BOBRY

  

 Bobry w WPN
 Biologia bobrów
 Historia bobra
 w Polsce
 Wpływ bobrów
 na środowisko
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Wojciech
Misiukiewicz

Zdjęcia:
Wojciech Misiukiewicz
Maciej
Kamiński

Rysunek
Anna Szkiruć

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2003

  

  

  

Bobry w WPN-ie

  

Tama bobrowa na rzece Kamionce.

Bóbr europejski jest najbardziej charakterystycznym gatunkiem Wigierskiego Parku Narodowego. Pierwsze stanowisko bobrowe na terenie obecnie znajdującym się w granicach Parku opisywano w latach 1944-1949 przy ujściu rzeki Czarnej Hańczy z jeziora Wigry. W celu ochrony kolejnych rodzin bobrowych zasiedlających brzegi wigierskich jezior i rzek, w latach 1959 i 1962 utworzone zostały dwa rezerwaty częściowe. Pierwszy z nich "Ostoja bobrów Stary Folwark", o powierzchni 120 ha., objął obszar ujścia rzeki Czarnej Hańczy do jeziora Wigry. Drugi rezerwat "Ostoja bobrów Zakąty", położony w sąsiedztwie miejscowości Zakąty, o powierzchni 7 ha., powołany został w 1962 roku. Wieloletnia ochrona gatunkowa i rezerwatowa, jak również utworzenie Wigierskiego Parku Narodowego, przyczyniły się do stopniowego wzrostu liczebności tych zwierząt i ich migracji na tereny sąsiednie, przyczyniając się do rozwoju wielotysięcznej populacji bobrów na Suwalszczyźnie.

  

Coraz częściej bobry budują żeremia
w pobliżu osad ludzkich (wieś Królówek).

W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych liczebność bobrów na terenie Parku wynosiła około 250 osobników i liczba ta do dnia dzisiejszego utrzymuje się na jednakowym poziomie. Tak stabilna wielkość populacji świadczy o tym, iż zwierzęta zajęły wszystkie możliwe do zasiedlenia zbiorniki i cieki wodne. Inwentaryzacja prowadzona przez służby terenowe Wigierskiego Parku Narodowego wykazała, iż teren Parku zamieszkują obecnie 64 rodziny bobrowe. Wiedząc, iż na jedno stanowisko bobrowe przypadają 4 osobniki, przyjęto, iż wody Parku zamieszkuje około 250 bobrów. Sieć hydrograficzna Parku oferuje bobrom bardzo zróżnicowane środowiska. Poza rowami melioracyjnymi, które są zasiedlane sporadycznie wśród dużych zadrzewień nadwodnych, większość bobrów opanowała duże jeziora i rzeki. Rzeka Czarna Hańcza będąca największym i najdłuższym ciekiem, zasiedlona została aż przez 8 rodzin bobrowych. Na terenie WPN znajduje się 15-kilometrowy odcinek tej rzeki, a tak duża liczba zwierząt na stosunkowo krótkim odcinku cieku dowodzi, iż bobry "wysyciwszy" wszystkie możliwe środowiska wodne, koncentrują się na najbardziej atrakcyjnych, bogatych w bazę pokarmową terenach. Duże zagęszczenie wigierskiej populacji bobrów wymusiło na zwierzętach opuszczenie obszarów zalesionych i zasiedlenie terenów śródpolnych.

  

Jedną z przyczyn śmiertelności  bobrów
jest rozjeżdżanie na szosach.

Budowane przez człowieka kanały i rowy melioracyjne ułatwiły im to zadanie. We współczesnym krajobrazie stanowiska śródpolne stanowią element łączący izolowane dotychczas populacje w zwartą całość. Na obszarze Parku 4 rodziny bobrowe przystosowały się do zmienionych warunków bytowania zasiedlając rowy melioracyjne oraz niewielkie oczka śródpolne. Zdarza się również, że stanowiska swoje zakładają w bezpośrednim sąsiedztwie osad ludzkich. Należy spodziewać się, iż tereny takie, zasobne w żer zimowy, stanowić będą atrakcyjne miejsca osiedlania się kolejnych migrujących zwierząt. Tworzenie rozlewisk przez bobry dla zapewnienia odpowiedniej głębokości wody oraz ułatwienia poruszania się i transportu żeru sprawiło, iż na ciekach wodnych Wigierskiego Parku Narodowego zinwentaryzowano 84 tamy bobrowe. Stosunkowo dużo, bo aż 25, zwierzęta wybudowały w północnej części Parku, na rzece Wiatrołuży. Część z nich charakteryzuje się rzadko spotykaną, ciekawą konstrukcją. Na odcinkach najpłytszych, o stosunkowo wartkim prądzie, zwierzęta wybudowały tamy, których podstawowym budulcem są kamienie. Niewielki udział tradycyjnych materiałów, takich jak gałęzie i muł czynią kamienne tamy konstrukcją oryginalną i rzadko spotykaną w "budowlanym" zachowaniu bobrów.

  

Bóbr nad rzeką Maniówką

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego środowisko życia bobra jest wykorzystywane przez wiele innych gatunków zwierząt. Wielokrotnie stwierdzano, iż stanowiska bobrów zasiedlane są przez norkę amerykańską. Lokatorami żeremi bobrowych bywają też wydry. W jednym z przypadków rozlewisko bobrowe zostało zasiedlone przez bobra i wydrę jednocześnie. Stawy bobrowe są chętnie odwiedzane przez wiele gatunków ptaków, np. bociana czarnego, żurawia czy zimorodka.

  

Obecnie średnie zagęszczenie bobrów, w przeliczeniu na powierzchnię Parku, wynosi 43 czynne stanowiska na 100 km2. Tak duża liczba rodzin bobrowych sprawia, że wigierską populację zaczynają nękać zjawiska charakterystyczne dla populacji przegęszczonych - wzrost konkurencji i związane z tym migracje, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia śmiertelności wśród bobrów. Przy licznych kontaktach międzyosobniczych zwiększa się śmiertelność ze względu na większy stopień zapasożycenia populacji. Pasożyty wewnętrzne (przywry) mają duży wpływ na osłabienie osobników i padnięcia. Innymi rejestrowanymi na terenia Parku przyczynami śmiertelności są: uwięzienie pod lodem, rozjeżdżanie na szosach oraz zagryzienia w wyniku walk międzyosobniczych o areały rodzinne. Naturalna redukcja populacji bobrów w Parku przez drapieżniki jest niewielka. Małe zagęszczenie dużych drapieżników nie może powodować wielkich strat wśród bobrów. Jedynie na terenie Obwodu Ochronnego Słupie notowane były przypadki zagryzienia całych rodzin bobrów przez wilki.

  

Badania nad bobrem - pomiar składu
zimowych magazynów żerowych.

  

  

  

  

Obecny stan ilościowy bobrów, rozbudowana sieć hydrograficzna Parku, jak również różnorodność środowisk stwarzają idealne warunki do prowadzenia badań i obserwacji nad tym ciekawym gryzoniem. Wigierski Park Narodowy współpracując z instytucjami i organizacjami naukowymi prowadzi szereg badań nad funkcjonowaniem wolno żyjącej populacji tych zwierząt. Realizowane na terenie Parku programy badawcze, prace magisterskie, jak również obserwacje miłośników przyrody owocują - oprócz efektów naukowych w zakresie poznania biologii i ekologii bobrów - także rzetelnym rozeznaniem wpływu bobrów na gospodarkę człowieka.

  

  

  

  

  

  

  

Młode bobry w żeremiu

Bóbr europejski, zwierzę herbowe Wigierskiego Parku Narodowego, pozostanie stałym elementem Parku. Wędrując po szlakach turystycznych w wielu miejscach można spotkać ślady bytowania bobrów, a przy zachowaniu ciszy i spokoju zobaczyć jak pływają i żerują. Gatunek ten, znalazłszy tutaj bezpieczną ostoję, wykazuje aktywność również w ciągu dnia. Dla ułatwienia obserwacji bobrów przygotowano specjalną platformę na trasie ścieżki edukacyjnej "Suchary". Ci miłośnicy przyrody, którym nie uda się podpatrzyć bobrów w naturze, mogą obejrzeć film o tych ciekawych gryzoniach w budynku dyrekcji Wigierskiego Parku Narodowego.

  

  

  

 

  

dalej