Nr 1/2003

 HISTORIA, TRADYCJA, KULTURA   

Maciej Ambrosiewicz 

DZIEJE

WIGIERSKIEGO

KLASZTORU

(2) 

W latach 60. XIX wieku odremontowano kościół oraz rozebrano kolejne budynki poklasztorne. Odwiedzający Wigry w 1880 roku korespondent „Tygodnika Powszechnego” Wacław Rakowski zanotował: „O restauracji klasztoru, jak obecnie, mowy być nie może. Cegły są sprzedawane i domy z nich stawiają w Suwałkach. W pozostałym jedynym pawilonie mieszka proboszcz wigierski (...) ks. Wojciech Olszewski, od lat już 28 zarządzający parafią, dzięki to właśnie jemu pozostałe jeszcze zabytki minionych czasów nie uległy zniszczeniu, a przechowywane są troskliwie”.

Widok na zespół  klasztorny od strony Rosochatego Rogu
(fot. M.Kamiński)

Od roku 1885 przystąpiono do naprawy poważnie zniszczonych murów oporowych oraz częściowego zasypywania odsłoniętych piwnic. Wsparto murowanymi skarpami południowy mur oporowy w miejscu rozebranego Domu Królewskiego. Na murach oporowych zbudowano ażurowe ceglane balustrady.

Na początku XX wieku przeprowadzono remont kościoła i dawnego refektarza, jednak w roku 1915 kościół, Dom Furtiana oraz refektarz zostały poważnie uszkodzone w wyniku ostrzału artyleryjskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości sprawa podniesienia z ruin kościoła, a nawet budynków klasztornych, była nagłośniona w ówczesnej prasie. Ministerstwo Sztuki i Kultury zamieściło w 1922 roku ogłoszenie w celu znalezienia użytkownika dla zespołu poklasztornego, który odbudowane obiekty mógłby wykorzystać dla celów naukowych lub „ogólnokulturowych”. Zespół był jednak wówczas w zupełnej ruinie. W tym samym roku 1922 przystąpiono do odbudowy kościoła, refektarza i jednego eremu, według projektów wybitnego architekta Oskara Sosnowskiego. Odbudowę tych obiektów zakończono w 1929 roku. Była nawet wówczas brana pod uwagę możliwość sprowadzenia do Wigier kamedułów. Brak środków finansowych zmusił jednak zakonników do rezygnacji z powrotu do Wigier.

Ówczesny proboszcz parafii wigierskiej, ksiądz Tadeusz Dąbrowski, kierował sprawnie pracami przy odbudowie kościoła. Pomimo dużych trudności finansowych zostały one ukończone w roku 1933. Przed wybuchem drugiej wojny światowej odbudowany został jeden erem oraz wyremontowano część budynku dawnego refektarza.

W 1944 roku odbudowany zespół został powtórnie zniszczony w wyniku ostrzału artyleryjskiego. Po przejściu frontu, w pierwszej fazie spontanicznej odbudowy, zabezpieczono kościół i plebanię. Od roku 1947 przystąpiono do regularnej odbudowy kościoła. Prace budowlane trwały do końca lat 50., jednak prace w jego wnętrzu przeciągnęły się do początku lat 80. i praktycznie nie zostały zakończone.

W połowie lat 50. Ministerstwo Kultury i Sztuki powtórnie zainteresowało się ruinami klasztoru. W 1957 roku zawarta została umowa pomiędzy ministerstwem a władzami kościelnymi. Zgodnie z tą umową ministerstwo wydzierżawiło wzgórze wigierskie na lat 50; warunkiem dzierżawy było zrekonstruowanie obiektów klasztornych oraz wnoszenie opłat za użytkowanie tego miejsca. Po wykonaniu dokumentacji, wbrew opiniom niektórych konserwatorów zabytków (wobec braku wystarczająco wiarygodnych materiałów, który umożliwiałyby prawidłową rekonstrukcję poszczególnych obiektów), przystąpiono do odbudowy budynków klasztornych. Odbudowa była ukierunkowana na uzyskanie pomieszczeń dla potrzeb Domu Pracy Twórczej. W ciągu 20 lat odtworzono większość obiektów kubaturowych. Kryzys lat 80. zahamował proces odbudowy.

Oł tarz kościoła wigierskiego (fot.M.Kamiński)

Od początku lat 90. rozpoczęto intensywne prace remontowe, których celem było usunięcie błędów popełnionych w czasie odbudowy. Obecnie można podziwiać obiekt w niemal pełnej krasie. Szereg elementów zespołu wymaga ciągłych prac remontowych; są to przede wszystkim mury oporowe. Zespół poklasztorny stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych północno-wschodniej Polski. Sylweta zespołu jest czytelnym znakiem kojarzonym z Wigrami, parkiem i Suwalszczyzną. 

„Apartament papieski” (fot. M.Kamiński)