|
ZESPOŁY LEŚNE (cz.1) |
|||||
|
Co to właściwie jest las? Las to jeden z zasobów przyrody stanowiący kompleks roślinności z wybitnym udziałem gatunków drzewiastych rosnących zwarcie. Jest to zespół wymagający do swego rozwoju dużych powierzchni, posiadający zróżnicowaną strukturę przestrzenną. Cały ten kompleks - ekosystem leśny wykazuje wewnętrzne zróżnicowanie. Można go sklasyfikować na podstawie rozmaitych kryteriów. W zależności od tego, czy w danym zbiorowisku leśnym dominują drzewa liściaste czy szpilkowe, mówimy o lasach lub borach. W lesie czy borze rozróżniamy warstwy: drzew, krzewów (podszyt), runa (warstwę zielną, przyziemną (mchów, porostów)) (Ryc. 16). Potocznie mówi się niekiedy o „piętrach” w lesie. Jest to nieprawidłowe, bo termin ten jest zarezerwowany dla roślinności w górach (np. piętro kosodrzewiny, piętro roślinności subalpejskiej, regla górnego). Omawiając w końcowej części przewodnika gatunki najczęściej spotykane i możliwe do zauważenia w lesie WPN, przy każdym z nich umieszczono informacje, w której warstwie lasu, części drzewa, żyją, czym się odżywiają i czyim są pokarmem.
Ryc. 16. Warstwy lasu; a - drzew, b - podokapowa (mniejsze drzewa), c - krzewów, d - ziół, e - mchów
Co rozumiemy pod nazwą zespół leśny? Należałoby najpierw przypomnieć, jak opisuje się system zespołów roślinnych i co to właściwie znaczy. Płat roślinny lub fitocenoza - to każde konkretne zbiorowisko roślinne - które stanowi pewną przestrzenną całość. Wykazuje powtarzalną strukturę przestrzenną i gatunkową. Zespół jest to abstrakcyjnie ujęty, terytorialnie ograniczony, najniższy hierartycznie typ fitocenozy, który na danym terytorium stanowi swoistą charakterystyczną kombinację gatunków, tzn. różniącą się od innych udziałem przynajmniej jednego własnego gatunku charakterystycznego (Matuszkiewicz 1981). Podział jednostek roślinności, obowiązujący nie tylko w Polsce ale i całej Europie, wprowadził szwajcarski botanik z Montpellier J. Braun-Blanquet (1884-1980). Nazwy zespołów utworzono przez dodanie do nazwy gatunkowej najbardziej charakterystycznego gatunku dla danej jednostki końcówki –etum np. łęg jesionowo- -olszowy – Fraxino-Alnetum. (jesion – Fraxinus, olsza – Alnus).
Aby przybliżyć, niektóre zespoły leśne występujące w WPN, chcielibyśmy przypomnieć, dlaczego są takie ważne dla zachowania różnorodności w przyrodzie. Badania wykazały, że w przeciągu ostatnich kilkudziesięciu lat – na około 280 nizinnych zespołów roślinnych Polski trzy z nich wyginęły (np. zespół Spergulo-Lolietum remoti związany z uprawą lnu. Len był kiedyś bardzo intensywnie uprawiany na Suwalszczyźnie), 55 jest wymierających, 130 zagrożonych (Matuszkiewicz 1999). Do cennych zbiorowisk należą też zbiorowiska półnaturalne, które zanikają, gdyż odchodzi się od tradycyjnej formy gospodarowania. Wiele z tych zagrożonych zbiorowisk występuje w Wigierskim Parku Narodowym. W ekosystemach lądowych, w pierwszym rzędzie zagrożone są gatunki związane z zagrożonymi zbiorowiskami jak torfowiska, łęgi, olsy, mokre i wilgotne łąki, łąki kserotermiczne, potem dopiero bory świerkowe. Chcielibyśmy zwrócić uwagę na niektóre zespoły leśne cenne lub rzadkie w Europie, priorytetowe w ochronie siedliskowej, występujące w parku. Wielogatunkowym lasem liściastym, występującym na żyznych i średnio żyznych siedliskach (około 37 % powierzchni leśnej WPN) jest grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum Tracz.) (mapa 3).
|
