Lech Krzysztofiak,  Anna Krzysztofiak

Mrówki Formicidae Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej

Podsumowanie

W naszym kraju stwierdzono występowanie 96 gatunków mrówek żyjących w wolnej przyrodzie (Bogdanowicz i in. 2004). Na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej znaleziono dotychczas 27 gatunków, co stanowi 28,1% fauny mrówek Polski. Zważywszy na krótki okres trwania projektu należy przypuszczać, że dalsze badania z pewnością powiększą listę gatunków mrówek Parku.

W faunie mrówek Parku zdecydowanie dominowały elementy palearktyczne. Znaczący udział miał też element borealno-górski, co jest charakterystycznym zjawiskiem dla północno-wschodniej Polski. Zdecydowanie przeważały gatunki oligotopowe - ponad 50% wszystkich stwierdzonych gatunków. Gatunki eurytopowe reprezentowane były jedynie przez 4 gatunki, z których tylko jeden (Myrmica rubra) występował niemal we wszystkich badanych środowiskach (nie stwierdzono go tylko na torfowiskach).

Najwięcej gatunków mrówek stwierdzono na obszarach zalesionych - w drzewostanach na siedlisku lasu mieszanego świeżego (14) oraz lasu świeżego (12). Na terenach otwartych najwięcej gatunków mrówek zarejestrowano na pastwiskach i murawach (7). Najmniej gatunków znaleziono na torfowisku wysokim - zaledwie dwa gatunki.

Spośród mrówek kopcowych dominowały dwa gatunki - Formica polyctena (37,1% wszystkich kopców) i F. rufa (32,6%). Zdecydowana większość mrowisk tych gatunków, oraz mrowisk pozostałych mrówek kopcowych, zlokalizowana była wzdłuż dróg leśnych, linii oddziałowych lub na obrzeżach lasu. Największe kopce budowały mrówki z gatunku Formica polyctena - ich średnia wysokość wynosiła 52,3 cm a średnica 112,5 cm. Największy kopiec należący do tego gatunku miał 300 cm średnicy i 80 cm wysokości.

Większość stwierdzonych gatunków mrówek (17) to gatunki pospolite, występujące w większości środowisk Parku, a prawdopodobnie i na całym obszarze naszego kraju. Jedynie cztery gatunki zostały uznane za bardzo rzadkie. Dwa z nich (Formicoxenus nitidulus i Harpagoxenus sublaevis ) nie budują własnych gniazd, lecz są pasożytami gniazdowymi innych gatunków mrówek. Znalezienie ich, zwłaszcza, że mają niewielkie rozmiary ciała, jest trudne i wymaga bardzo intensywnych badań. Nie należy zatem wykluczyć, że gatunki te są częstszym elementem fauny Parku, niż to wynika z dotychczasowych badań.

Dwa pozostałe gatunki są rzadkie również na całym obszarze Polski. Myrmica sulcinodis reprezentuje element borealno-górski, jest uznawana za gatunek łąkowy, stenotopowy. W północno-wschodniej Polsce gatunek ten został stwierdzony w lasach Wigierskiego Parku Narodowego - na porębie leśnej i w uprawie leśnej (Krzysztofiak 2001). Na obszarze Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej znaleziono furażujące robotnice w miejscu suchym, dobrze nasłonecznionym i porośniętym skąpą roślinnością zielną. Drugi gatunek - Formica aquilonia reprezentuje element borealno-transpalearktyczny i jest oligotopem, sporadycznie występującym w lasach iglastych Polski.

Spośród gatunków mrówek dotychczas stwierdzonych na terenie Parku część znajduje się na różnych listach fauny chronionej i zagrożonej w skali Polski i Europy. Cztery gatunki (Formica pratensis i F. aquilonia, F. polyctena i F. rufa) objęte są ochroną gatunkową, jeden (Formica aquilonia) znajduje się w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt” (Głowaciński, Nowacki 2005), osiem (Myrmica sulcinodis, Formicoxenus nitidulus, Harpagoxenus sublaevis, Formica execta, F. polyctena, F. pratensis, F. rufa i F. aquilonia) znajdują się na „Czerwonej liście zwierząt zagrożonych i ginących w Polsce” (Głowaciński 2002), a sześć (Formicoxenus nitidulus, Harpagoxenus sublaevis, Formica polyctena, F. pratensis, F. rufa i F. aquilonia) na czerwonej liście Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (Hilton-Taylor 2000).

Pomimo braku pełnej informacji o faunie mrówek Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej, możemy już teraz stwierdzić, że zasługuje ona na szczególną uwagę i ochronę. Mrówki odgrywają dużą rolę w kształtowaniu struktury środowiska przyrodniczego, mają ogromny wpływ na liczebność innych owadów w lasach, a tym samym są istotnym elementem utrzymania równowagi biocenotycznej środowisk leśnych. Są także cennym elementem różnorodności biologicznej Parku, naszego kraju i całej Europy. Dostrzegając te walory Dyrekcja Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej podejmuje różnorodne działania zmierzające do lepszego poznania fauny mrówek, ich rozmieszczenia i zagrożeń oraz stara się prowadzić czynną ochronę mrowisk i szeroko zakrojoną akcję edukacyjną.

ciąg dalszy »