Lech Krzysztofiak,  Anna Krzysztofiak

Mrówki Formicidae Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej

Opis poszczególnych gatunków                                                            (cz.1 z 2)

  

Myrmica lobicornis Nylander – wścieklica płatkorożna

Gatunek borealno-górski; najczęstszy w lasach iglastych, spotykany też w lasach mieszanych, na łąkach i pastwiskach, często na stanowiskach kserotermicznych. Gniazduje w glebie, mchu i pod kamieniami. Tworzy kolonie monoginiczne, liczące do kilkuset robotnic. Mrówki nieagresywne. Lot godowy w lipcu i sierpniu. Występuje prawdopodobnie w całej Polsce, jest niezbyt częsty.

Na terenie Parku stwierdzony na jednym stanowisku, w Leśnictwie Żyliny, na skraju drogi leśnej, w miejscu suchym i dobrze naświetlonym. Gniazdo znajdowało się w ziemi i posiadało niewielki, płaski kopczyk gęsto porośnięty roślinnością. Gatunek rzadki.

Gatunek północnopalearktyczny, występuje w bardzo różnorodnych środowiskach: od umiarkowanie wilgotnego po bardzo wilgotne. Liczny zwłaszcza na łąkach o wysokim poziomie wód, rzadszy w lasach. Gniazduje w glebie, kępach traw, płatach mchu, pod kamieniami, w próchniejącym drewnie, pod korą. Gniazdo często z małym kopcem z ziemi lub z resztek roślinnych. Kolonie, zwykle poliginiczne, liczą kilka tysięcy robotnic i mogą tworzyć systemy polikaliczne. Najbardziej wilgociolubny z występujących w Europie gatunków z rodzaju Myrmica. Mrówki bardzo agresywne, żywią się głównie spadzią, także nektarem (zwłaszcza baldaszkowatych). Lot godowy w sierpniu i wrześniu (w górach nawet w październiku). Pospolity w całej Polsce.

Na terenie Parku stwierdzony na bardzo licznych stanowiskach, niemal we wszystkich badanych środowiskach (nie stwierdzono go na torfowiskach). Gniazda znajdowały się zarówno w ziemi, w kępach roślin, jak i w próchniejącym drewnie. Gatunek pospolity.

Gatunek północnopalearktyczny, występuje w umiarkowanie wilgotnych lasach różnych typów, unika miejsc suchych i nasłonecznionych, a także środowisk silnie zantropogenizowanych. Gniazduje w glebie, kępach traw, płatach mchu, pod kamieniami, w próchniejącym drewnie, pod korą. Gniazdo często z małym kopcem ziemnym lub z resztek roślinnych. Kolonie, mono- lub poliginiczne (te drugie zdolne do tworzenia systemów polikalicznych), liczą do kilku tysięcy robotnic. Mrówki żywią się głównie spadzią i nektarem. Najmniej ciepłolubny z występujących w Europie gatunków z rodzaju Myrmica. Lot godowy w sierpniu i wrześniu. Pospolity w całej Polsce.

Na terenie Parku stwierdzony na wielu stanowiskach, zarówno w miejscach suchych (piaszczyste skarpy), jaki i wilgotnych (ols, bór bagienny, wilgotne łąki). Gniazda buduje w ziemi, w kępach roślin oraz w próchniejącym drewnie. Gatunek pospolity.

Gatunek eurosyberyjski, ciepło- i sucholubny, częsty w otwartych środowiskach nasłonecznionych o niezbyt gęstej roślinności. Gniazda zakłada w glebie z wejściami często otoczonymi obwałowaniami z piasku. Kolonie poliginiczne (niekiedy polikaliczne), liczące do kilku tysięcy robotnic. Mrówki nieagresywne, głównie padlinożerne, żywią się też spadzią mszyc. Żerują grupowo, przeciwnie niż większość gatunków tego rodzaju. Lot godowy od sierpnia do października. Pospolity w całej Polsce.

Na terenie Parku stwierdzony na kilkunastu stanowiskach, głównie na pastwiskach i murawach (np. na stokach doliny Błędzianki w Błędziszkach), na polanach śródleśnych (leśnictwa: Dziki Kąt, Żyliny) oraz przy drogach śródleśnych (Leśnictwo Żyliny) i śródpolnych (Galwiecie, Błąkały). Gniazda znajdowały się w ziemi. Gatunek pospolity.

Gatunek eurosyberyjski, ciepłolubny, wymagający silnego nasłonecznienia, unika jednak miejsc wyraźnie kserotermicznych. Występuje w środowiskach otwartych (łąki, pastwiska) i w nasłonecznionych miejscach w lasach; częsty na torfowiskach. Gniazda zakłada w glebie, w kępach traw i mchów (wówczas z małymi kopczykami), w miejscach suchych pod kamieniami, a także w próchniejącym drewnie. Kolonie monoginiczne lub z kilkoma królowymi, liczą do 2 500 robotnic. Mrówki bardzo drapieżne, korzystają też ze spadzi mszyc. Lot godowy od lipca do października. Pospolity w całej Polsce.

Na terenie Parku stwierdzony na wielu stanowiskach, zarówno na terenach otwartych (łąki wilgotne – Leśnictwo Maków), jak i w lasach, m.in. w olsach, borze bagiennym i lesie mieszanym świeżym (leśnictwa: Zacisze, Dziki Kąt, Żyliny). Gniazda znajdowały się w ziemi, w kępach roślin oraz w próchniejącym drewnie. Gatunek pospolity.

Gatunek południowopalearktyczny, jeden z najbardziej ciepłolubnych gatunków z rodzaju Myrmica występujących w Europie. Spotykany w środowiskach otwartych i w lasach, na dobrze nasłonecznionych stanowiskach. Gniazduje w glebie z jednym otworem wejściowym, otoczonym charakterystycznym pierścieniem z drobnych resztek roślin lub w kępach traw i w mchu. Kolonie, z jedną lub kilkoma (do 5) królowymi, liczą kilkaset (do 1 000) robotnic. Mrówki aktywne głównie nocą, bardzo drapieżne, w dużym stopniu korzystają ze spadzi i nektaru. Lot godowy w sierpniu i wrześniu. Gatunek dość pospolity, znany prawie z całej Polski.

Na terenie Parku stwierdzony z kilku stanowisk z boru bagiennego (Leśnictwo Dziki Kąt) oraz przy drogach śródleśnych (leśnictwa: Dziki Kąt, Żyliny). Gniazda znajdowały się w ziemi i w kępach mchów. Gatunek niezbyt częsty.

Myrmica sulcinodis Nylander

Gatunek borealno-górski, relikt postglacjalny, występuje na terenach otwartych, dobrze nasłonecznionych, na torfowiskach, wrzosowiskach i miejscach piaszczystych. Gniazduje w glebie, pod kamieniami. Gniazdo niekiedy z niewielkim kopczykiem. Kolonie, zwykle monoginiczne, liczą do kilkuset robotnic. Mrówki drapieżne i padlinożerne. Lot godowy w sierpniu i wrześniu. Gatunek w Polsce bardzo rzadki, bliski zagrożenia - NT (Głowaciński 2002.

Na terenie Parku stwierdzony na jednym stanowisku, na piaszczystym, dobrze nasłonecznionym nasypie dawnego torowiska kolejki w miejscowości Pobłędzie. Gatunek bardzo rzadki.

Leptothorax acervorum (Fabricius) – smuklica zwyczajna

Gatunek borealno-górski, występuje głównie w suchych i jasnych borach (zwłaszcza sosnowych) ze skąpym podszytem oraz w środowiskach otwartych - od torfowisk po kserotermy. Gniazduje w próchniejących pniach i opadłych gałęziach, pod korą, rzadziej pod kamieniami, w szczelinach skalnych, w kępach torfowców. Kolonie, mono- lub poliginiczne, liczą zwykle do kilkudziesięciu robotnic. Mrówki nie agresywne, furażują pojedynczo, żywią się upolowanymi lub martwymi drobnymi bezkręgowcami. Lot godowy w lipcu i sierpniu. W Polsce pospolity, występuje najprawdopodobniej w całym kraju.

Na terenie Parku stwierdzony na licznych stanowiskach, m.in. w brzezinie bagiennej (Leśnictwo Zacisze), na torfowiskach (Leśnictwo Budwiecie), w borze bagiennym (leśnictwa: Budwiecie, Zacisze) oraz w lesie świeżym i lesie mieszanym świeżym. Gniazda znajdowały się przede wszystkim w próchniejącym drewnie - od cienkich gałązek do grubych pniaków oraz w kępach mchów. Gatunek pospolity.

Leptothorax muscorum (Nylander) – smuklica mchowa

Gatunek borealno-górski, występuje głównie w jasnych lasach, z preferencją do środowisk suchych i cieplejszych (nie występuje na torfowiskach). Gniazduje pod małymi kamieniami, pod korą, w próchniejącym drewnie, niekiedy w ściółce. Kolonie z jedną, czasem dwiema królowymi. Lot godowy od lipca do września. Występuje prawdopodobnie w całym kraju, choć jest niezbyt częsty.

Na terenie Parku stwierdzony na dwóch stanowiskach: w lesie świeżym oraz na poboczu drogi leśnej na terenie Leśnictwa Żyliny. Gniazda znajdowały się w próchniejącym drewnie - w dużym pniaku i niewielkim, leżącym konarze. Gatunek rzadki.

Formicoxenus nitidulus (Nylander) – gładyszek mrowiskowy

Gatunek północnopalearktyczny, pasożyt społeczny w gniazdach mrówek z podrodzaju Formica s. str., występuje tam, gdzie gospodarz. Kolonie zwykle monoginiczne (jeśli występuje więcej samic, to tylko jedna z nich składa jaja), liczące do 150 robotnic. Niektóre z robotnic stanowią formy pośrednie między robotnicą a królową. Okres godowy przypada na lipiec i sierpień, przy czym brak jest lotu godowego - samce są bezskrzydłe - kopulacja odbywa się na powierzchni gniazda. Prawdopodobnie występuje w całej Polsce, ale ze względu na ukryty tryb życia rzadko jest znajdywany. Gatunek rzadki, o zagrożeniu stwierdzonym, ale bliżej nieokreślonym - DD (Głowaciński 2002). Według IUCN gatunek narażony na wyginięcie - VU (Hilton-Taylor 2000).

Na terenie Parku stwierdzony w jednym mrowisku Formica polyctena, na terenie Leśnictwa Żyliny. Gatunek bardzo rzadki.

Harpagoxenus sublaevis (Nylander)

Gatunek borealno-górski, relikt postglacjalny, zasiedla głównie tereny suche i nasłonecznione, występuje przeważnie w lasach iglastych, czasem też na torfowiskach. Pasożyt społeczny mrówek z rodzaju Leptothorax - uprawia obligatoryjne pasożytnictwo. Gatunek niewolniczy stanowi zwykle około 80% składu gniazda. Tworzy kolonie monoginiczne liczące od kilkudziesięciu do kilkuset osobników Harpagoxenus sublaevis oraz od kilkuset do kilku tysięcy niewolników. Lot godowy w lipcu. Gatunek rzadki, o zagrożeniu stwierdzonym, ale bliżej nieokreślonym - DD (Głowaciński 2002). Według IUCN gatunek narażony na wyginięcie - VU (Hilton-Taylor 2000).

Na terenie Parku stwierdzony na jednym stanowisku przy drodze leśnej (Leśnictwo Żyliny), w gnieździe ziemnym Leptothorax acervorum. Gatunek bardzo rzadki.

Tetramorium caespitum (Linnaeus) – murawka darniowa

Gatunek południowopalearktyczny, ciepło- i sucholubny, zasiedla środowiska otwarte, porośnięte rzadką roślinnością zielną oraz mocno prześwietlone lasy. W siedliskach stosunkowo wilgotnych gniazduje w miejscach wyniesionych (suchych), choć z reguły unika wilgotnych łąk i lasów. Często pojawia się na obszarach zurbanizowanych. Tworzy kolonie monoginiczne, liczące do kilkudziesięciu tysięcy robotnic. Gniazduje przeważnie w glebie (gniazda często z ziemnymi kopczykami), pod kamieniami ale także w próchniejących pniach. Mrówki drapieżne i padlinożerne, korzystają też ze spadzi mszyc, głównie korzeniowych, a ich dietę uzupełniają nasiona, zwłaszcza roślin zielnych. Lot godowy od czerwca do początku sierpnia. Pospolity w całej Polsce.

Na terenie Parku stwierdzony na licznych stanowiskach, głównie na pastwiskach, murawach (np. Błąkały, Błędziszki) i skarpach (Pobłędzie, Skajsgiry) o charakterze kserotermicznym oraz na obrzeżach dróg leśnych (np. leśnictwa: Żyliny, Dziki Kąt, Błąkały). Gniazda znajdowały się w glebie, posiadały ziemne kopczyki. Gatunek pospolity.

Camponotus herculeanus (Linnaeus) – gmachówka koniczek

Gatunek borealno-górski, relikt postglacjalny, zamieszkuje głównie cieniste bory, rzadziej śródleśne polany i poręby. Gniazduje w próchniejących pniakach i korzeniach oraz w drewnie żywych drzew, wybierając przede wszystkim drzewa osłabione przez grzyby. Mrówki drapieżne, choć ich głównym pokarmem jest spadź mszyc oraz sok i nektar niektórych roślin. Tworzy kolonie monoginiczne. Lot godowy w czerwcu. Gatunek pospolity w górach i północno-wschodniej Polsce.

Na terenie Parku stwierdzony na licznych stanowiskach w środowiskach leśnych, zarówno wilgotnych, jak i suchych (np. w leśnictwach: Żyliny, Bludzie, Zacisze, Dziki Kąt). Gniazda znajdowały się najczęściej w świerkach i dębach. Często spotykano bezskrzydłe, zaplemnione samice ukryte w spróchniałym drewnie. Gatunek pospolity.

ciąg dalszy »