OWADY LĄDOWE

  

 Wiadomości
 ogólne
 Chrząszcze
 Motyle
 Błonkówki
 Muchówki
 Gatunki rzadkie
 i chronione
 Znaczenie
 owadów
 Strona główna
 WPN-u

  

Tekst:
Anna i Lech
Krzysztofiak

Zdjęcia:
Lech Krzysztofiak
Maciej
Romański

Rysunki:
Anna Krzysztofiak

Wykonanie
strony:
 
KAJA
 
2004

  

  

  

Wiadomości ogólne

  

Dyląż garbarz (Prionus coriarius)
należy do naszych największych owadów.

  

Owady są najliczniejszą grupą zwierząt – stanowią trzy czwarte wszystkich opisanych dotąd gatunków. Do tej pory na świecie opisano około 1 miliona gatunków owadów, z czego w Polsce występuje około 26 000.

  

Owady pojawiły się na Ziemi przed 350 milionami lat, a okres ich największej świetności przypada na karbon. Były pierwszymi zwierzętami, które opanowały umiejętność aktywnego lotu. Zasiedlają prawie całą Ziemię – od koła podbiegunowego, gdzie temperatura spada poniżej minus 40oC, po gorące piaski pustyni, nagrzewające się do 65oC.

  

  

  

Colliuris melanura jest przedstawicielem
chrząszczy z rodziny biegaczowatych
(Carabidae).

Największe z dziś żyjących owadów mierzą 30 cm (egzotyczne patyczaki czy brazylijski motyl Thysania agrypina), największe chrząszcze zaś dorastają do 20 cm długości (kózka Agrocinus longimanus). W naszej entomofaunie dużymi rozmiarami odznaczają się: turkuć podjadek (Gryllotalpa gryllotalpa) – 3,5-5,0 cm, jelonek rogacz (Lucanus cervus) – 5,0 cm, czy dyląż garbarz (Prionus coriarius) – 2,5-4,5 cm. Najmniejsze owady na świecie mierzą 0,25 mm (chrząszcz z rodzaju Nosonella), podobnie jak nasze kruszynki (Trichogramma), które mają tylko 0,25-0,33 mm długości.

  

Barwa ciała owadów spowodowana jest obecnością pigmentu w oskórku i jego wytworach (łuskach, włoskach) lub zjawiskiem interferencji i dyfrakcji (barwa strukturalna). I tak np. obecność w oskórku melaniny powoduje zabarwienie od czarnego, poprzez brunatne, aż do żółtego. Karotenoidy odpowiadają za barwy pomarańczowe i czerwone, a insektowerdyna za zielone. Barwa strukturalna polega najczęściej na niebieskim, metalicznym połysku. Ostateczny wygląd ciała owada może też być wynikiem nałożenia się obu rodzajów barwy: pigmentacyjnej i strukturalnej.

  

  

Budowa ciała owada.

Rozwój owadów:
prosty (A) i złożony (B).

  

Gąsienice motyla proporzycy
marzymłódki (Tyria jacobaeae).

  

Zdecydowana większość naszych krajowych owadów aktywna jest od wiosny do jesieni. Zimę spędza w spoczynku (hibernuje), bowiem owady są zwierzętami zmiennocieplnymi. Do wyjątków należą niektóre gatunki z rodzaju pośnieżek (Boreus), kilka gatunków skoczogonków Collembola, muchówek ( Diptera) i żądłówek (Aculeata), które zachowują aktywność w temperaturze bliskiej 0oC i wchodzą w skład tzw. fauny naśnieżnej.

  

Klecanka (Polistes nimpha)
jest przykładem owadów społecznych.

Dobrze widoczny pokrój ciała owadów
na przykładzie chrząszcza
[oszynda leszczynowiec (Apoderus coryli)]

  

  

Ciało owada, składające się z głowy, tułowia i odwłoka, pokryte jest twardym, elastycznym chitynowym pancerzem. Tułów dorosłego owada zaopatrzony jest w trzy pary odnóży i dwie pary skrzydeł (u muchówek druga para jest zredukowana do tzw. przezmianek). Na głowie znajduje się para oczu złożonych zbudowanych z licznych fasetek oraz trzy przyoczka, a także para czułków i narządy gębowe.

  

  

W rozwoju osobniczym owadów występuje metamorfoza (przeobrażenie), co znaczy, że z jaja wylęga się larwa, która po szeregu zmian przekształca się w postać dorosłą (imago). U części owadów (gatunki hemimetaboliczne) larwa jest podobna do postaci dorosłej, choć nie posiada skrzydeł i dojrzałych narządów rozrodczych. Takie przeobrażenie nazywamy niezupełnym. U innych zaś (gatunki holometaboliczne) larwa znacznie różni się pokrojem od postaci dorosłej, a w przedostatnim etapie rozwoju przechodzi w stan nieruchomej poczwarki, z której po głębokiej przebudowie wylęga się postać dorosła. Jest to przeobrażenie zupełne.

  

  

  

  

 
Larwy rynnicy
przekształcające się w poczwarki.

  

  

  

  

Dostojka malinowiec (Argynnis paphia)
reprezentuje bogatą faunę motyli dziennych.

  

Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego do roku 2003 stwierdzono występowanie ponad 1000 gatunków owadów lądowych. Jest to lista mocno niepełna, bowiem wiele grup nie zostało jeszcze objętych badaniami. Stosunkowo dobrze poznane są w parku mrówki, pszczoły dziko żyjące, osy, muchówki z rodziny bzygowatych, chrząszcze z rodziny biegaczowatych oraz motyle dzienne.

   

   

 

  

dalej