 47: 15-27.

HERBICH J., HERBICHOWA M., HERBICH R. 1990. Koncepcja czynnej ochrony zagrożonych i zmienionych zbiorowisk takowych na przykładzie rezerwatu „Piaśnickie Łąki". Prądnik. Prace Muz. Szafera 2: 161-173.

HERBICHOWA M., HERBICH J. 1993. Szata roślinna rezerwatu „Piaśnickie Łąki" na Pobrzeżu Kaszubskim. Cz. I. Flora roślin naczyniowych. Zesz. Nauk. UG, Biologia 10: 121-149.

HEREŹNIAK J. 1972. Zbiorowiska roślinne doliny Widawki. Monogr. Bot. 35: 1-160.

IZDEBSKI K., CZARNECKA B., GRĄDZIEL I., LORENS B., POPIOŁEK Z. 1992. Zbiorowiska roślinne Roztoczańskiego Parku Narodowego na tle warunków siedliskowych. Wyd. UMCS, Lublin, s. 268.

JASNOWSKI M. 1962. Budowa i roślinność torfowisk Pomorza Szczecińskiego. Szczec. Tow. Nauk, Wydz. Nauk Przyr.-Rol. 10: 1-340.

JASNOWSKI M., JASNOWSKA J., KOWALSKI W., MARKOWSKI S., RADOMSKI J. 1972. Warunki siedliskowe i szata roślinna torfowiska nakredowego w rezerwacie Tchórzyno na Pojezierzu Myśliborskim. Ochr. Przyr. 37: 157-232.

KĄCKI Z. 2001. Przekształcenia łąk trzęślicowych na Dolnym Śląsku. Uniwersytet Wrocławski. Rozprawa doktorska, mscr.

KĄCKI Z., ANIOŁ-KWIATKOWSKA J., DAJDOK Z. 1998. Roślinność dolin wybranych strumieni zlewni Oziąbela. I. Zbiorowiska wodne, bagienne i łąkowe. Acta Univ. Wrat. No 2036, Prace Bot. 74: 109-164.

KĘPCZYŃSKI K. 1960. Zespoły roślinne Jezior Skępskich i otaczających je łąk. Stud. Soc. Scient. Toruń., suppl. 6: 1-244.

KĘPCZYŃSKI K., ZAŁUSKI T. 1991 a. Szata roślinna projektowanego rezerwatu „Dębice". Acta Univ. Nic. Cop. Biol. 36, 74: 3-40.

KĘPCZYŃSKI K., ZAŁUSKI T. 1991 b. Zróżnicowanie roślinności łąk trzęślicowych w dolnym odcinku Doliny Rakutówki. Acta Univ. Nic. Cop. Biol. 36, 74:41-55.

KUCHARSKI L. 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.

MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

MICHALSKA-HEJDUK D. 2001. Stan obecny i kierunki zmian roślinności nieleśnej Kampinoskiego Parku Narodowego. Bot. 89: 3-134.

NOWIŃSKI M. 1927. Zespoły roślinne torfowisk niskich pomiędzy Chodaczowem a Grodziskiem. Kosmos 52, 3/4: 457-546.

NOWIŃSKI M. 1967. Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. PWRiL, Warszawa.

OLACZEK R. 1976. Zmiany w szacie roślinnej Polski od połowy XIX wieku do lat bieżących. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 177: 369-408.

PAŁCZYŃSKI A. 1975. Bagna Jaćwieskie (pradolina Biebrzy) . Roczn. Nauk Rol., Ser. D 145: 1-232.

PENDER K. 1997. Zbiorowiska łąkowe jako wskaźnik warunków siedliskowych w dolinie Małej Ślęzy (Mezoregion Równina Wrocławska). Acta Univ. Wrat. No 1936, Prace Bot. 73: 145-167.

PENDER K. 2003. Zagrożone gatunki zbiorowisk trawiastych na Dolnym Śląsku. W: Kącki Z. (red.) Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Inst. Biol. Roślin Uniwersytet Wrocławski, Polskie Tow. Przyj. Przyr. „Pro Natura", Wrocław, s. 109-130.

RATYŃSKA H. 1997. Głos w dyskusji nad zagrożonymi i ginącymi zbiorowiskami roślinnymi Polski. Zesz. Nauk. WSP, Stud. Przyr. 13:49-61.

RATYŃSKA H. 2001. Roślinność Poznańskiego Przełomu Warty i jej antropogeniczne przemiany. Wyd. Akad. Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.

TUMIDAJOWICZ D., ZUBEL E. 1978. Zanikanie i przemiany łąk trzęślicowych (Molinietum coeruleae) w dolinie Wisły koło Czernichowa (Polska południowa). Fragm. Flor. Geobot. 24, 4: 643-650.

ZAŁUSKI T. 1976. Ważniejsze zbiorowiska roślinne doliny Zegliny. Acta Univ. Lodź. S. II. 2:153-188.

ZAŁUSKI T. 1989. Zróżnicowanie zbiorowisk łąkowych z klasy Molinio-Arrhenatheretea w dolinach Brynicy i jej dopływów. Studia Soc. Scien. Tor., Sec. D 12, 2: 5-75.

ZAŁUSKI T. 1992. Zbiorowiska roślinne projektowanego rezerwatu „Olszyny Bobrowe". Acta Univ. Nic. Cop. Biol. 40, 79: 205-233.

ZAŁUSKI T. 1995. Łąki selernicowe (związek Cnidion dubii Bal. -Tul. 1966) w Polsce. Monogr. Bot. 77: 1-142.

ZARZYCKI K. 1958a. Wilgotne łąki w okolicy Czernichowa i potrzeba ich ochrony. Ochr. Przyr. 25: 49-69.

ZARZYCKI K. 1958b. Ważniejsze zespoły łąkowe doliny górnej Wisły a poziomy wód gruntowych. Acta Soc. Bot. Pol. 27, 2: 383-428.

ZAWISTOWSKI F. 1963. Sposoby wyróżniania siedlisk łąk trzęślicowych dla celów przedmelioracyjnych na przykładzie łąk Doliny Gąsawki. Rocz. Nauk Rol. 106 D: 5-110.

  

  

Zygmunt Kącki, Tomasz Załuski

  

  

na podstawie: Ministerstwo Środowiska: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków, tom 3.

Siedliska NATURA 2000 w Wigierskim Parku Narodowym

Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska, zarośla

strona startowa     strona główna Wigierskiego Parku Narodowego    strona poprzednia    strona następna

strona startowa     strona główna Wigierskiego Parku Narodowego    strona poprzednia    strona następna