Nr 4/2009

 HISTORIA, TRADYCJA, KULTURA   

  

  

  

Alfred Lityński (1880-1945), wybitny polski uczony, hydrobiolog, nauczyciel, żył i pracował w wielu miejscach. Najdłużej związany był z Wigrami, gdzie jako kierownik Stacji Hydrobiologicznej osiągnął największe sukcesy naukowe i rozsławił jezioro Wigry w świecie.

  

Maciej Kamiński

  

 

ALFRED LITYŃSKI

(1) 

 

    

KOLEJE ŻYCIA

   

Alfred Lityński Urodził się 16 września 1880 r. w Biełgradzie w Besarabii (obecnie miasto Bilhorod-Dnistrovskyi, na Ukrainie) jako syn lekarza kolejowego. Po uwięzieniu ojca za udział w związku rewolucyjnym i zesłaniu go do Drui w guberni wileńskiej, opiekę nad chłopcem przejął jego dziadek w Żytomierzu. Tam też od roku 1890 uczył się w gimnazjum. Po sześciu latach przeniósł się do Rygi, gdzie w 1899 roku zdał maturę.

   

Fotografia Alfreda Lityńskiego z roku 1882

  

W 1899 roku Lityński rozpoczął studia na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu w Dorpacie (obecnie Tartu w Estonii). Początkowo chciał zajmować się motylami, lecz po roku swoje zainteresowania skierował na wodne pierwotniaki - orzęski. Za działalność w studenckiej organizacji niepodległościowej został usunięty z uczelni i w 1902 r. na siedem miesięcy osadzony w wiezieniu w Wendenie, na Łotwie. Po „odsiadce” zesłano go do Drui na Wileńszczyźnie, gdzie przebywał do amnestii w roku 1905. W tym okresie pracował jako asystent swego ojca, zdobywając zawód felczera. W 1904 roku ożenił się z pochodzącą z Wilna nauczycielką - Heleną Bern-Bersin.

 

     

Alfred Lityński (pierwszy z prawej w drugim rzędzie)

wśród Polaków studiujących w Dorpacie, w roku 1901

   

W 1905 roku Alfred Lityński wyjechał do Krakowa i kontynuował studia biologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1907 roku otrzymał absolutorium i przedstawił rozprawę pt. „Obumieranie i regeneracja u orzęsków”, która jednak nie została uznana za pracę doktorską. W 1908 roku Lityńscy zdecydowali się wyjechać do Zakopanego. Tu, aż do 1916 roku, Alfred Lityński prowadził badania nad skorupiakami planktonowymi stawów tatrzańskich, a od 1911 roku był nauczycielem przyrody w miejscowej szkole. W 1913 roku uzyskał na UJ tytuł doktora filozofii w zakresie zoologii. Poza pracą naukową i pedagogiczną Lityński aktywnie działał w Towarzystwie Tatrzańskim, angażując się w sprawy ochrony górskiej przyrody i krajobrazu.

  

W poszukiwaniu lepszych zarobków, późną jesienią 1916 roku Lityński przeniósł się wraz z rodziną do Lublina, gdzie objął posadę nauczyciela przyrody i geografii w prywatnym gimnazjum. Równocześnie uczył także w szkole handlowej. Poza zajęciami pedagogicznymi, podjął dodatkową pracę w Wojewódzkim Inspektoracie Rybactwa, co dało mu możliwość bliższego poznania jezior i stawów tego regionu. Wyniki swoich badań i obserwacji opublikował m.in. w pracy „Jeziora Firlejowskie. Zarys limnologiczno-biologiczny”. Podczas swoich wyjazdów do Warszawy, Lityński nawiązał kontakt z Instytutem Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego. Właśnie wówczas zaczęto snuć plany zorganizowania pierwszej polskiej stacji hydrobiologicznej.

     

Życiowe wędrówki Alfreda Lityńskiego

 

   

  

ciąg dalszy   

  

  

  

  

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł