Nr 1/2003

 HISTORIA, TRADYCJA, KULTURA   

 

Maciej Ambrosiewicz 

DZIEJE

WIGIERSKIEGO

KLASZTORU

(1) 

Klasztor (fot. M.Kamiński)

   

Na półwyspie daleko wychodzącym w północną część jeziora Wigry, stoi górujący nad okolicą kościół z klasztorem. Historia tego obiektu jako klasztoru związanego z kamedułami zaczyna się dopiero w roku 1667. Jednak pierwsza wzmianka o Wigrach została spisana już przez Jana Długosza. Kronikarz wspomniał o pobycie na wyspie Wigry w 1418 roku króla Władysława Jagiełły, który bawił tu na łowach. Wtedy też zapadła decyzja o ulokowaniu na wyspie Wigry dworu myśliwskiego, w którym bywali polscy królowie i litewscy książęta. Po roku 1990 spotykali się tutaj kilkakrotnie przywódcy Polski i Litwy, a w roku 1999 odpoczywał od trudów pielgrzymki Papież Jan Paweł II.

   

Malowniczo położony klasztor przechodził burzliwe koleje losu. Król Jan Kazimierz wydał zakonnikom eremickiej reguły – kamedułom, pozwolenie na osiedlanie się w Wigrach oraz budowę klasztoru i kościoła. Poprzez fundację klasztoru na Wigrach Jan Kazimierz chciał pozyskać u Boga odwrócenie klęsk, trapiących Rzeczpospolitą przez cały czas jego panowania 1667 wystawił pierwszy przywilej fundacyjny na założenie eremus insulae Vingrensis , w którym do użytkowania zakonnikom przekazano wigierski ostrów oraz część Puszczy Przełomskiej i Perstuńskiej wraz z osadami i wsiami. Na terenie puszcz król zastrzegł sobie prawo do polowań. Ponadto zobowiązywał fundatora do wzniesienia na wigierskiej wyspie kościoła i klasztoru dla dwunastu zakonników. Zakonnicy przybyli do Wigier w 1668 roku. W pierwszym etapie zagospodarowali drewniane budynki znajdujące się na terenie wyspy. Być może zakonnicy zdecydowali się, aby także fragmenty dawnych umocnień adaptować dla swoich potrzeb. Zdecydowano się podwyższyć pagórek i wzmocnić go masywnymi murami oporowymi.

  

Malowidło ścienne w krypcie grobowej mnichów
(fot.M.Kamiński)

  

W roku 1671 pożar zniszczył całkowicie drewnianą siedzibę kamedułów. Sugeruje się, że w pożarze spłonął dwór królewski, kościół z klasztorem i inne zabudowania. Należy jednak wątpić, aby zakonnicy, w ciągu niespełna trzech lat, zdołali wznieść lub adaptować istniejące budynki dla swoich potrzeb, zgodnie z obowiązującą regułą zakonną. W 1678 roku zbudowano niewielki drewniany kościół. Jego lokalizacja nie została ustalona. Prawdopodobnie rozebrano go po konsekracji murowanej świątyni pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny.

  

Dla potrzeb wiernych został zbudowany w 1680 roku drugi drewniany kościół w pobliskiej wsi Magdalenowo (na terenie obecnego cmentarza). Budowa dwóch kościołów w niewielkiej od siebie odległości wynikała z reguły kamedulskiej. Kościół klasztorny był przeznaczony jedynie dla zakonników. We mszy świętej mogli uczestniczyć bracia służebni pracujący na rzecz zakonników oraz dobrodzieje zakonu, dożywający swoich dni w murach klasztoru. Obsługę duchowną dla parafii w Magdalenowie kameduli zlecili zakonnikom ze zgromadzenia św. Bernarda ze Sieny. 

  

     

Nie zachowały się wiarygodne przekazy, dotyczące czasu, kiedy wigierscy kameduli przystąpili do budowy murowanego klasztoru i kościoła. Początek realizacji tego zamierzenia należy wiązać z datą 1685, gdy erygowano tutaj przeorat, podnosząc rangę klasztoru wigierskiego. W latach 80. XVII wieku z pewnością został opracowany plan budowy całego założenia klasztornego, które systematycznie realizowano. W latach 1694 – 1745 zbudowano kościół. Zapewne był to ostatni obiekt wzniesiony na tarasie górnym.

  

Klasztor - widok ogólny (fot.M.Kamiński)

  

Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej rząd pruski skonfiskował w 1796 roku dobra kamedulskie. Zakonnikom pozostawiono jedynie tereny Półwyspu Wigierskiego. W roku 1800 nastąpiła kasata klasztoru, a zakonników przeniesiono do warszawskich Bielan. Klasztor z kościołem został ustanowiony siedzibą nowego biskupstwa wigierskiego, które objął biskup Michał Karpowicz, słynny kaznodzieja przełomu XVIII i XIX wieku. Rolę pałacu biskupiego pełnił budynek w południowo-zachodnim narożu zespołu, określany obecnie jako Dom Królewski. W budynku foresterii (budynku dla gości przebywających w klasztorze), obecnie zwanym Kaplicą Kanclerską, ulokowano szpital oraz mieszkanie dla proboszcza. W roku 1809 w budynkach klasztornych umieszczono kilka tysięcy jeńców wojennych. W czasach biskupstwa przebudowano Dom Królewski oraz prawdopodobnie zbudowano tak zwany Dom Furtiana, znajdujący się przy głównym wjeździe do klasztoru.

  

W 1823 r. biskupstwo zostało przeniesione do Sejn, a w Wigrach ustanowiono parafię. W kolejnych latach stopniowo postępuje dewastacja klasztoru. Mimo że w roku 1829 przeprowadzono remont kościoła, to już w 1835 roku rząd Królestwa Polskiego wydał polecenie zdjęcia z dachu kościoła cennych, miedzianych blach. Kościół pokryto dachówką. W tym samym czasie rozebrana została Kaplica Kanclerska. Granitowe, ciosane schody oraz dwie figury świętych – Benedykta i Romualda trafiły przed fasadę budowanego wówczas w Suwałkach kościoła pod wezwaniem świętego Aleksandra. Od roku 1837 stacjonowali w budynkach poklasztornych rosyjscy żołnierze. Nie znamy daty opuszczenia przez nich Wigier. W roku 1844 gubernator augustowski wydał polecenie oszacowania stanowiących własność rządu budynków poklasztornych, w celu sprzedania ich jako materiału budowlanego.

  

Dom Kanclerski (fot.M.Kamiński)

  

  

ciąg dalszy    

  

  

indeks tematyczny "WIGRY" home Wigierski PN spis treści następny artykuł

.

.