Michał Osewski Czynna ochrona ryb w Wigierskim Parku Narodowym (2)
Po utworzeniu WPN, w 1989 r., działalność ochronną ukierunkowano m.in. na:
W połowie 1993 r. Park w pełni przejął wody od Państwowego Gospodarstwa Rybackiego w celu przebudowy rybostanu jezior i przywrócenia w nich dawnego zróżnicowania zespołów ryb. Wszystkie zabiegi ochronne wykonywane są przez służby Parku - pracowników obwodu wodnego oraz straży Parku. Kadra składa się z nadzoru ichtiologicznego, rybaków jeziorowych, personelu obsługującego wylęgarnię ryb, pracowników gospodarczych i porządkowych, strażników. Park posiada także odpowiednie zaplecze techniczne potrzebne do przeprowadzania zarybień, odłowów oraz przeciwdziałania szkodnictwu wodnemu. Zarybienia sielawą, sieją, szczupakiem, sumem przeprowadzane są narybkiem wyhodowanym we własnej, nowoczesnej wylęgarni. Baza rybacka (pomieszczenia magazynowe, hangary nawodne) mieści sprzęt pływający (kuter rybacki, łodzie rybackie, motorowe łodzie patrolowe) oraz sprzęt połowowy.
Podstawę wszelkich działań dotyczących ochrony zasobów ichtiofauny Parku stanowiło do 1998 roku Studium limnologiczno-rybackie opracowane prze Zakład Ekonomiki IRŚ w Olsztynie a po 1998 r. operat ochrony zasobów i różnorodności gatunkowej ryb i raków sporządzony przez pracowników Pracowni Rybactwa Jeziorowego IRŚ w Giżycku. Opracowanie to jest częścią planu ochrony parku narodowego.
Ochronę różnorodności gatunkowej ichtiofauny Parku potraktowano jako jedne z bardzo ważnych zadań szczegółowych związanych z ochroną biocenoz i funkcjonowania ekosystemów, a w szczególności z:
W ekosystemach podlegających ochronie czynnej zadania te realizowane są przy zastosowaniu biomanipulacji z użyciem rybackich metod jak: zarybienia, selektywne odłowy kontrolne i regulacyjne wspomagane przez ukierunkowane odłowy wędkarskie, zwalczanie kłusownictwa rybackiego, stosowanie ogólnych przepisów dotyczących ochrony przyrody i środowiska Parku.
Celem biomanipulacji jest ograniczanie skutków eutrofizacji, głownie zakwitów glonów odpowiedzialnych za przeźroczystość wody, poprzez sterowanie liczebnością oraz strukturą zespołów ryb. W osiąganiu takiego celu kluczowe znaczenie ma ochrona ryb drapieżnych realizowana poprze zarybienia, restytucje, ograniczenia w odłowach oraz odłowy regulacyjne nadmiaru małocennych planktonożerców (mała płoć, leszcz, krąp, ukleja). Duża liczebność drapieżników ogranicza presję planktonożerców na wioślarki filtrujące, które odżywiają się glonami. W konsekwencji dużo ryb drapieżnych to mniej intensywne zakwity glonów a tym samym lepsze warunki środowiskowe - efekt "top-down".
Stosowanie rybackich narzędzi ochronnych odbywa się zgodnie z corocznie opracowywanymi przez Park szczegółowymi planami bazującymi na:
Realizowane w ten sposób zalecenia ochronne opiniowane są przez Radę Naukową Parku. Roczne plany dotyczące czynnej ochrony ichtiofauny określają:
Od 1994 roku WPN rozpoczął systematyczne zarybienia wybranych wód sielawą, sieją, szczupakiem oraz trocią jeziorową. W 1995 roku wpuszczono do Wigier pierwszą partię narybku suma. W ciągu 3 pierwszych lat (1994-1996) zrezygnowano z odłowów szczupaka, lina, siei oraz gatunków restytuowanych (troć, sum). Odławiano tylko w okresie rozrodu konieczną ilość tarlaków w celu uzyskania materiału zarybieniowego (szczupak, sieja). Równolegle wykonywano odłowy regulacyjne nastawione na redukcję nadmiaru drobnego leszcza, płoci i uklei oraz starszych roczników sielawy.
Celom ochrony podporządkowano także regulamin amatorskiego połowu ryb. Do wędkowania udostępnionych jest tylko 6 jezior oraz niektóre fragmenty rzeki Czarnej Hańczy. Wędkarzy obowiązuje m.in. zakaz stosowania wszelkich zanęt, podwyższone wymiary ochronne (szczupak) lub zakaz odłowu niektórych gatunków (troć jeziorowa, sieja, sum, pstrąg potokowy) oraz limity ilościowe. Już kilku latach tak prowadzonych zabiegów obserwuje się pozytywne kierunki zmian struktury zespołów ryb.
Zmiany
struktury odłowów ryb z jeziora Wigry w latach 1994-2000
Do pozytywnych efektów ekologicznych należy zaliczyć:
Pozytywne efekty ekologiczne przynoszą wymierne korzyści ekonomiczne. Corocznie z jezior WPN trafia na lokalny rynek ok. 30-40 ton ryb, które odławiane są w ramach odłowów regulacyjnych. Odbiorcami ryb są zarówno odbiorcy hurtowi, małe punkty gastronomiczne oraz nabywcy detaliczni. Zyski ze sprzedaży ryb rekompensują Parkowi koszty związane z zarybieniami oraz utrzymaniem zaplecza technicznego, odbiorcom ryb zaś zapewniają zyski oraz pracę.
Na uwagę zasługuje także działalność Parkowej wylęgarni ryb. Produkuje się w niej materiał zarybieniowy sielawy, siei, szczupaka oraz suma. Od kilku lat WPN współpracuje z dzierżawcami jezior, którzy inkubują ikrę pozyskiwaną z dzierżawionych akwenów oraz kupują narybek oferowany przez Park. Z takiej formy współpracy korzysta rokrocznie kilkanaście podmiotów. Przyczynia się do znacznego obniżenia kosztów zarybień, a co za tym idzie do wód trafia o wiele więcej narybku. W latach 1995-2000 wyprodukowano dzierżawcom wód ponad 60 milionów szt. wylęgu sielawy, ponad 2 miliony szt. wylęgu siei oraz 10 milionów szt. wylęgu szczupaka. Narybek ten trafił do wielu uznanych przez wędkarzy jezior augustowskich i suwalskich. Dzięki takim działaniom wzrasta atrakcyjność wędkarska wód regionu, która napędza koniunkturę na usługi związane z obsługą wędkarzy-turystów.
Czynna ochrona ichtiofauny w WPN jest więc przykładem godzenia potrzeb ochrony przyrody ze zrównoważonym rozwojem regionu. Jej efekty wskazują na ścisły związek pomiędzy stanem środowiska przyrodniczego a możliwościami osiągania wymiernych korzyści finansowych. Zapewnienie trwałego użytkowania zasobów przyrody jest więc bardzo ważne nie tylko ze względów ogólno-przyrodniczych ale również społeczno-gospodarczych.
|
.