Archiwum

Tytuł warsztatów: „Organizacja badań naukowych i monitoringu w parkach narodowych - teraźniejszość i perspektywy”

Organizatorzy: Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska i Wigierski Park Narodowy

W warsztatach uczestniczyło 50 osób, reprezentujących niemal wszystkie polskie parki narodowe (zabrakło jedynie przedstawicieli Bieszczadzkiego Parku Narodowego). Osobami prowadzącymi warsztaty byli: prof. dr hab. Wiesław Fałtynowicz, pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego, autor szeregu publikacji naukowych i popularno-naukowych z zakresu nauk przyrodniczych, od lat współpracujący z parkami narodowymi, m.in. z Wigierskim Parkiem Narodowym, wspólnie realizując liczne projekty badawcze z zakresu czynnej ochrony przyrody oraz mgr Maciej Romański, pracownik naukowy Wigierskiego Parku Narodowego, autor i współautor licznych publikacji, uczestnik wielu projektów z zakresu czynnej ochrony przyrody.

Pierwszy dzień przeznaczony był na dojazd uczestników warsztatów i zakwaterowanie w Domu Pracy Twórczej w Wigrach (nad jeziorem Wigry). Warsztaty rozpoczęły się w dniu następnym, od powitania przybyłych gości przez dyrektora Wigierskiego Parku Narodowego dr inż. Jacka Łozińskiego.

Pierwsza część warsztatów zatytułowana była „Organizacja badań naukowych i monitoringu - teraźniejszość” i przewodniczył jej prof. dr hab. Wiesław Fałtynowicz. Dyskusję nad obecnym stanem organizacji nauki i monitoringu w parkach narodowych rozpoczął dr Lech Krzysztofiak i mgr Maciej Romański, prezentując zbiorcze zestawienie systemów organizacji nauki i monitoringu w poszczególnych parkach. Jeszcze przed dyskusją dr Lech Krzysztofiak - kierownik Pracowni Naukowo-Edukacyjnej Wigierskiego Parku Narodowego, zaprezentował strukturę organizacyjną nauki i monitoringu w WPN, przedstawiając zalety takiego rozwiązania organizacyjnego.

Następnie przedstawiciele innych parków przedstawili sytuację nauki w ich parkach, skupiając się głównie na wyeksponowaniu zalet i wad takich rozwiązań.

Po krótkiej przerwie kawowej odbyła się druga część warsztatów, zatytułowana „Cele i zadania stawiane parkom w zakresie badań naukowych i monitoringu”. Zaprezentowane zostały nie tylko zadania, jakie Ministerstwo Środowiska stawia przed parkami narodowymi, ale również oczekiwania różnych instytucji naukowych, w tym uczelni wyższych, w stosunku do parków. Podawane były przykłady dobrej współpracy parków w zakresie prowadzenia badań naukowych i monitoringu przyrodniczego z innymi instytucjami. Były również uwagi krytyczne do niektórych rozwiązań organizacyjnych nauki w parkach, które nie pozawalają na podejmowanie ścisłej współpracy i to nie tylko z instytucjami naukowymi, ale również z innymi parkami narodowymi.

W części poobiedniej warsztatów odbyły się zajęcia terenowe - wszyscy uczestnicy warsztatów zostali przewiezieni do Starego Folwarku - do Muzeum Wigier, gdzie zapoznali się z nowym obiektem WPN, a następnie udali się do miejscowości Krzywe, gdzie mieści się dyrekcja Wigierskiego Parku Narodowego oraz pomieszczenia Pracowni Naukowo-Edukacyjnej. Tej części warsztatów przewodniczył mgr Maciej Romański. Podczas zwiedzania najbliższych terenów, na których prowadzone są badania naukowe i monitoring przyrodniczy (obszar wokół jezior dystroficznych, tzw. sucharów) dyskutowano nad problemami badań naukowych w parkach. Dyskusja ta przeciągnęła się do późnych godzin wieczornych i była w grupach kontynuowana podczas kolacji.

Następnego dnia przed obiadem odbyły się dwie części warsztatów: pierwsza dotyczyła przyszłości organizacji badań naukowych i monitoringu w parkach narodowych, a druga, po przerwie kawowej, stanowiła dyskusję podsumowującą i zakończenie warsztatów.

Dyskusja nad przyszłością badań i monitoringu w parkach była tak zaplanowana, aby wypracowane zostały konkretne postulaty, które należy skierować zarówno do dyrektorów parków, jak i ministra środowiska. Sprawą oczywistą dla wszystkich było to, że parki muszą zajmować się badaniami naukowymi, niekoniecznie prowadząc je samodzielnie. Pewnym minimum jest prowadzenie szczegółowej ewidencji wszystkich badań prowadzonych na terenie poszczególnych parków. Zapobiegnie to dublowaniu się prac badawczych, które niekiedy stanowią pewne obciążenie dla środowiska. Wszystkie parki powinny opracować listę priorytetowych tematów badawczych, które powinny być realizowane w pierwszej kolejności. Lista ta powinna być udostępniona wszystkim instytucjom, które chciałyby prowadzić badania na terenie parków narodowych. Parki powinny, w miarę swoich możliwości, pomagać w podejmowaniu i realizacji badań naukowych i prac monitoringowych, zachęcając w ten sposób różne instytucje naukowe do działalności na swoim terenie. Zatem każdy dyrektor parku powinien mieć możliwość zawarcia odpowiedniego porozumienia z inną instytucją, w sprawie prowadzenia badań naukowych, oferując w zamian za wyniki badań np. transport po terenie parku czy darmowe noclegi. To z pozoru proste rozwiązanie napotyka, przynajmniej w niektórych parkach, na przeszkody natury administracyjno-finansowej - np. parki nie mogą zwalniać z opłat za pokoje gościnne. Dotyczy to również pracowników parków, którzy chcieliby prowadzić badania na terenie innych parków narodowych. Czy rozwiązanie tego problemu leży w gestii dyrektorów parków, czy Ministerstwa Środowiska jest nadal pytaniem pozostającym bez odpowiedzi.

Istotnym postulatem wszystkich uczestników warsztatów jest poprawa przepływu informacji, i to zarówno pomiędzy parkami, jak i pomiędzy działami w obrębie poszczególnych parków. Jednym ze sposobów poprawienia tego elementu jest zamieszczenie w Internecie kontaktów (adresów mailowych i numerów telefonów) do osób odpowiadających merytorycznie za działania związane z badaniami naukowymi i monitoringiem przyrodniczym. Takie informacje mogłyby zostać umieszczone na portalu parków narodowych w oddzielnym katalogu lub na stronach internetowych poszczególnych parków. Informacje takie, oprócz kontaktu do danej osoby, zawierałyby opis zakresu spraw, za które dana osoba odpowiada oraz dodatkowe zainteresowania, np. osoba odpowiadająca za ewidencję tematów badawczych może dodatkowo być świetnym specjalistą od ważek, czy nietoperzy. Innym sposobem na poprawienie przepływu informacji jest coroczne organizowanie spotkań pracowników odpowiedzialnych za naukę i monitoring w poszczególnych parkach. Spotkania takie mogą mieć charakter sympozjów, sesji naukowych lub warsztatów. Będą to również okazje do prezentowania wspólnych problemów, co może (a raczej powinno) być punktem wyjścia do wspólnego aplikowania o środki finansowe na rozwiązanie tych problemów. Wszystkie parki narodowe już teraz dostrzegają przynajmniej jeden taki problem, który powinien zostać rozwiązany (przynajmniej częściowo) wspólnymi siłami. Jest to ograniczenie ekspansji obcych, inwazyjnych gatunków roślin.

Organizacja spotkań wszystkich przedstawicieli parków wymaga pewnych nakładów finansowych, co często jest dla parków dużym problemem. Pewnym rozwiązaniem jest tu ponowne aplikowanie o środki finansowe na komunikację pomiędzy parkami. Doraźnym rozwiązaniem, które powinno jednak stać się pewną zasadą w działaniach parków, jest zapraszanie parków na sympozja, konferencje, warsztaty itp. organizowane w ramach realizacji różnych projektów. W trakcie dyskusji na ten temat przedstawiciele Gorczańskiego Parku Narodowego poinformowali, że taką okazją do wspólnego spotkania będzie organizowana w przyszłym roku konferencja dotycząca ochrony płazów. Przedstawiciel Wigierskiego Parku Narodowego zaproponował natomiast spotkanie nad Wigrami dotyczące ochrony jezior, które odbędzie się w ramach realizacji projektu finansowanego ze środków Unii Europejskiej i NFOŚiGW. Koszty takich imprez są wkalkulowane w realizowane przez te parki projekty i nie będą obciążały budżetów parków (poza kosztami dojazdu).

Dyskusja podczas warsztatów na temat badań naukowych i monitoringu pokazała, że wspólnie można wypracować pewne wzorce postępowania, które będą usprawniały działalność parków w tym zakresie. Niezależnie od struktury organizacyjnej parków można skutecznie zajmować się nauką i monitoringiem, jednak tam gdzie jest to możliwe i uzasadnione powinno się tworzyć odpowiednie do tego struktury.

Kończąc warsztaty powyższymi postulatami i wnioskami uczestnicy rozjechali się do swoich parków, mając jednak nadzieję, że dyskusja na temat badań naukowych i monitoringu w parkach będzie miała swój dalszy ciąg.

Projekt pt.
Budowa wspólnej platformy wymiany informacji
oraz systemu szkoleń zawodowych w parkach narodowych
realizowany przez Narodową Fundację Ochrony Środowiska
(01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 13; tel./fax 22 877 23 59;
e-mail:zarząd@nfos.org.pl) we współpracy z parkami narodowymi.